Z-Library

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Z-Library
Loqonun şəkli
URL z-library.sk
loginzlib2vrak5zzpcocc3ouizykn6k5qecgj2tzlnab5wcbqhembyd.onion
zlib24th6ptyb4ibzn3tj2cndqafs6rhm4ed4gruxztaaco35lka.b32.i2p
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Z-Library (z-lib kimi qısaldılmışdır, əvvəllər BookFinder) — elmi jurnal məqalələrinə, akademik mətnlərə və ümumi təyinatlı kitablara faylın birgə istifadəsi üçün kölgə kitabxanası layihəsi. Kitablarının çoxunun qaynağı Library Genesis-in güzgüsü kimi fəaliyyətə başladı.[1][2]

Alexa Traffic Rank xidmətinə görə, Z-Library 2021-ci ilin oktyabr ayında ən aktiv veb saytlar arasında 8182-ci yeri tutdu.[3] Z-Library xüsusilə inkişaf etməkdə olan ölkələrdə və elm adamları arasında populyardır.[4] 1 yanvar 2023-cü il tarixinin reportuna görə, Z-Library 11.828.754-dən çox kitab və 84.837.643 məqaləyə malikdir.[5] Təşkilat özünü "dünyanın ən böyük elektron kitab kitabxanası" ilə yanaşı "dünyanın ən böyük elmi məqalə mağazası" kimi təsvir edir və ianələr hesabına dəstəklənən qeyri-kommersiya təşkilatı kimi fəaliyyət göstərir.[6][7]

Z-Library layihəsi və fəaliyyəti bəzi yurisdiksiyalarda qanunsuz hesab edilə bilər. 2022-ci ilin noyabrında vebsaytın clearnet domenləri ABŞ Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən müsadirə edildi[8] və layihə ilə əlaqəli iki Rusiya vətəndaşı müəllif hüquqlarının pozulması və çirkli pulların yuyulması ittihamı ilə Argentinada həbs edildi.[9][10] Veb saytın müsadirə olunması məzmunun əlçatanlığını azaltsa da, məzmun hələ də dark web-də mövcuddur.[11] Layihənin hüquqi statusu, habelə onun nəşriyyat sənayesinə və müəllif hüquqlarına potensial təsiri davamlı müzakirə mövzusudur.[1][2]

Hüquqi problemlərə baxmayaraq, Z-Library layihəsi istifadəçilərdən, xüsusən də az maliyyələşdirilən qurumların tələbələri və tədqiqatçıların tərəfindən xeyli dəstək aldı.[12][13][14] Bəzi müəlliflər, dəyərli bir xidmət göstərdiyini, bilik əldə etməyi genişləndirdiyini və imkansız icmalarda təhsili təşviq etdiyini iddia edərək layihəni müdafiə edirlər.[15]

Tarix

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Layihənin səhifələrindəki altbilgidə "2009-cu ildən bəri pulsuz elektron kitablar" ifadəsi var.[16]

Hüquqi status

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Z-Library müxtəlif domenlər arasında keçid edir, bəziləri domen qeydiyyatı operatorları tərəfindən bloklanır.[8] Z-Library alternativ domenlər vasitəsilə əlçatan qalır və tor ilə əlaqəli şəbəkə vasitəsilə də mövcuddur — .onion.[8]

