T-155 Fırtına
| T-155 Fırtına | |
|---|---|
| | |
| Tipi | Özüyeriyən artilleriya |
| Ölkə | |
| İstismar tarixçəsi | |
| İstismara başlanması | 2005 |
| İstismar edənlər |
|
| İstifadə edilən döyüşlər |
Fərat Qalxanı Əməliyyatı Günəş əməliyyatı Aprel döyüşləri[1] Zeytun budağı əməliyyatı Sülh Bulağı əməliyyatı |
| İstehsal tarixçəsi | |
| Konstruksiya tarixi | 1998–2001[2] |
| İstehsalçı | MKEK |
| İstehsal illəri | 2001–davam edir |
| İstehsal sayı | 350+ |
| Xüsusiyyətləri | |
| Ağırlığı | 47 ton |
| Zireh | 25 mm-lik tökmə polad |
| Sürət | 66 km/s |
| Güc nisbəti | 17.85 ag/ton |
| Məsafə | 30 km |
| Əsas silah | 155 mm L52 artilleriya topu |
| Köməkçi silah | 12.7 mm M2 “Browning” pulemyotu |
| Uzunluğu | 12 m |
| Eni | 3.5 m |
| Hündürlüyü | 3.43 m |
| Ekipaj | 5 |
T-155 Fırtına Cənubi Koreya tərəfindən istehsal olunmuş K-9 Thunderin əsasında Türkiyədə istehsal olunmuş özüyeriyən artilleriya qurğusudur.
Cənubi Koreya istehsalı 155/52 mm kalibr top, avtomatik mərmi doldurucu mexanizm və Almaniya istehsalı MTU dizel mühərrik kimi bir çox xüsusiyyətlərinin K-9 ilə oxşar olmasına baxmayaraq, T-155-in qülləsi, şassinin bəzi hissələri, naviqasiya sistemi və atəşi idarəetmə sistemi Türkiyədə istehsal olunmuşdur. Aselsan tərəfindən istehsal olunan daxili naviqasiya sistemi koordinatları 17.5 metr sapma ilə müəyyən etməyə imkan verir. Fırtına 30 saniyə ərzində atəşə hazır vəziyyətə gətirilir.[3]
T-155 Fırtınanın maksimum atəş uzaqlığı mərminin növündən asılı olaraq 40 km-ə çatır.
Bu haubitsalar Türkiyə ordusunun Adapazarında yerləşən 1-ci Ordu Təminat Mərkəzi Komandanlığında istehsal olunur. 2001-ci ildən 2009-cu ilin dekabr ayına qədər Türkiyə Ordusu 150-dən çox Fırtına ilə təchiz olunmuşdur. Ümumilikdə isə 350 ədəd T-155 Fırtına istehsal olunacağı planlaşdırılır.[4]
İnkişafı
[redaktə | mənbəni redaktə et]1995-ci ildə T-155 Storm Türkiyənin Quru qüvvələrinin artilleriya qoşunlarının taktiki və texniki konsepsiyalarını və gələcəyin döyüş meydanında atışa dəstək olmaq tələbatını nəzərə alaraq müasir haubitsa inkişaf proqramına başladı. Proqram 1995-ci ildə texniki və layihənin idarə olunması quru qüvvələrinin istehsalat işlərinin layihələndirilməsi və prototipləşdirilməsi Departamentinin silah və döyüş sursatlarının idarə edilməsi layihələrinin idarə edilməsi sahəsində başlamışdır. Maksimum 30 km mənzilli 155 millimetr/39 kalibrli ilk prototip 1997-ci ildə yaradılmışdır, lakin daha uzun bir sıra ehtiyac nəticəsində yeni 155/52 kalibrli sistemi üçün qərar verdi. Haubitsanın ikinci prototipinin istehsalına 40 kilometrlik məsafəli, 155 mm/52 kalibrli silah sistemləri ilə quru qüvvələrinin tələblərinə uyğun olaraq 2000-ci ildə başlanılmışdır. Dizaynı və təhlili tamamilə müasir dizayn proqramlarından istifadə edərək kompüter mühitində yerinə yetirilmişdir. Xaricdə təchiz olunan komponentlərin inteqrasiyası 2000-ci ilin dekabr ayında, haubitsanın prototipinin korpuslarının, qüllələrinin və asma sistemlərinin istehsalı isə 2000-ci ilin sentyabrında başa çatdırılmışdır. İstehsal işlərinin prototipləşdirilməsi zamanı Türkiyə yeni haubitsada Almaniyanın pzh 2000 alt sistemindən istifadə etməyi planlaşdırırdı, lakin Alman Federal Təhlükəsizlik Şurası PzH 2000 haubitsa alt sistemlərinin satışı üçün ixrac lisenziyasını təsdiqləmədikdən sonra bu sistemlər Cənubi Koreyada Samsung Techvin şirkətindən alınmışdır.
