Coripe
|
| |||||
|
| |||||
| Alministración | |||||
| País | |||||
| Autonomía | |||||
| Provincia | |||||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
| Alcaldesa de Coripe (es) |
Susana López Martín (es) | ||||
| Nome oficial | Coripe (es)[1] | ||||
| Códigu postal |
41780 | ||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 36°58′13″N 5°26′29″W / 36.970277777778°N 5.4413888888889°O | ||||
|
Coripe Coripe (España) | |||||
| Superficie | 51.46 km² | ||||
| Altitú | 325 m | ||||
| Llenda con | Morón de la Frontera, Olvera, Algodonales y Puerto Serrano | ||||
| Demografía | |||||
| Población |
1215 hab. (2023) - 611 homes (2019) - 640 muyeres (2019) | ||||
| Porcentaxe | 0.06% de provincia de Sevilla | ||||
| Densidá | 23,61 hab/km² | ||||
| Más información | |||||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
Coripe ye un conceyu español de la provincia de Sevilla, na comunidá autónoma d'Andalucía. Nel añu 2016 cuntaba con 1.337 habitantes[2]. La so estensión superficial ye de 52 km² y tien una densidá de 28,29 hab/km². Los sos coordenaes xeográfiques son 36º 58' N, 5º 26' O. Asítiase a una altitú de 325 metros y a 77 quilómetros de la capital de provincia, Sevilla.
Historia
[editar | editar la fonte]Coripe ye una villa de 1337 habitantes. Ta asitiáu na Sierra -Sur de la provincia de Sevilla (Piedemonte Subbético) y forma parte d'un paisaxe natural de gran guapura y entreteje diversos episodios históricos bien relevantes.
Arropáu ente olivares de monte y montes naturales, foi testigu de numberosos acontecimientos históricos bien significativos a lo llargo del tiempu. El llugar onde s'alluga presenta una abondosa variedá arbórea y arbustiva frutu d'un abondu suministru d'agua que lo regula. Esto, xunto col so prestosu clima templáu mediterraneu apurre un ecosistema únicu aparente que dio llugar dende tiempos bien remotos a infinidá d'asentamientos humanos que daten dende'l Paleolíticu inferior.
La diversidá d'afayos prehistóricos ye bien notable en tou la so redolada. Cuasi toos correspuenden dende'l Paleolíticu inferior hasta la edá de los metales. Ente ellos atopen dellos instrumentos de caza, como hachos de piedra, y cachos de vasíes de folla, según dellos restos humanos atopaos baxu monolitos y cercanos a llugares onde hai agua. Estos asentamientos tamién indiquen que podía haber abondosu caza dientro d'una fauna bien variada.
Pero Coripe non siempres tuvo asitiáu nel llugar en qu'agora data. El so orixe remontar escontra'l sieglu VI e.C., a unos dos km del so allugamientu actual, nuna zona denomada "Navalahiguera". Esti asentamientu supunxo la construcción de numberoses viviendes (namái se caltienen escasos cimientos güei cubiertos per tierra de llabor) y posterior permanencia mientres dellos sieglos, creando una cultura urbana y una agricultura evolucionada basada principalmente, nel cultivu de la vide. Teníen el so propiu alfabetu (heriedu tartesa) y trabayaben los metales como l'oru, plata, cobre y estañu que comerciaban yá que yera'l mesmu llugar un puntu de confluencia ente comerciantes fenicios y griegos. Estos axustaben les sos mercancíes colos productos turdetanos, de gran calidá artesanal, creando un desenvolvimientu comercial al traviés del mediterraneu.
Polos restos de vasíes y contenedores de folla y cerámica topaos supónse que tamién yeren productores en bona cantidá de vinos. La economía turdetana debió de ser bastante próspera yá que s'utilizaben monedes de diversos metales y eso fai pensar que tamién se recaldaben impuestos.
La necrópolis turdetana taba asitiada a unos 1.500 metros del complexu urbanu, y pol gran númberu de restos humanos alcontraos en diversos puntos de la zona, debió de tomar una amplia estensión de terrén. Esti pueblu sentía un gran respetu polos sos difuntos y esto refléxase nos grabaos de los cachos de llábanes de mármol atopáu, tantu pol percuru de la talla como pola calidá de la piedra.