4 noyabr 2022-ci il tarixinə görə Z-Library heyəti yalnız hostinq problemini bildirdilər;[17] bu sırada tor şəbəkəsindəki gizli veb sayt xidməti hələ də mövcud idi.[7][18][13] 7 noyabr 2022-ci il tarixindən etibarən ən azı iki Z-Library clearnet domeni də işləyirdi. 2022-ci ilin noyabr ayında bir çox Z-Library domen adları ABŞ Ədliyyə Nazirliyi və Federal Təhqiqat Bürosu tərəfindən müsadirə edildi. Bununla birlikdə, 2022-ci ilin noyabr ayından etibarən Z-Library veb saytı tor şəbəkəsi və I2P şəbəkəsi vasitəsilə aktiv və əlçatan olaraq qalır.[19][20]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 Booth, Callum. "The Pirate Library Mirror wants to preserve all human knowledge… illegally". The Next Web. The Financial Times. July 4, 2022. 2022-11-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 4, 2022.
  2. ↑ 1 2 Manos, Leda. "6 Free E-Book Download Sites Like Z-Library, And Their Legality". LA Weekly. November 14, 2022. 2022-11-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 23, 2022.
  3. ↑ Setty, Riddhi. "Rampant 'Shadow Libraries' Drive Calls for Anti-Piracy Action". Bloomberg Law. October 19, 2022. 2022-11-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 4, 2022.
  4. ↑ Venugopal, Sahana. "Digital database Z-Library's domains seized by the FBI". The Hindu. November 5, 2022. 2022-11-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 5, 2022.
  5. ↑ Staff. "Z-Library - SingleLogin.me - Tor option". Z-Library. December 1, 2022. 2022-12-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: December 1, 2022.
  6. ↑ "Z-Library single sign on". 1lib.domains. 2021-09-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-15.
  7. ↑ 1 2 Toulas, Bill. "Z-Library eBook site domains seized by U.S. Dept of Justice". Bleeping Computer. November 4, 2022. 2022-11-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 4, 2022.
  8. ↑ 1 2 3 Van der Sar, Ernesto. "Z-Library Aftermath Reveals that the Feds Seized Dozens of Domain Names". TorrentFreak. November 7, 2022. 2022-11-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 7, 2022.
  9. ↑ Presse, Agence Francis. "US Charges Two Russians Behind Popular Z-Library Website". Barron's. November 16, 2022. 2022-11-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 17, 2022.
  10. ↑ Toulas, Bill. "U.S. charges Russian suspects with operating Z-Library e-Book site". Bleeping Computer. November 17, 2022. 2022-11-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 17, 2022.
  11. ↑ Woodcock, Claire. "'Shadow Libraries' Are Moving Their Pirated Books to The Dark Web After Fed Crackdowns - Academic repositories like LibGen and Z-Library are becoming less accessible on the web, but finding a home on alt-networks like Tor and IPFS". Vice. November 30, 2022. 2022-11-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 30, 2022.
  12. ↑ Javaid, Maram. "The FBI closed the book on Z-Library, and readers and authors clashed". The Washington Post. November 17, 2022. 2022-11-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 18, 2022.
  13. ↑ 1 2 Belanger, Ashley. "Feds arrest Russians accused of running the largest pirated e-book library - Textbook piracy platform Z-Library sunk by popular TikTok hashtag". Ars Technica. November 17, 2022. 2022-11-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 18, 2022.
  14. ↑ Rajalakshmi, Niranjana. "Z-Library Was a Lifeline for Students on Shoestring Budgets - The popular website offered pirated textbooks and academic papers—until the feds shut it down". Slate Magazine. November 15, 2022. 2022-11-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 18, 2022.
  15. ↑ Rumfitt, Alison. "Why I support Z-Library". The Guardian. November 14, 2022. İstifadə tarixi: November 14, 2022.
  16. ↑ "Z-Library". 2020-10-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2020.
  17. ↑ Cramer, Jude. "Pirated e-book site Z-Library vanishes—sending college students into a panic". Fast Company. November 4, 2022. 2022-11-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 6, 2022.
  18. ↑ Van der Sar, Ernesto. "'U.S. Authorities Seize Z-Library Domain Names'". TorrentFreak. November 4, 2022. 2022-11-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 4, 2022.
  19. ↑ Van der Sar, Ernesto. "Z-Library Responds to U.S. Crackdown, Asks Authors for Forgiveness". TorrentFreak. November 20, 2022. 2022-11-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 21, 2022.
  20. ↑ Van der Sar, Ernesto. "Z-Library's Tor Network Site Has Also Gone Offline+update (20221123)". TorrentFreak. November 23, 2022. 2022-11-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 24, 2022.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Z-Library&oldid=7489794"