Diskurs təhlili
Diskurs təhlili — Diskurs təhlili, dilin necə istifadə edildiyini və onun mənalarının necə qurulduğunu başa düşmək üçün mətnlər, danışıq və ya yazılı ünsiyyət üzərində aparılan bir təhlil metodudur. Bu metod dilin sadəcə qrammatik quruluşuna deyil, həm də dilin sosial, mədəni və kontekstual faktorlarına diqqət yetirir. Diskurs təhlili, dilin sosial qarşılıqlı təsirlərdə və mədəniyyətlərarası əlaqələrdə necə mənalar yaratdığını, güc və hakimiyyət strukturlarını necə ifadə etdiyini anlamağa imkan verir.[1]
Diskurs təhlilinin əsas xüsusiyyətləri və məqsədləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Diskurs təhlili yalnız mətnin özünü deyil, onun meydana gəldiyi sosial, siyasi və mədəni konteksti də araşdırır. Bu, hansı sözlərin niyə seçildiyi, hansı məqsədə xidmət etdiyi kimi suallara cavab axtarır.[2] Diskurs təhlili güc münasibətlərini öyrənmək üçün tez-tez istifadə olunur. Məsələn, müəyyən qrupların dil vasitəsilə necə üstünlük qurduğunu və ya müəyyən ideologiyaların dil vasitəsilə necə təbliğ edildiyini öyrənməyə kömək edir. Dilin nə məqsədlə istifadə olunduğunu və nitqin (və ya mətnin) necə formalaşdığını araşdırır. Dilin əyləndirici, məlumatlandırıcı, təsir edici və ya istiqamət verici funksiyalarını incələyir.[3] Diskurs təhlili dil vasitəsilə kimliklərin necə yaradıldığını, fərdlərin özlərini necə təqdim etdiyini və müxtəlif qrupların dil vasitəsilə necə mövqeləndiyini öyrənir. Diskurs təhlili ideoloji təsirləri araşdırır və dilin ideoloji mənalar yaratmaqda necə istifadə olunduğunu incələyir. Bunu edərkən hər bir diskursun özündə spesifik dəyərlər, normativ yanaşmalar və dünyagörüşləri ehtiva etdiyini nəzərə alır.[4]
Diskurs Təhlilinin Tətbiq Sahələri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Diskurs təhlili müxtəlif sahələrdə geniş şəkildə istifadə olunur: Siyasətçilərin nitqləri, media mətnləri və siyasi ritorika vasitəsilə güc münasibətlərini və ideoloji mesajları analiz etmək üçün istifadə edilir. Mediada istifadə olunan dil və obrazların insanların düşüncə tərzinə necə təsir etdiyini öyrənmək üçün vacibdir.[5] Fərdlərarası münasibətlərdə və sosial qarşılıqlı təsirlərdə dilin necə istifadə edildiyini öyrənmək üçün istifadə olunur. Müəllimlərin və tələbələrin dil istifadəsi üzərindən öyrətmə metodları, tədris materialları və təhsil siyasəti araşdırılır.[6] Diskurs təhlili həm mətnlərdə, həm də gündəlik ünsiyyətdə dilin təbiətini və funksiyasını araşdıraraq dərin bir dil və məna analizi təqdim edir.[7][8]
Həmçinin bax
[redaktə | mənbəni redaktə et]İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ "Diskursun Təhlili - Danışanların Söhbətdə Etdikləri". Amerika Dilçilik Cəmiyyəti. 2019-12-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-25.
- ↑ "Yatskonun Hesablama Dilçilik Laboratoriyası". yatsko.zohosites.com. 2013-10-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-25.
- ↑ Elden, Stuart. "Foucault Leo Spitseri nə vaxt tərcümə etdi?". Progressive Geographies. 2016-11-10. 2021-04-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-11-04.
- ↑ Harris, Zellig. "Diskurs təhlili". Language. 28 (1). 1952: 1–30. doi:10.2307/409987. JSTOR 409987. 2024-05-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-11-04.
- ↑ "SIL International". SIL International (ingilis). 2018-12-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-12-03.
- ↑ Loriot, James; Hollenbach, Barbara. "Shipibo Paragraph Structure". Foundations of Language. 6 (1). 1970: 43–66. ISSN 0015-900X. JSTOR 25000427. 2021-04-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-11-04.
- ↑ "University of Michigan". umich.edu (ingilis). 2021-10-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-12-03.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2021-04-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-11-04.