Alabuqa rayonu

Alabuqa rayonu
Bayraq[d] Gerb
55°36′ şm. e. 51°46′ ş. u.
Ölkə	Rusiya
İnzibati mərkəz	Alabuqa
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb	10 avqust 1930
Sahəsi	1.362,1 km²
Əhalisi
Əhalisi	85.475 nəf. (2021)
Rəsmi sayt
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Alabuqa rayonu (tatar. Алабуга районы) — Rusiya Federasiyası, Tatarıstan Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon. Rayon respublikanın şimal-şərqində yerləşir.

İnzibati mərkəzi Alabuqa kəndidir.

Coğrafiyası

Mendeleyev, Mamadış, Aşağı Kana, Tukay rayonları, Yar Çallı şəhəri və Udmurt Respublikası (Qraxovski və Kiznerski rayonları) ilə həmsərhəddir.

Bölgənin ən böyük çayları Kama, Vyatka, həmçinin onların qollarıdır (ümumi uzunluğu 20 km-dən çox):

Kama hövzəsi - Toyma, Tanayka, Yuraşka (Toyma qolu), Karinka, Kriuşa;

Vyatka hövzəsi - Umyak, Anzirka, Yuraşka (Adamka qolu).

Rayon ərazisində açıq boz, boz meşə torpaqlar üstünlük təşkil edir.

Tarixi

Müasir Alabuqa rayonunun ərazisi X əsrin ikinci yarısında Volqa bolqarırının nəzarətində idi. 1236-cı ildə Batı xanın bolqarların torpaqlarını fəth etməyə müvəffəq olur və Alabuqanın ətraf əraziləri ilə birlikdə bölgə Qızıl Ordanın bir hissəsi olur. 1438-ci ildə Qızıl Ordanın süqutu nəticəsində inzibati olaraq 5 daruqa bölünmüş Kazan xanlığı qurulur.

Mövcud bölgənin əsas hissəsi, Alabuqa ilə birlikdə Çuvaş (sonradan Zureyskaya adlandırıldı) Daruqasının bir hissəsi, bölgənin şimal hissəsi isə Qazan xanlığının Arskoy Daruqasına daxil olur. Kazan xanlığının süqutundan sonra Kazan çarlığı Böyük Pyotrun islahatlarına qədər Moskva dövlətinin tərkibində de-jure mövcudluğunu davam etdirdi və inzibati-ərazi bölgüsü olaraq qaldı.

1708-ci ildə Kazan çarlığı ləğv edildi və Kazan əyaləti quruldu. Alabuqa ərazisi Kazan əyalətinin bir hissəsi oldu. 1781-ci ildə Kazan vilayətindən Vyatka quberniyası ayrıldı. Tərkibində Alabuqa rayonu quruldu. 1920-ci ildə Tatar Muxtar Sovet Sosialist Respublikası qurulur. 1928-ci ildə Alabuqa kantonu qurulur.

10 avqust 1930-cu ildə Alabuqa rayonu qurulur. Onun ölçüləri daim dəyişir:

1931-1955-ci illər arasında Alabuqa rayonu Mendeleyev rayonunun ərazisinə daxil olur.

19 fevral 1944-cü ildə Alabuqa rayonundan Kosteneevski rayonu ayrılır (4 aydan sonra Mortovsk adlandırıldı).

1954-cü ildə Mortovsk rayonu ləğv edildi, ərazisi Alabuqa rayonuna birləşdirilir.

1 fevral 1963-cü ildə rayon ləğv edilir və Mendeleyev rayonunun bir hissəsi olur.

15 avqust 1985-ci ildə rayondan Mendeleyev rayonundan ayrılır.

Əhalisi

Ruslar — 51,7 %, tatarlar — 42,6 %, marilər — 1,2 %.

Urbanizasiya

Şəhər şəraitində (Alabuqa şəhəri) rayon əhalisinin 86,35 % -i yaşayır.

Yerli özünü idarəetmə

Alabuqa rayonu ərazisinə 1 şəhər və 15 kənd inzibati vahidliyi daxildir. Rayon ərazisinə ümumilikdə 50 yaşayış məntəqəsi daxildir.