ASELSAN şirkəti tərəfindən dizayn edilən yeni nəsil “Fırtına 2” adlı haubitsaların sınaqları 2018-ci ildə həyata keçirilib. Yeni nəsil haubitsalara SARP döyüş modulları, müxtəlif atəş idarəetmə sistemləri inteqrasiya edilib. Türkiyə Quru Qoşunları Komandanlığı üçün ümumilikdə 140 ədəd yeni nəsil “Fırtına 2” özüyeriyən haubitsalarının istehsalı planlaşdırılır. Yeni nəsil “Fırtına” özüyeriyən haubitsa layihəsi çərçivəsində ilk tədarüklər 2021-ci ilin yanvar ayında həyata keçirilib.[5]
Ölçülər və Performans
[redaktə | mənbəni redaktə et]Lülənin uzunluğu: 8.09 m
Klirens: 0.42 m
Dalış dərinliyi: 1.5 m
Xəndək keçmə: 2.8 m
Maneə keçmə: 0.75 m
Silahlanma
[redaktə | mənbəni redaktə et]T-155 “Fırtına” haubitsası “Bir top-Bir batareya” konsepsiyasına və “vur-qaç” (shoot and scoot) prinsipinə əsaslanaraq hazırlanıb. Atəş tapşırığının tamamlanmasından 30 saniyə sonra “Fırtına” öz mövqeyini tərk edə bilir. Haubitsa sahib olduğu daxildən idarəedilən avtomatik lülə kilidləmə sistemi vasitəsilə qısa müddətdə mövqeyini dəyişdirərək düşmənin cavab atəşinə məruz qalma riskini minimum səviyyəyə endirə bilir.
ADOP-2000 sisteminə rəqəmsal olaraq inteqrasiya edilən “Fırtına”nın sahib olduğu ASELSAN 9600 sistemi, tezlik sıçrayışlı radiostansiyalar vasitəsilə təhlükəsiz, etibarlı, çevik, sürətli, mobil, davamlı, yüksək radioelektron qorunmaya malik səs və məlumatların ötürülməsinə və atış nəticələrini sürətlə izləməyə imkan verir. Haubitsanın rabitə avadanlıqları atəşi idarəetmə sistemləri (AİS) tərəfindən hesablanan atəş əmrlərini ən qısa zamanda qəbul etməyə və göndərməyə qadirdir. “Fırtına” Ətalətli Naviqasiya Sistemi sayəsində istiqamət bucağını 0.0018 dərəcəyə, hədəf koordinatlarını 0.16 dərəcəyə, öz mövqe koordinatlarını isə 0.56 dərəcəyə qədər düzgünlüklə təsbit edə bilir.
ASELSAN tərəfindən hazırlanan “Fırtına”nın unikal Atəşi İdarəetmə Sistemi dörd əsas hissədən ibarətdir:
- Ətalətli Naviqasiya Sistemi;
- Atəşə nəzarət kompüteri;
- Avtomatik Lülə yönləndirmə Sistemi;
- İlkin sürət ölçmə radarı.[1]
İxracı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Azərbaycan
[redaktə | mənbəni redaktə et]Türkiyə ilə Azərbaycan hökumətləri arasında 36 ədəd T-155 Fırtınanın satınalma haqqında müqaviləsi 2011-ci ildə imzalanmış, lakin mühərriyin alman istehsalı olması və Almaniyanın da Azərbaycan və Ermənistanın müharibə şəraitində olmasını nəzərə alaraq bu ölkələrə silah satışı ilə bağlı embarqo qoymasına görə bu müqavilənin icrası baş tutmamışdır.[6] Azərbaycana satılan modellərdə güc qurğusu kimi “Fırtına” haubitsalarının ixrac modellərində Ukraynanın T-84 “Oplot” tanklarında istifadə edilən, Morozov adına Xarkov maşınqayırma zavodunun istehsalı etdiyi 6TD-2 dizel mühərriklərindən istifadə edilir.[1]
Döyüş tarixçəsi
[redaktə | mənbəni redaktə et]T-155 “Fırtına” haubitsası Türkiyə və Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən bir neçə dəfə döyüş əməliyyatlarında tətbiq edilib. TSQ bu haubitsadan ilk dəfə 2007-ci ilin sonundan 2008-ci ilin yanvar ayına qədər İraqın şimalında PKK terror qruplaşmasına qarşı həyata keçirilən Günəş əməliyyatında[7], 2012-ci ildə Türkiyə ilə Suriya arasında baş verən sərhəd toqquşmalarında, həmçinin 2016-cı ildə keçirilən “Fərat Qalxanı” əməliyyatı zamanı, Azərbaycan Ordusu isə 2016-cı ilin aprel döyüşlərində istifadə edib.
Həmçinin bax
[redaktə | mənbəni redaktə et]İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 3 Azərbaycan Türkiyədən T-155 “Fırtına”ların növbəti partiyasını ala bilər – ANALİZ (EKSPERT)[ölü keçid]
- ↑ "T-155". Military Factory. 2014-07-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 iyun 2017.
- ↑ Enginsoy, Umit. "Turkey hit Syria with S. Korean-designed howitzers". Hurriyet Daily News. 2012-10-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 iyun 2017.
- ↑ "Korea seeks to sell tanks to Turkey". Korea Herald. 2009-04-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-06-14.
- ↑ "Türkiyə ordusuna yeni nəsil "Fırtına" haubitsaları təhvil verilib". 2021-02-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-24.
- ↑ "Azerbaijan interested in Turkey's Firtina Self-Propelled Howitzer". News.az. 2013-07-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 iyun 2017.
- ↑ "Hürriyet: Hem karadan hem havadan" (Turkish). April 27, 2008. May 22, 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: June 14, 2017.