Más tarde, la espansión cartaxinesa deterioró notablemente la economía y suministru de los turdetanos al quedar éstos sometíos sol so dominiu, controlando tamién les víes comerciales.
Nel sieglu III e.C. los romanos acabaríen col dominiu cartaxinés, ocuparon y entamaron el territoriu, desenvolvieron de nuevu l'agricultura y el comerciu, y enllantaron el so derechu y alministración. Atopáronse restos arqueolóxicos que confirmen estos datos, como dellos cachos de columnes romanes, monedes, vasíes y cerámiques de la dómina de Traxanu y de Claudio I.
Tres la cayida del Imperiu romanu entren na Península Ibérica los vándalos y los visigodos. A unos 6 km de Coripe tien llugar una de les batalles más importantes de la historia d'España que supondría'l fin del reinu visigodu: La Batalla de Guadalete (nel 711). Les fuercies invasores musulmanes de Musa ibn Nusayr y l'exércitu del rei Rodrigo (Roderico, duque de la Bética) establecieron un combate nel que la deserción de parte del exércitu visigodu, mandáu polos hermanos de Witiza, facilitó'l trunfu islámicu y la so posterior conquista de Hispania. La zona onde tuvo llugar la famosa batalla atópase cerca del encruz de los ríos Guadalete y Guadalporcún más conocíu como "los Muertos". Ellí fueron soterraos los cuerpos de los soldaos cayíos ente que los restos del rei fueron treslladaos a una villa de Portugal. Atopáronse numberoses armadures y complementos de guerra como llances y espaes que güei s'atopen nuna propiedá privada del Castiellu de Guardar.
Poco se sabe del antiguu Coripe mientres los sieglos posteriores pero por dalguna razón la población esvalixóse y el pueblu quedó desapaecíu nel más solitariu abandonu. Delles families treslladar al llugar actual, anque los motivos d'esi treslláu ignórense. Sería escontra los sieglos X-XI cuando empezara otra etapa histórica nun nuevu llugar.
De la dómina musulmana namái se caltienen dellos restos de los cimientos d'una fortaleza árabe en -y Sierra de Coripe, pero son bien escasos. Esta fortaleza constituyía un puntu determináu qu'emitía y recibía información por aciu señales lluminoses (cuasi siempres nocherniegues) a otres fortaleces cercanes (castiellu de Cote, castiellu de Morón, etc.). La estratexa y defensa militar taben siempres vixentes yá que los árabes escarecíen de tradición na organización política, y polo que darréu constituyiríen numberosos pequeños reinos estremaos.
Nel añu 1248 Fernandu III el Santu tomó Sevilla y el valle del Guadalquivir, pero l'arte islámico yá formaba parte de la cultura d'esta zona quedando muertes na provincia de numberoses construcciones.
Coripe foi zona fronteriza ente los reinos cristianos y de Granada. Más tarde formaría parte de Morón de la Frontera. En 1894 consiguió la reconocencia de villa ya independizóse del conceyu de Morón. Y a partir d'entós yá se constituyiría como conceyu independiente na provincia de Sevilla.
Foi nel primer cuartu del sieglu XX cuando Coripe sería parte d'un proyeutu históricu relevante: el trazáu d'una vía ferroviaria que comunicaría Almargen con Xerez de la Frontera. Esti fechu diba suponer un gran desenvolvimientu económicu pal conceyu y saldaría el déficit llaboral de los sos habitantes. Pero les obres nun llegaríen a concluyir definitivamente y daría llugar a un total abandonu del proyeutu. Esto siguiría asina hasta que'l programa de la Vía Verde de la Sierra considerara d'utilidá'l trazáu. Fomentar el turismu rural respetando'l mediu natural ye'l principal motivu y surde d'esta miente una empresa prometedora qu'amplía les conocencies cultural y social del pequeñu conceyu y de los sos visitantes.
