Llagu Baikal
| Llagu Baikal | |
|---|---|
|
Байгал далай (bxr) Байгал нуур (bxr) озеро Байкал (ru) Байгал нуур (mn) ᠪᠠᠶᠢᠭᠠᠯᠢ ᠳᠠᠯᠠᠢ (mn) Байгал далай (mn) | |
|
| |
| Situación | |
|
| |
| País | |
| República | República de Buriatia |
| Tipu | llagu |
| Coordenaes | 53°18′10″N 108°00′17″E / 53.3028°N 108.0047°E |
|
Llagu Baikal Llagu Baikal (Rusia) | |
| Datos | |
| Altitú media | 455,5 m[1] |
| Superficie | 31 722 km² |
| Conca hidrográfica |
Ríos de la cuenca del Yeniséi (es) |
| Superficie de la conca | 560 000 km² |
| Llonxitú | 636 km |
| Fondura | 1642 m |
El llagu Baikal (rusu: Озеро Байкал; Ózero Baikal) ye un llagu d'orixe tectónicu, alcontráu na rexón sur de Siberia, Rusia, ente l'óblast d'Irkutsk nel noroeste y Buriatia nel sureste, cerca de la ciudá d'Irkutsk. El so nome deriva del tártaru Bai-Kul, «llagu ricu». Tamién ye conocíu como'l Güeyu azul de Siberia» o «La Perla d'Asia».
Ye unu de los llagos con menor índiz de turbidez nel mundu, rexistrándose marques cimeres a los 20 metros de fondura por aciu l'usu de discos Secchi.[2] Contién en redol al 20 % de l'agua duce non conxelada del mundu y colos sos 1.680 m de fondura ye'l llagu más fondu del mundu.[3] Sobre la vera occidental del llagu vive'l pueblu buriato.[4]
El llagu Baikal foi nomáu Patrimoniu de la Humanidá pola Unesco en 1996.[5]
Carauterístiques
[editar | editar la fonte]Con 31.494 km² de superficie, 636 km de llargu, 80 km d'anchu y 1.680 m de fondura (reconocíos hasta'l momentu), el llagu Baikal ye'l mayor de los llagos d'agua duce y el más fondu del mundu. Contién 23.600 km³ d'agua, equivalente al 20 % de l'agua duce non conxelada de tol planeta. Na tradición rusa, el llagu ye llamáu «mar», y nes llingües buriata y mongola ye llamáu «Dalái-Nor», el «Mar Sagráu».
Calcúlase que la formación del llagu Baikal data de fai 25-30 millones d'años, siendo unu de los llagos más antiguos en términos d'historia xeolóxica (posteriores son el llagu Tanganica del nordés d'África, y el llagu Biwa de la islla de Honshu nel centru de Xapón). Ente los grandes llagos d'altes llatitúes, ye l'únicu que nun vio los sos sedimentos afeutaos por glaciares continentales. Investigaciones de los sedimentos feches na década de los 90 del sieglu XX aproven una rellación detallada de variación climática mientres los pasaos 250.000 años. Espérense investigaciones más detallaes. Si sacara tol sedimentu acumulao, el llagu algamaría 9 km de fondura.
El llagu ta arrodiáu dafechu per montes. Los montes Baikal na oriella norte y la taiga tán téunicamente protexíos como parque nacional. El llagu tien unes 22 islles pequeñes, la mayor de les cuales, Olkhon, tien 72 km de llargu. El llagu ye alimentáu por unos 336 afluentes, siendo los principales el ríu Selenga —el principal causante de la contaminación del Baikal—, Chikói, Jiloh, Ríu Uda, Buryatia|Udá, Barguzín y Alto Angará, Turka, Sarma y Snézhnaya. Sicasí, delles fontes axudiquen que'l Baikal tien hasta 544 afluentes. L'agua flúi fora del llagu por un solu calce, el del ríu Angará.
El Baikal ye un llagu de fisura nuevu. La fisura enánchase unos dos centímetros per añu. La zona de la falla ta sísmicamente activa: hai fontes d'agües termales na zona y asoceden notables terremotos dacuando. L'área de drenaxe del llagu, de 540.000 km², ye un 13 % mayor que l'área del drenaxe combinada de los Grandes Llagos d'América del Norte.
Biotopu
[editar | editar la fonte]Son pocos los llagos que pueden competir col llagu Baikal en términos de biodiversidá. Tantes como 852 especies y 233 variedaes d'algues, más unes 1.550 especies y variedaes d'animales habiten pela redolada del llagu, munchos d'ellos especies reinales, incluyendo la célebre foca de Baikal (Phoca sibirica), l'únicu mamíferu que vive nel llagu.
