Alfons Bertillon

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Alfons Bertillon
fr. Alphonse Bertillon
Doğum tarixi 22 aprel 1853(1853-04-22)[1]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 13 fevral 1914(1914-02-13)[2][3][…] (60 yaşında)
Vəfat yeri
Dəfn yeri
Fəaliyyəti polis əməkdaşı[d], antropoloq, kriminologist, fotoqraf
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
1911-ci ildə Fransada Bertillon sistemi haqqında mühazirə
1911-ci ildə Fransada Bertillon sistemi haqqında mühazirə

Alfons Bertillon (22 aprel 1853[1], Keçmiş VII arondisman[d][4] – 13 fevral 1914[2][3][…], Parisin 16-cı dairəsi[d][5]) — fransız polis məmuru və biometrik tədqiqatçı. Hüquq-mühafizə qüvvələri antropometriyanın antropoloji texnikasını tətbiq etməklə fiziki ölçülərə əsaslanan identifikasiya sistemi yaratmışdır. Antropometriya cinayətkarları aşkar etmək üçün hüquq-mühafizə qüvvələri tərəfindən istifadə edilən ilk elmi sistem idi. Bundan əvvəl cinayətkarları yalnız ad və ya foto ilə müəyyən etmək mümkün idi. Bu üsul sonda barmaq izi ilə əvəz olundu.[7]

Bundan əlavə, "mugshot" olaraq adlandırılan fotoqrafiya ixtirası da ona aiddir. Cinayətkarların fotoşəkil çəkmə təcrübəsini fotoqrafiya ixtirasından cəmi bir neçə il sonra, 1840-cı illərə dayanır. Bununla belə, Bertillon 1888-ci ilə qədər bu təcrübə üçün standart bir proses yarada bilmədi.

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bertillon Parisdə anadan olub[8]. O, statistik Lui-Adolf Bertillonun oğlu və statistik və demoqraf Jak Bertillonun kiçik qardaşı idi.

Versal İmperator Liseyindən qovulduqdan sonra Bertillon 1875-ci ildə Fransa ordusuna çağırılmadan əvvəl İngiltərə və Fransada bir sıra tapşırıqlar aldı. Sonradan o, heç bir ali təhsil almadan ordudan tərxis olundu və buna görə də atası onun Parisdəki Polis Prefekturasında aşağı səviyyəli dövlət qulluğunda işə götürülməsini təşkil etdi. Belə ki, Bertillon 1879-cu il martın 15-də polis bölməsində məmur vəzifəsinə başlamışdır.

Adyutant kimi o, artıq həbs edilmiş cinayətkarların sayını müəyyən etmək üçün istifadə edilən ad-hoc üsullardan narazı idi. Bu, 1870-ci ildən bəri Fransada artan cinayət nisbəti ilə birlikdə onun antropometriyanı ixtirasına təkan verdi[9]. Ölçmələrini boş vaxtlarında aparırdı. O, araşdırmalarını Parisdəki La Sante həbsxanasında apardı və burada həm məhbusların, həm də polis məmurlarının müqaviməti ilə qarşılaşdı.

Antropometrik identifikasiya sistemi üçün tələb olunan ölçmələr. Bertillonun "İdentifikasiya antropométrique" (1893) əsəri ön söz.

Antropometriyaya verdiyi töhfələrə əlavə olaraq, Bertillon çoxsaylı digər məhkəmə texnikalarını inkişaf etdirdi. Bunlara ayaq izlərini qorumaq üçün qalvanoplastik birləşmələrin istifadəsi, ballistika və icazəsiz giriş zamanı istifadə olunan gücün dərəcəsini təyin etmək üçün istifadə olunan dinamometrlər daxildir.

Cinayət yerlərində gizli izləri aşkar etmək üçün 16 gözə çarpan xüsusiyyəti barmaq izi qeydləri ilə müqayisə edən təxminən 100 illik standart 1912-ci ildə Bertillon tərəfindən Fransada nəşr olunan bir məqalədə irəli sürülən iddialara əsaslanır[10].

Bertillon 13 fevral 1914-cü ildə Parisdə vəfat etdi.

Bertillon və Dreyfus işi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bertillon 1894 və 1899-cu illərdə Dreyfus işi üzrə ittiham tərəfində şahid qismində çıxış edib. O, əl yazısı üzrə ekspert kimi ifadə verib və iddia edib ki, ittiham sənədinin müəllifi Alfred Dreyfusdur. Bununla belə, o, əl yazısı üzrə mütəxəssis deyildi və onun qarışıq və qüsurlu sübutları ədalətin ən bədnam səhvlərindən birinə – günahsız Dreyfusun İblis adasında ömürlük həbs cəzasına məhkum edilməsinə səbəb oldu.

Mürəkkəb bir ölçmə sistemindən istifadə edərək, Dreyfusun öz əl yazısını başqası yazırmış kimi təqlid edərək öz ə yazısı maskaladığını sübut etməyə çalışdı; Beləliklə, sözü gedən sənədin Dreyfusun əlində olduğunu düşünən hər kəs onun yazısını başqasının təqlid etdiyini deyə bilərdi. Hər iki hərbi məhkəmə bunu açıq şəkildə etiraf etdi və Dreyfus mühakimə olundu. İkinci hərbi məhkəmənin qərarı böyük qalmaqala səbəb oldu və sonda ləğv olundu.

