Doldol
| Doldol | |
|---|---|
| Mga ibang pangaran | Seven-year itch |
| Magnified view of a burrowing trail of the scabies mite. The scaly patch on the left was caused by scratching and marks the mite's entry point into the skin. The mite has burrowed to the top-right, where it can be seen as a dark spot at the end. | |
| Espesyalidad | Infectious disease, dermatology |
| Mga sintomas | itchiness, pimple-like rash |
| Harus na pag-epekto kan helang | 2–6 weeks (first infection), ~1 day (subsequent infections) |
| Mga kawsa | Sarcoptes scabiei mite spread by close contact |
| Mga panganib | Crowded living conditions (child care facilities, group homes, prisons), lack of access to water |
| Mga diyagnosis | Based on symptoms |
| Diprensyal na diyagnosis | seborrheic dermatitis, dermatitis herpetiformis, pediculosis, atopic dermatitis[1] |
| Pagbulong | permethrin, crotamiton, lindane, ivermectin |
| Prekwensiya | 204 million / 2.8% (2015) |
An doldol (Ingles, scabies, hale sa Latin: scabere, "magkagaw"[2]) na bisto man sa ibang lugar sa kolokyal na apod na "an pitong taon na gatol", sarong helang sa kublit kan tawo o hayop. Ini dara kan sarong kasadit-sadit na parasito na sarong klaseng kuto na haros dai mamaanan kan mata, an inapod na Sarcoptes scabiel, nagsusungkal asin nagsosoksok sa irarom nin kublit kan tawong dinukotan kaini asin naresulta sa makuring gatol. An impeksyon sa mga hayop arog kan sa ayam, ibang klaseng kuto (sarcoptic mange) asin inaapod na "il-ig". [3]
An helang na ini pwedeng makaolakit ta pwedeng makadukot an doldol sa kublit nin iba huli sa parati asin haloyan na padukot-dukot sa tawong may doldol. An enot na pagkaimpeksyon kaini maririsa sana an sintomas paglihis nin apat abot anom na semana, alagad an sunod na pag'olakit madali sanang magluwas sa laog nin 24 oras. Alagad, huli ta an mga sintomas kaini reaksyon sa alerhiya, pwedeng haloy makamate nin ginhawa maski napuho na an mga doldol.[4]
Sinasabi na an doldol saro sa tolong komun na gayong helang-kublit sa mga aki, kairiba na an inaapod na tinea asin pyoderma. Taon-taon mga 300 na milyon na kaso nin doldol an naburutwa, asin komun sa magkasi babae o lalaki.[5]
Mga tanda asin sintomas
An tanda nin doldol iyo an makuring gatol asin mga kitkit pairarom. An mga kitkit parati arabay asin durukot saka may garo mga kinagatan kan namok.
Orog na narandan an paggatol kun mainit sa palibot asin kun banggi huli gayod na mayo nang ibang nakaapod atensyon. Sa mga gurang, bihira an mga sintomas na ini.
Hiras
An mga ludog-ludog asin mga kotkot kan doldol parati sa parte kan liang kan mga muro, sa braso, siko, likod, lubot asin sa luwas kan ikinabuhay. Maliban daa sa mga omboy asin idtong may imunosupresyon, an olakit haros dai nadapo sa kublit kan lalawgon o sa banga kan payo. An mga kinotkot nangyayari pagsungkal kan mga gurang nang mga doldol sa epidermis.
Kadaklan sa mga tawo, an agi kan nagsusungkal na kutong doldol arabay na gira sa kublit na parati kasabay mahihiling an saraditsadit na mga ludog o kinagatan-namok. Parati man nakukua ini sa mga soksok kan hawak, siring sa mga liang kan muro sa kamot o bitis, sa palibot kan ikinabuhay, sa lukot kan tulak asin sa irarom kan suso nin babae.
May kiskis na doldol
Sa mga gurang asin mga tawong may kakundian sa immune system, arog kan HIV, kanser o nagbubulong para sa imunosupresyon, mas dinadapoan kan inaapod na "may kiskis na doldol" (dati inaapod na doldol Norwega). Sa maluya an immunity system, orog na dinadapoan kaini na nalakop sa bilog na hawak, maliban sa pandok. An igwang 'may kiskis na doldol" igwang kublit na may kirikiskis, may gatol-gatol, asin mahibog na mga kagan kan kublit na rinibong doldol nakasoroksok. Sa mga lugar na ini, dipisilon mapuho an doldol ta suro-suroknong an mga kagan na kaipohan na gayong an pagbulong halawig.
Pagtrato sa helang na doldol
May magkapirang panlahid asin panhaplas an mabantig sa pagpawara kan doldol. Dapat an pagbulong, ngane epektibo, damay an gabos na nakaestar sa harong asin idtong may halawig na pagdukot sa pasyente. Sa pagkontrol kan gatol, natomar nin mga antihistamines asin ahente sa pampahaleng gatok. An mga gamit sa tinurogan, mga gubing, asin mga twalya na inusar kan nakaaging 3 aldaw labahan sa mainit na tubig asin ipa'alang sa mainit na dryer.
Permethrin
An bulong na permethrin an pinaka'mabantig na bulong sa doldol, asin iyo an pinipili parati. Ini linalahid poon sa liog paibaba kan hawak na mayong loloktawan, asin gibohon ini bago maghigda sa pagturog, asin winawalat an linahid nin mga walo abot katorseng oras sagkod na magsaromsom kun baga. Dangan parigosan an hawak pagka'aga. Dai nanggad lihisan na parte kan hawak ta diyan naman matarago an mga doldol na nakaligtas. Saro daang paghaplas maninigo na na ikarahay ta an bulong ginagadan kaini an mga sugok asin mga kuyamad saka mga gurang nang doldol. Pero daa an mga doktor rekomendado na maghaplas man giraray kan permethrin mga tolo o pitong aldaw pakalihis ngane paseguro na mayo na nanggad natadang buhay na doldol. An "kiskis na doldol" mas haloy na bulongon asin pirang beses dapat maglahid sagkod na mawara an suru-suroknong na doldol. Kaipohan pa pati gayod na dugangan na suplemental na bulong paagi kan pag'inom kan bulong na ivermectin. An permethrin daa pwedeng magkawsa nin dikit na gatol sa kublit.
Mga panluwas na takod
[baguhon | baguhon an source]-
Ika-4 na aldaw
-
Ika-8ng aldaw (pagpoon pagbulong)
-
Ika-12 aldaw (yaon sa pagbulong)
-
Omay na
Toltolan
[baguhon | baguhon an source]- ↑ Ferri FF (2010). "Chapter S". Ferri's differential diagnosis: a practical guide to the differential diagnosis of symptoms, signs, and clinical disorders (2nd ed.). Philadelphia, PA: Elsevier/Mosby. ISBN 978-0323076999.
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Mosby%27s_Dictionary_of_Medicine,_Nursing_%26_Health_Professions Kinua 5-05-15
- ↑ http://www.who.int/water_sanitation_health/diseases/scabies/en/ Kinua 6-05-15
- ↑ ibid.
- ↑ ibid