Fráncicu oriental

Fráncicu oriental 'Ostfränkisch'
Faláu en	Alemaña (Baviera, Turinxa, Baden-Württemberg, Hesse)
Familia	Indoeuropéu Xermánicu Xermánicu occidental Llingües altoxermániques Altu fráncicu Fráncicu oriental
Estatus oficial
Oficial en	Nengún país
Reguláu por	Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1	nengún
ISO 639-2	`{{{iso2}}}`
ISO 639-3
Llingües altoxermániques 1: Fráncicu oriental

El fráncicu o franconio oriental (n'alemán Ostfränkisch) ye un dialeutu del altu fráncicu que se fala principalmente en Baviera (Núremberg, Bamberg, Coburg, Würzburg, Hof, Bayreuth) y en partes de Baden-Württemberg (Bad Mergentheim y Crailsheim) y Turinxa (Meiningen). Los principales subdialeutos son el Unterostfränkisch (o baxu fráncicu oriental, faláu na Baxa Franconia y sur de Turinxa), el Oberostfränkisch (o altu fráncicu oriental, faláu na Alta y Media Franconia) y el Südostfränkisch (o fráncicu oriental meridional, faláu en partes de la Media Franconia y Hohenlohe).

Alcontráu na zona de transición ente'l fráncicu renano al noroeste y l'austrobávaru al sur, el fráncicu oriental presenta carauterístiques de les llingües altoxermániques centrales y superiores. Lo mesmo asocede col fráncicu meridional na vecina Baden-Württemberg. El fráncicu oriental ye un de los dialeutos d'Alemaña con mayor númberu de falantes.

La institución que s'encarga de la investigación d'esti dialeutu ye la "Mundartforschungsstelle der Bayerischen Akademie der Wissenschaften", con sede en Fürth.

La estensión del fráncicu oriental ye aldericada, yá que s'asolapa coles llingües vecines como'l bávaru o'l suabu al sur, el fráncicu renano al oeste y el altu saxón al norte.

Subdivisiones

L'área dialeutal del fráncicu oriental suel subdividise en tres families:

So fráncicu oriental (llamáu asina pola Baxa Franconia):
- Rexón de Coburgu
- Rexón de Grabfeld
- Rexón de Wurzburgu
- Zones del norte de Wurtemberg fronterices con Franconia
- Zones de Hesse fronterices con Franconia
- Zones de Turinxa fronterices con Franconia
Alto fráncicu oriental (llamáu asina pola Alta Franconia):
- Alta Franconia
- Franconia Central
- Zones del norte de Wurtemberg fronterices con Franconia
Fráncicu oriental meridional (a caballu ente Franconia y Wurtemberg):
- Zones de Franconia Central fronterices con Wurtemberg
- Rexón de Hohenlohe (Wurtemberg)
- Rexón de Schwäbisch Hall (Wurtemberg)
- Rexón de Crailsheim (Wurtemberg)
- Rexón de Tauberbischofsheim (Wurtemberg)

Fonoloxía

A nivel fonolóxicu, el fráncicu oriental presenta les siguientes carauterístiques:

Una r vibrante na pronunciación.
La suavización de les consonantes aspiraes Manera de fonación sordes ta presente cuasi por completu nel fráncicu oriental (t → d, k → g, p → b).
Amenorgamientu de vocales y sílabes, sobremanera en formes conxugaes. Por casu gegessen (comíu) pronúnciase gegess o gessn. Pa la vocales llargues, l'altu fráncicu sigue en parte les normes del alemán mediu y en parte les del altu alemán.

Isogloses

Como en tolos dialeutos xermánicos, utilícense les isogloses para delimitar les árees dialeutales.

La primera y la más importante ye la isoglosa p/pf, yá que dixebra'l fráncicu oriental de la so familia fráncica mayoritariamente allugada nel alemán central.
La segunda dixebrar del bávaru: tratar de la forma del pronome personal de la 2ª persona del plural, cola isoglosa euch/enk. Enk ye bávaru y euch fráncicu y altu alemán.
la isoglosa ou/o o ou/ua en Bruder ("hermanu"): Brouder en fráncicu oriental contra Bruader en bávaru y suabu.
la isoglosa s/sch cola llinia fescht/fest ("fixu"). Fora de les zones perifériques del suroeste, onde forma una transición col fráncicu meridional y el suabu, el fráncicu oriental ta mayoritariamente en zona "s" y nun presenta la pronunciación típica de los dialeutos del suroeste (beschd, Schweschter). De nuevu, el fráncicu oriental conserva'l so considerable parentescu col altu alemán modernu.

Morfosintaxis

Nel planu sintáctico y morfosintáctico, el fráncicu oriental presenta diverses carauterístiques particulares:

Na llingua falada, el pretéritu imperfectu ye reemplazáu dafechu pol pluscuamperfeutu. Tamién asocede con frecuencia nel llinguaxe escritu.
Entá más significativa ye la sustitución del xenitivu pola combinación d'un dativu y un pronome personal nos nomes propios: Evas Schwester → der Eva ihr(y) Schwester ("la hermana d'Eva"). Tamién n'otros aspeutos, l'altu fráncicu ye más analíticu que la mayoría de dialeutos alemanes; asina, el xenitivu de parentescu suel ser sustituyíu pola estructura von + dativu. El fráncicu oriental utiliza n'otros contestos preposiciones combinaes col dativu onde otros dialeutos alemanes usen el xenitivu o l'acusativu.
En delles zones, como na Baxa Franconia, los infinitivos terminen en -y, y na Media y l'Alta Franconia en -n. Dacuando la terminación del infinitivu omitir por completu: schlafen → schlaf, kritisieren → kritisier.
Al igual que nel alemánicu, l'usu de wo como pronome relativu ye preceptivu, opcionalmente complementáu por der, die o das:
- Die Frau, (die) wo ich kenn...
- Der Film, wo du mir gestern erzählt hast...

Historia

Aparentemente'l famosu Minnesänger medieval Wolfram von Eschenbach usó esta variedá pa les sos composiciones.

Referencies

Alfred Klepsch. Fränkische Dialekte. Historisches Lexikon Bayerns

Referencies

Enllaces esternos