İkipartiyalı sistem

İkipartiyalı sistem - bir sıra ölkələrdə geniş yayılmış siyasi sistem. Bu zaman iki aparıcı partiya hakimiyyət uğrunda mübarizə aparır; məs.: ABŞ-də Respublikaçılar və Demokratlar partiyaları, Böyük Britaniyada Mühafizəkarlar və Leyboristlər partiyaları.

İkipartiyalı sistem, bir ölkədə siyasi sistemin iki dominant partiya tərəfindən idarə edildiyi bir sistemdir. Bu sistemdə digər kiçik partiyalar mövcud olsa da, adətən siyasi hakimiyyətə təsir etmələri məhduddur və hökuməti formalaşdırmaq yalnız iki böyük partiyanın növbəli şəkildə mümkün olur.

Xüsusiyyətləri

1. İki Dominant Partiya: Əsasən bir mühafizəkar (sağ-mərkəz) və bir liberal (sol-mərkəz) meyilli partiya üstünlük təşkil edir. Bu partiyalar, fərqli ideologiyalara və seçici bazalarına əsaslanır.

2. Kiçik Partiyaların Rolunun Azlığı: Kiçik partiyalar adətən seçkilərdə kifayət qədər səs toplamaq üçün çətinlik çəkir və siyasi qərarların qəbuluna təsir edə bilmir.

3. Majoritar Seçki Sistemləri: İkipartiyalı sistemlər adətən dar dairəli majoritar seçki sistemi (birinci gələn qalibdir) ilə bağlı olur. Bu sistemdə qalib olan partiya bütün hakimiyyəti əldə edir, bu da kiçik partiyaların uğur qazanmasını çətinləşdirir.

4. Növbəli Hakimiyyət: İki partiya növbə ilə hakimiyyətə gəlir. Partiyalar arasındakı rəqabət sabit və davamlıdır.

Misallar

• ABŞ: ABŞ-da iki əsas partiya - Demokratlar (sol-mərkəz) və Respublikaçılar (sağ-mərkəz) dominantdır. ABŞ-ın federal sistemi və dar dairəli seçki sistemi ikipartiyalı sistemin əsasını təşkil edir.

• Birləşmiş Krallıq: Mühafizəkar Partiya və İşçi Partiyası ənənəvi olaraq ölkənin siyasi həyatına hakimdir. Kiçik partiyalar (məsələn, Liberal Demokratlar) bəzi dairələrdə müəyyən uğur qazansa da, hökumət qurmağa təsir göstərə bilmirlər.

Üstünlükləri

1. Siyasi sabitlik: Siyasi hakimiyyət yalnız iki böyük partiya arasında bölündüyü üçün, hökumətlərin daha sabit və qərarların daha tez qəbul edilməsi mümkündür.

2. Daha aydın seçim: Seçicilər əsas iki ideologiya arasında seçim edir və bu, siyasi qərarların daha şəffaf olmasını təmin edə bilər.

3. Effektiv idarəetmə: Tək partiyalı hökumətlər, koalisiya hökumətlərindən fərqli olaraq, qanunvericiliyi daha sürətlə həyata keçirə bilir.

Çatışmazlıqları

1. Məhdud seçim: Seçicilər üçün yalnız iki əsas seçim olur, bu da müxtəlif maraqları və ideologiyaları təmsil etməkdə çətinlik yaradır.

2. Kiçik partiyaların əhəmiyyətsizliyi: Kiçik partiyalar və azlıqlar üçün siyasi sistemdə iştirak etmək və təsir göstərmək çətinləşir.

3. Qütbləşmə: İki dominant partiya arasında rəqabət bəzən cəmiyyətdə siyasi qütbləşməyə və qarşıdurmaya səbəb ola bilər.

4. Alternativlərin itməsi: Digər ideologiyalar və ya yenilikçi siyasi təkliflər müzakirə masasına çıxarılmır.

Alternativlər

İkipartiyalı sistemdən fərqli olaraq, bəzi ölkələrdə çoxpartiyalı sistemlər mövcuddur (məsələn, Almaniya, Fransa). Çoxpartiyalı sistemlərdə koalisiya hökumətləri daha çox müşahidə edilir və müxtəlif siyasi maraqlar təmsil olunur. Bununla yanaşı, bu sistemlərdə bəzən siyasi sabitlik problemi yaranır.

Yekun

İkipartiyalı sistem, siyasi sabitlik və idarəetmədə səmərəlilik baxımından üstünlüklərə malik olsa da, ideoloji müxtəlifliyi məhdudlaşdırması və kiçik siyasi qrupların təsirini azaldaraq qütbləşməni artırması səbəbindən tənqid edilir. Bu sistemin uğuru və çatışmazlıqları, ölkənin siyasi mədəniyyətinə və seçki sisteminə bağlıdır.