El Baikal ye reconocíu pola singular claridá de les sos agües. L'establecimientu d'una planta de procesamientu de magaya de madera y celulosa nel estremu sur del llagu, orixinalmente planiada en 1957, xeneró protestes silencioses que, de la mesma, causaron un espertar ecolóxicu ente les persones cultes de Rusia, anque non na burocracia soviética. Inda, dicha planta sigue virtiendo refugayes nes agües de Baikal. L'impautu d'esta contaminación en Baikal y otres arribaciones similares ye estudiada añalmente pol Institutu Tahoe Baikal, un programa d'intercambiu ente científicos de los EE.XX., Rusia y Mongolia y estudiantes graduaos empecipiáu en 1989.
Bien pocu conocer del llagu Baikal hasta que dio empiezu la construcción del Tren Transiberianu. L'espectacular percorríu, que bordia parte del llagu, riquió de 200 pontes y 33 túneles. Coles mesmes, (1896–1902), una numberosa espedición hidroxeográfica encabezada por F.K. Drizhenko produció'l primer atles detalláu de les fondures de Baikal.
En xunetu de 2008 empecípiase la espedición de dos batiscafos rusos "Mir", llamaos Mir-1 y Mir-2, y el 29 de xunetu conozse que consiguieron llegar al fondu del llagu per primer vegada na historia.[6][7][8]
Vida montesa
[editar | editar la fonte]El llagu Baikal alluga 1085 especies de plantes y 1550 especies y variedaes d'animales. Más de 80 % de los animales son reinales; de 52 especies de pexes, 27 son reinales.
Hai de solliñar una subespecie del pexe omul (Coregonus autumnalis migratorius). El mesmu ye pescáu, afumáu y vendíu en tolos mercaos alredor del llagu. Pa munchos viaxeros del Tren transiberianu, mercar omul afumáu ye unu de los curiosos de la llarga travesía.
El Baikal tamién ye l'únicu hábitat de la nerpa, o foca de Baikal.
Osos y venados tamién son avistaos y cazaos nes mariñes del llagu Baikal.
Turismu
[editar | editar la fonte]Los principales puntos de partida escontra'l llagu Baikal son les ciudaes Irkutsk, Ulán-Udé y Severobaikalsk. Un importante centru turísticu ye l'asentamientu de tipu urbanu Listvianka.
En distintos llugares alredor del llagu atopa'l senderu Great Baikal Trail, un sistema de senderos ecolóxicos que dan accesu a la naturaleza y vistes del paisaxe.
Historia
[editar | editar la fonte]Esploración rusa y conquista
[editar | editar la fonte]La espansión rusa nel área de los buriatos alredor del llagu Baikal[9] ente los años 1628-58 ye considerada parte de la conquista rusa de Siberia. Realizar por primer vegada remontando'l ríu Angara agües enriba dende la llocalidá de Yeniseysk (fundada en 1619) y más tarde moviéndose escontra'l sur dende'l ríu Lena. Los rusos oyeren falar per primer vegada de los buriatos en 1609 na ciudá de Tomsk. Acordies con dellos cuentos populares rellataos un sieglu dempués del fechu, en 1623, Demid Pyanda, que pudo ser el primer rusu en llegar al Lena, crució dende la parte cimera del Lena al Angara y llogró algamar Yeniseysk.[10] Vikhor Savin (1624) y Maksim Perfilyev (1626 y 1627-28) esploraron el país Tungus nel Angara baxu. Escontra l'oeste, la llocalidá de Krasnoyarsk, nel Yenisei cimeru, foi fundada en 1627 y dende ellí partieron escontra l'este una serie de mal documentaes espediciones. En 1628 Piotr Beketov atopó per primer vegada un grupu de buriatos y consiguió que-y tributaren el yasak na futura sede de Bratsk. En 1629, Yakov Khripunov partió de Tomsk p'atopar una mina de plata de la qu'había munchos rumores. Los sos homes llueu empezaron a escalar tanto a los rusos como a los nativos. A ellos xunióse-yos otru grupu de Krasnoyarsk, pero abandonaron el país buriato cuando arralecieron los alimentos. La so incursión fizo que fuera difícil qu'otros rusos entraren na zona. En 1631 Maksim Perfilyev construyó un ostrog en Bratsk. La pacificación tuvo un ésitu moderáu, yá qu'en 1634 foi destruyida Bratsk y muerta la so guarnición. (La historia cunta que los buriatos, que nun sabíen cómo utilizar armes de fueu, decidieron quemar los mosquetes, xunto colos cosacos muertos. El fueu provocó que les armes de fueu disparárense y mataren a unes poques persones, lo que llevó a pensar a los buriatos que los rusos siguíen lluchando dempués de muertos.) En 1635 Bratsk foi reconstruyida por una espedición de castigu al mandu de Radukovskii. En 1638 foi sitiada de nuevu ensin ésitu.
