Frans von Papen
| Frans von Papen | |
|---|---|
| alm. Franz von Papen | |
| | |
| aprel 1939 – 8 may 1945 | |
| Əvvəlki | Fridrix von Keller |
| Sonrakı | Vilhelm Haas |
| avqust 1934 – 13 mart 1938 | |
| Əvvəlki | Kurt Reet |
| Sonrakı | Avstriyanın Almaniya tərəfindən ilhaqı |
| 30 yanvar – 10 aprel 1933 | |
| Əvvəlki | Kurt von Şleyer |
| Sonrakı | Hermann Görinq |
| 30 yanvar 1933 – 7 avqust 1934 | |
| Əvvəlki | Hermann Ditrix |
| Sonrakı | vəzifə boşdur; Hermann Göring (1941-ci ildən) |
| 1 iyun 1932 – 17 noyabr 1932 | |
| Əvvəlki | Heinrich Brüning |
| Sonrakı | Kurt von Şleicher |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum adı | Franz Joseph Hermann Michael Maria von Papen |
| Doğum tarixi | 29 oktyabr 1879[1][2][…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 2 may 1969[3][1][…] (90 yaşında) |
| Partiya |
|
| Fəaliyyəti | siyasətçi, diplomat, hərbi qulluqçu |
| Dini | katolisizm |
| Hərbi xidmət | |
| Döyüşlər | |
| Rütbəsi | mayor |
|
|
|
|
|
|
Frans von Papen (29 oktyabr 1879[1][2][…], Verl, Prussiya, Almaniya imperiyası[3] – 2 may 1969[3][1][…]; alm. Franz von Papen) — Alman dövlət və siyasət xadimi, diplomat.
Həyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Frans von Papen 1879-cu il dekabrın 29-da Vestfaliyada Verl şəhərində qədim alman cəngavər ailəsindən olan iri torpaq sahibinin ailəsində anadan olmuşdur. Dininə görə - katolikdir. Birinci Dünya Müharibəsindən əvvəl Baş Qərargahın zabiti olub. 1913-1915-ci illərdə ABŞ-da hərbi attaşe olub, oradan casusluq və təxribat fəaliyyətinə görə qovulub. Bundan sonra ilk olaraq Qərb Cəbhəsində xidmət etdi. 1916-cı ildə o, Almaniya hökuməti ilə İrlandiya respublikaçı üsyançıları arasında Britaniya ordusuna qarşı istifadə etdikləri silahların tədarükündə vasitəçi kimi çıxış edib. Daha sonra 1917-ci ildən Yaxın Şərqdə Baş Qərargah zabiti və Fələstində türk ordusunda mayor rütbəsi ilə xidmət edib. 1918-ci ildə Almaniyaya qayıdıb və polkovnik-leytenant rütbəsi ilə ordudan təqaüdə çıxıb. 1921-1932-ci illərdə Katolik Mərkəz Partiyasından Prussiya Landtaqının üzvü idi; onun ifrat sağ qanadına bitişik idi. 1925-ci il prezident seçkilərində Vilhelm Marks Mərkəzi Partiyasından Pol fon Hindenburqun namizədliyini dəstəkləməklə partiyasını təəccübləndirdi. 1932-ci il iyunun 1-dən dekabrın 2-dək Almaniyada faşistlərin mövqelərinin möhkəmlənməsinə obyektiv töhfə verən hökumətə rəhbərlik etdi[4]. O, 1933-cü ilin yanvarında nasist diktaturasının qurulmasında fəal iştirak edib və Hitlerin birinci kabinetinə vitse-kansler kimi daxil olub. Lakin tezliklə, 1934-cü il iyunun 17-də o, Marburq Universitetində Almaniyanın maliyyə və biznes elitası olan Reyxsverin mühafizəkar qüvvələrinin nasist sosialist ritorikasından və ekstremizmindən, narazı olan fikirlərini dəstəkləmək üçün "Marburq nitqi" adlanır çıxış etdi. Tənqid Nasist partiyasının və Adolf Hitlerin zirvəsini qəzəbləndirdi və reaksiya hücum dəstələrinin (SA) üst hissəsinin məğlubiyyəti bitti. Von Papenin ən yaxın adamları da öldürüldü, lakin onun özü fon Hindenburqun dəstəyi sayəsində zərər görmədi[5]. 1934-cü ilin iyulundan 1938-ci ilin martına qədər von Papen Avstriyada səfir vəzifəsində çalışmış və Anşlusun həyata keçirilməsinə kömək etmişdir. Daha sonra 1939-1944-cü illərdə Türkiyədə səfir postunu tutan von Papen onu Almaniyanın müttəfiqləri sırasına cəlb etməyə çalışır. Bununla əlaqədar Sovet kəşfiyyatının agentləri tərəfindən ona cəhd edildi, lakin uğursuz oldu. Müharibə zamanı nasist hökuməti fon Papeni Almaniyanın papaya səfiri təyin etməyə çalışdı, lakin Papa XII Piy bu təklifi rədd etdi. 1945-ci ilin aprelində von Papen 9-cu ABŞ Ordusunun hərbi rəhbərliyi tərəfindən Ruhrda həbs edildi. 1946-cı ildə Nürnberqdəki Beynəlxalq Hərbi Tribunal qarşısında çıxış etdi, lakin bəraət aldı. Lakin 1947-ci ilin fevralında o, yenidən denasionalizasiya komissiyasının qarşısına çıxdı və əsas hərbi cinayətkar kimi 8 il müddətinə azadlıqdan məhrum edildi. 1950-ci illərdə von Papen yenidən siyasətə girmək cəhdi uğursuz oldu. Sonrakı illərdə Yuxarı Svabiyadakı Benzenhofen qəsrində yaşamış və 1930-cu illərdə bu dövrlə Soyuq Müharibənin başlanğıcı arasında paralellər apararaq siyasətini əsaslandırmağa çalışdığı bir çox kitab və xatirələr nəşr etdirmişdir. Frans von Papen 2 may 1969-cu ildə Obersasbaxda (Baden) vəfat edib[6].
Kitablar
[redaktə | mənbəni redaktə et]Frans von Papen. Üçüncü Reyxin vitse-kansleri. Nasist Almaniyasının siyasətçisinin xatirələri. 1933-1947. - M ..: Tsentrpoliqraf, 2005. - 592 s. — ISBN 5-9524-1911-9.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 3 4 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ 1 2 Franz von Papen // Encyclopædia Britannica (ing.).
- ↑ 1 2 3 4 Папен Франц фон // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ https://dzen.ru/a/Xf77PC_ahgCwFOdS
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2019-06-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-01-19.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2018-09-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-01-19.