Tou empieza n'agostu de 1.901, cuando se funda una compañía privada denomada "Sociedá d'Estudios del Ferrocarril de Xerez a Villamartín y Setenil". Presidida pol marqués de Bonanza, cuntaba con 774 inversores que disponiendo d'un cuantioso capital ponen en marcha'l primer intentu d'iniciativa comercial ya industrial. Esta empresa privada inclinar pola construcción d'un trazáu ferroviariu d'anchu normal y fracasa al tar vixente una llei que da prioridá a les víes estreches, xunto con otros requisitos téunicos y financieros establecíos.
En 1918, el ministru de Fomento Francisco Cambó toma la iniciativa del trazáu acoyendo la prioridá d'un anchu ferroviariu normal por tol país. D'esta forma, al rexir la dictadura del xeneral Miguel Primo de Rivera apruébase por fin el proyeutu del ferrocarril Xerez-Almargen acordies con un plan ellaboráu pol ministru de Fomentu, el conde de Guadalhorce.
El xeneral Mayandía proponía la idea de "una meyor defensa del país y facilidá nos tresportes, indispensables pa desenvolver toa clase d'industria" por aciu la construcción d'esta llinia ferroviaria. Y la so propuesta sería llevada a cabu. La estratexa militar y el desenvolvimientu industrial presidiríen finalmente'l proyeutu.
El día 9 de xineru de 1.927 daríen entamu les obres del ferrocarril Xerez- Almargen siendo inauguraes pol xeneral Miguel Primo de Rivera y el so ministru d'obres públiques na ciudá d'Arcos de la Frontera.
En marzu d'esi mesmu añu una Real orde axudica a la empresa "Valentín Vallhonrat" les obres de explanación del entamo Arcos-Olvera y les edificaciones del trayeutu Xerez-Arcos. Pero sería l'Estáu'l que llevara les riendes de tol proyeutu.
El percorríu sería de 129 km, pero namái se explanaron 110. Construyéronse 19 túneles (el de más llargor ye'l de la Sierra de Coripe, de l.2OO m), dellos viaductos, d'ente los cualos cuatro atopar bien próximos a Coripe, y delles estaciones ferroviaries. Ente los viaductos de más llargor ta'l de la Sierra de Coripe con 247m. El de mayor altitú, dientro de la redolada coripeño, ye ensin batura a duldes el viaductu de "Gillete", con unes vistes impresionantes y bellísimas del fascinante paisaxe que lo envolubra.
Estos viaductos presenten una estructura con calter puramente funcional, pero hai que destacar les fuertes pilastres que los sostienen y l'escelente calidá de los sos materiales. Pa la construcción, tantu de los túneles como de les pontes, fixo falta abondosa mano d'obra, que necesariamente tuvo que venir de diversos puntos d'España y de Portugal dada la poca población qu'había na redolada. Los trabayos yeren duros pero bien pagos y anque se sumaba'l riesgu, el sueldu d'un obreru yera enforma alto que'l d'un llabrador.
Munchos obreros acabaríen estableciéndose nel llugar y creando una familia, polo que la crecedera urbana de Coripe aumentó con notoriedá. Pal tresporte de los materiales utilizáronse vagonetas y animales de tiru. La maquinaria naquella dómina nun yera bien numberosa pero dáu'l ritmu de los trabayos y l'urxencia del proyeutu trataron delles del modelu “Marion nᵘ25”, diseñaes especialmente pa trabayos duros en terrenes serrapatosos.
La intensidá de los trabayos riquía la collaboración de munchos obreros, capataces y ayudantes que trabayaríen duramente mientres dellos años. Coripe vivió una dómina de rellumanza económica en comparanza a periodos anteriores. La vida rural fíxose más facedera y evolucionó considerablemente'l desenvolvimientu económicu. Munchos obreros tuvieron la oportunidá d'acoyese al réxime del "Retiru Obreru", creáu daquella, pagando una cuota de 10 céntimos. Na "Casa Social" (güei una casa particular) xestionábense los trámites de los trabayadores, que más tarde pasaría a ser un molín d'aceite.