En 1638 Perfilyev crució dende'l Angara el portage del Ilim hasta algamar el ríu Lena y baxó agües embaxo hasta Olyokminsk. Volviendo, saleó pol ríu Vitim nel área oriental del llagu Baikal (1640), onde escuchó informes sobre'l país del Amur. En 1641 fundar na parte cimera del Lena una nueva llocalidá, Verjolensk. En 1643 Kurbat Ivanov foi más allá remontando'l Lena y convirtióse nel primer rusu que vio'l llagu Baikal y la islla d'Olkhon. La metá de la so partida, al mandu de Skorokhodov, caltener nel llagu, algamando'l restu l'Altu Angara nel so estremu norte y envernando nel ríu Barguzin, nel llau nordés. En 1644 Iván Pokhabov xubió'l Angara hasta'l Baikal, convirtiéndose seique nel primer rusu n'utilizar esa ruta, difícil por cuenta de los rabiones. Crució'l llagu y esploró el ríu Selenga inferior. Escontra 1647 repitió'l viaxe, llogrando guíes y visitando al 'Tsetsen Khan' cerca d'Ulan Bator. En 1648, Iván Galkin construyó un ostrog nel ríu Barguzin que se convirtió nun centru pa la espansión escontra l'este. En 1652 Vasily Kolesnikov informó dende Barguzin que podía llegase al país de Amur, siguiendo los ríos Selenga, Uda y Khilok hasta algamar los futuros sitios de Chitá y Nerchinsk. En 1653 Piotr Beketov, nel so segundu gran viaxe pa esplorar y recaldar impuestos, tomó la ruta de Kolesnikov hasta'l llagu Irgen, al oeste de Chita, y esi iviernu unu de los sos homes, Urasov, fundó Nerchinsk, a veres del ríu Nercha. La siguiente primavera trató d'ocupar Nerchensk, pero foi obligáu polos sos homes a xunise a Stephanov nel Amur. Nerchinsk foi destruyíu polos tungus locales, pero restauráu en 1658.
Telescopiu subacuáticu de neutrinos
[editar | editar la fonte]Dende 1993, buscáronse neutrinos nel llagu al traviés del Telescopiu subacuáticu de neutrinos de Baikal. El telescopiu NT-200 ta instaláu a 3,6 km de la mariña a una fondura de 1,1 km y consiste en 192 módulos ópticos.[11][12]
Ver tamién
[editar | editar la fonte]- Xardín Botánicu de la Universidá d'Irkutsk
- Llagu Cimeru, el llagu más estensu del mundu.
Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ 1,0 1,1 «Морфометричні дані озера Байкал» (ochobre 2002).
- ↑ Jung, J.; Hojnowski, C., Jenkins, H., Ortiz, A., Brinkley, C., Cadish, L., Evans, A., Kissinger, P., Ordal, L., Osipova, S., Smith, A., Vredeveld, B., Hodge, T., Kohler, S., Rodenhouse, N. and Moore, M (2004). Diel vertical migration of zooplankton in Lake Baikal and its relationship to body size. Archivado del original el 2011-06-15. https://web.archive.org/web/20110615182026/http://www.wellesley.edu/Biology/Faculty/Mmoore/Content/JUNG_et_al_2004.pdf. Consultáu'l 19 d'ochobre de 2012.
- ↑ Carla Helfferich. «The Oddities of Lake Baikal» (inglés). Consultáu'l 19 d'ochobre de 2012.
- ↑ «Dna & the peopling of Siberia» (inglés). Consultáu'l 19 d'ochobre de 2012.
- ↑ «Lake Baikal» (inglés). UNESCO Culture Sector. Consultáu'l 10 d'abril de 2015.
- ↑ Submarinos rusos conquisten les fondures abisales del llagu Baikal nel diariu El Mundo
- ↑ Seres humanos a 1.580 metros so l'agua 29/07/2008
- ↑ «fondures-del llagu-baikal/ Científicos rusos publiquen imáxenes llograes nes fondures del llagu Baikal 24/08/2010». Archiváu dende l'orixinal, el 2020-11-23.
- ↑ George V. Lantzeff and Richard A. Price, 'Eastward to Empire',1973
- ↑ «In Russian: Открытие Русскими Средней И Восточной Сибири». Randewy.ru. Consultáu'l 2 de xineru de 2012.
- ↑ http://www.xatakaciencia.com/astronomia/por-que-el llagu-baikal-ye-tan-importante-pa-la ciencia
- ↑ «Archived copy». Archiváu dende l'orixinal, el 2012-05-29.
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Llagu Baikal.
- Esperiencia nel Lao Baikal (n'español) Archiváu 2012-01-27 en Wayback Machine
- Llocalización en GoogleMaps
- Free and independent travel guide for Lake Baikal n'inglés y alemán
- Baikal Home Page
| Control d'autoridaes |
|
|---|
Datos: Q5513