Bertillon çoxları tərəfindən ekssentrik bir fiqur kimi görünürdü. İkinci hərbi məhkəmədə onu müşahidə edən Maurice Paleoloqa görə, Bertillon "əlbəttə ki, onun fakültələrinə tam sahib deyildi". Daha sonra Paleoloq Bertillonun arqumentini "cəfəngiyyatın uzun qobelen"i kimi təsvir edir və onun "ay vuran gözləri", "qəbir səsi" və "saturn maqnitizmi"ni qeyd edir ki, bu da insanı "sehrbazın yanında" hiss edir[11].

Bertillon iddia edirdi ki, onun qrafoloji sistemi riyazi ehtimal hesablamalarına əsaslanır. 1904-cü ildə üç görkəmli riyaziyyatçı Anri Puankare, Jean Gaston Darboux və Pol Appel tərəfindən aparılan təhlil nəticəsində Bertillon sisteminin heç bir elmi dəyəri olmadığı və metodu tətbiq edə və məlumatlarını düzgün təqdim edə bilmədiyi qənaətinə gəldik[12]. Dreyfusa qarşı əsas sübutlar gözdən salındıqdan sonra, nəhayət, 1906-cı ildə bəraət aldı.

Bertillon sistemi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bertillon tərəfindən tətbiq edilən xüsusi antropoloji texnikaya Bertillon Sistemi deyilir. Sistem beş ilkin ölçüdən ibarət idi: baş uzunluğu, baş eni, orta barmaq uzunluğu, sol ayaq uzunluğu və kubit uzunluğu[13]. Yuxarıda göstərilən ölçmələrə əlavə olaraq, Bertillon bu qeyd sistemini tamamlamaq üçün indi ümumi olaraq "mugshot" olaraq adlandırılan fotoqrafiyadan istifadə etdi. Bu identifikasiya üsulları hüquq-mühafizə orqanlarının məlumat və şəkillərə vaxtında çıxışını təmin etmək üçün nəzərdə tutulmuş sistemə inteqrasiya olunub.

Sistem elmi meyarlara əsaslansa da, qüsurları da yox deyildi. Məsələn, sistem əsasən qısa saçlı yetkin kişilər üçün nəzərdə tutulduğuna görə o, uşaqlara və ya qadınlara uyğun gəlməyə bilirdi[14].

Minneapolisdə küçə işçiləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

19-cu əsrin sonu və 20-ci əsrin Minnesota ştatının Minneapolis şəhərində fahişəliklə məşğul olan Afrika əsilli qadınlar "küçə işçiləri" kimi tanınırdılar. Minneapolis Polis Departamenti şəhər küçələrində qadın fahişələrin cinayət fəaliyyətini aşkar etmək və sənədləşdirmək üçün Bertillon sistemindən istifadə edib. Sistem daha sonra bu qadınların təsnifatı və polisi üçün də istifadə edilmişdir.

Sistemdən keçmək üçün xeyli sayda qaradərili qadın öz adlarının əvəzinə təxəllüslərdən istifadə etməyə başladılar. Ən çox istifadə edilən ləqəb Mamie Knight-ın ləqəbi olan "Mamie" idi, idarənin Bertillon sistemindən istifadə etdiyi dövrdə küçə işçisinin sağ qalan yeganə fotoşəkili. Şəkil hazırda Sent-Pol Polis İdarəsinin arxivində saxlanılır[15].

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 Léonore verilənlər bazası (fr.). ministère de la Culture.
  2. ↑ 1 2 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
  3. ↑ 1 2 Alphonse Bertillon // Encyclopædia Britannica (ing.).
  4. ↑ 1 2 Archives de Paris. S. 46.
  5. ↑ 1 2 https://de.wikipedia.org/wiki/Datei:Bertillon_faire_part_de_deces.jpg.
  6. ↑ Bauer P. Deux siècles d'histoire au Père Lachaise (fr.). Versailles: 2006. P. 110. ISBN 978-2-914611-48-0
  7. ↑ Olsen, Robert D. Sr. "A Fingerprint Fable: The Will and William West Case". Identification News. 37 (11). November 1987. 16 September 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 July 2014.
  8. ↑ Rhodes, Henry T.F. Rhodes. Alphonse Bertillon: Father of Scientific Detection. New York: Abelard-Schuman. 1956. səh. 27.
  9. ↑ Ginzburg, 1984. səh. 105
  10. ↑ "Les empreintes digitales", Archives d'anthropologie criminelle, pp. 36–52
  11. ↑ Paleologue, Maurice (1957) My Secret Diary of the Dreyfus Case, Secker and Warburg, p. 197
  12. ↑ "Mathematics expert report by Darboux, Appell, and Poincaré, 1904". 20 June 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 May 2017.
  13. ↑ "The Bertillon System". 23 April 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 April 2018.
  14. ↑ "Passing of the Bertillon System of Identification". 23 April 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 April 2018.
  15. ↑ "Surveilling Social Difference: Black Women's "Alley Work" in Industrialising Minneapolis". Surveillance & Society. 13 April 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 April 2018.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Alfons_Bertillon&oldid=7736598"