Pero por cuenta de les crecientes desavenencies na política de la Dictadura y la falta de sofitu de los sos propios compañeros d'armes, el xeneral Miguel Primo de Rivera presentó la so dimisión el 28 de xineru de 1.930 ante'l rei Alfonsu XIII. Tres de sigo quedaba una España en franca decadencia, y un debilitáu sistema monárquicu. El posterior exiliu del xeneral en Francia y más tarde la so muerte supunxo'l final de la dictadura y l'abandonu de la monarquía. Esto motivó la paralización de les obres del proyeutu ferroviariu. Anunciábase un nuevu réxime políticu.
Mientres la II República declárase esta llinia d'interés local, y son los pueblos comenenciudos los que tienen que saldar el costu de les obres ferroviaries. Más tarde fáense rectificaciones (1934) y volver# a entamar, anque non por enforma tiempu.
L'asesinatu de José Calvo Sotelo da llugar al adelantamientu del golpe militar (18 de xunetu) encabezáu pol xeneral Franco, que desencadena na Guerra Civil Española (1936-39). Les diferencies ente partidarios republicanos anicien un sistema políticu que se diversifica y debilita, y va ser el precedente d'un nuevu réxime franquista. Ante estos fechos queden paralizaes nuevamente les obres del ferrocarril.
Coripe nunca vería realizáu'l proyeutu ferroviariu. Y al traviés de los sos diversos paréntesis quedaría adulces calláu nel olvidu.
Mientres la Guerra Civil Española'l pequeñu conceyu sufre les consecuencies de la trama. Al igual que n'otros pueblos, la miseria y la fame afaren el llugar y los sos habitantes más nuevos vense obligaos a participar na guerra. La decadencia d'una España sumida nel más irracional de los conflictos va abriéndose pasu a pasu, dando llugar a una represión posterior que tien como fin la implantación d'una dictadura y el sometimientu de la población.
Fueron unos años bien duros y tiñíos de sangre que nunca llograríen borrar de la memoria d'España. La escasez d'alimentos xunto cola falta de trabayu y el mieu motivaríen a munchos españoles a abellugase n'otros países.
Dempués de la guerra la vida rural faise bien difícil. La probeza acentúase y namái queda como solución salir del país en busca de trabayu. Empieza la etapa del "emigrante" na que gran númberu de persones tienen qu'abandonar los sos llares pa poder subsistir. Coripe carez esta situación y vese somorguiáu nun nuevu episodiu de descensu de población. La falta de recursos fai que s'acelere'l nivel de morrina, sobremanera infantil.
Tuvieron que pasar munchos años por que esti pueblecito llograra recuperase a nivel económicu. Los sueldos yeren bien baxos y les families apenes podíen desaniciar les sos necesidaes.
Gracies a la entrada del turismu na década de los años 60 España llograría reponese nel sector económicu-social y empezaríen obres d'infraestructura y trazaos de carreteres que daríen emplegu a gran parte de la población. Pero sería la iniciativa hostelera la que resolvería'l problema llaboral de munchos andaluces. Coripe foi unu d'esos pueblos que tuvo la oportunidá de refaer la so economía per mediu de la hostelería. Munchos vecinos de la llocalidá emigraben cada branu a diversos puntos de les mariñes españoles ya Islles Baleares. D'esta miente, la mayoría de los negocios y establecimientos del llugar correspuenden al esfuerciu y trabayu de los sos dueños fora de la provincia mientres munchos años.
Anguaño, amás de la hostelería, el campu supón tamién un mediu de subsistencia anque en menor grau. El olivo de monte y el cultivu de ceberes tomen cuasi tola redolada. Tamién el monte forestal ye en gran midida promotor d'emplegu rural.
Pero va dellos años, daría empiezu un llabor que tresformaría'l cursu habitual de Coripe dándo-y un nuevu xiru económicu y ambiental: l'antiguu proyeutu ferroviariu remanecería del olvidu pa un fin de desenvolvimientu turísticu rural. La nueva empresa Vía Verde de la Sierra propón la ventaxosa ocasión de poder valorar gran parte del trayeutu como un paisaxe singular que merez la pena visitar respetando siempres les normatives del mediu ambiente. Gracies a les obres realizaes pa la meyora del trazáu, ésti pue ser percorríu tanto a cuerpu, como en vehículos ensin motor.
L'antigua estación de ferrocarril tamién foi reformada como hotel-restorán por que'l visitante pueda esfrutar d'agospiamientu y comíes. Otra antigua estación ferroviaria, más alloñada del pueblu (Estación del Peñón), foi reconstruyida como Observatoriu Ornitolóxicu pal estudiu d'una gran variedá d'aves y páxaros qu'habiten nel llugar. Ellí sobrevive una especie d'utre qu'hasta apocayá taba en fase d'estinción (utre leonado) y que güei se recupera gracies al ser ésta una zona protexida.
Estes reformes lleváronse a cabu col enfotu de promover, amás del turismu rural, un desenvolvimientu cultural y una mayor conciencia pol respetu de la naturaleza. El trayeutu cunta con un sistema de vixilancia apropiáu que s'efectúa diariamente non yá pal caltenimientu de la redolada, sinón tamién pal bienestar de los visitantes turísticos.
Situación xeográfica
[editar | editar la fonte]En plena Sierra d'Algodonales, na confluencia del Regueru Guadalporcún col ríu Guadalete. Atópase na llende de les provincies de Sevilla y Cádiz al sureste de la provincia de Sevilla, a 77 quilómetros de la capital. El términu municipal tien una estensión de 52 km cuadraos y una altitú de 325 metros sobre'l nivel del mar.
Monumentos
[editar | editar la fonte]La ilesia de San Pedro Apóstol de Coripe ye l'únicu templu de la llocalidá, definir pola so estructura moderna, que impúnxose dende'l sieglu XIX sobre la pequeña capiya del Sagrariu.
Esta ilesia foi construyida en 1859, sobre la cortil d'otru templu del que namái se caltién la capiya sacramental. Consta d'una sola nave de planta rectangular. Exteriormente presenta una portada d'estilu bien senciellu que s'asitia a los pies de la nave. La nave sostener con arcos tresversales y la capiya del Sagrariu ta cubierta por cúpula sobre pechinas de finales del sieglu XVIII la cual ye lo único que resta de la edificación anterior. La capiya primitiva contién un retablu pequeñu'l cual allugaba un Sagráu Corazón que, anguaño, atópase na Casa d'Hermandá de la cofradería del Gran Poder. Dichu retablu zarra la Virxe de Fátima dende los años 70 en que se treslladó en romería al templu. La capiya cubrir con bóveda de cañón y cúpula con llinterna abrir con arcu apuntáu d'estilu góticu. La única nave de la ilesia tien na so cabecera un templete con una imaxe de San Pedro que sustituyó a otra antigua de composición sedente. Al llau tópase un Crucificáu llamáu'l Cristu de la Bona Muerte. Tamién s'atopen la Virxe de los Dolores y El nuesu Padre Jesús Nazarenu.
La nave, nos sos pies, abrir con arquería de tres arcos góticos ojivales recién. A la so derecha, Sagráu Corazón de Jesús y a la so izquierda, La nuesa Señora Inmaculada.
Naturaleza
[editar | editar la fonte]Parte del términu municipal de Coripe forma parte de la Vía Verde de la Sierra de Cádiz. En concretu, la estación de Coripe.
Tamién destaca'l monumentu natural del Chaparro de la Vega, que foi declaráu monumentu natural por la Xunta d'Andalucía el 23 de payares de 2001.
Demografía
[editar | editar la fonte]Númberu d'habitantes dende 2004 hasta 2013.
| 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1,424 | 1,429 | 1,436 | 1,446 | 1,456 | 1,462 | 1,446 | 1,411 | 1,398 | 1,359 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| (Fonte: INE [Consultar]) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ «Institutu d'Estadística y Cartografía d'Andalucía. TORCA - Coripe (Sevilla)» (castellanu). Consultáu'l 26 d'ochobre de 2017.
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Coripe.
- Coripe - Sistema d'Información Multiterritorial d'Andalucía
- Ruta "El color de l'arquiteutura vernàcula:seranía soroeste sevilla. IAPH (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).