Pagbago kan klima

Promedyong temperatura kan surface air poon kan 2011 sagkod kan 2021 kompara sa promedyo kan 1956–1976

Change in average surface air temperature since the Industrial Revolution, plus drivers for that change. Human activity has caused increased temperatures, with natural forces adding some variability.

Sa komun na gamit, an pagbago kan klima naglaladawan sa pag-init kan globo—an nagpapadagos na pagdugang kan promedyong temperatura kan globo—asin an saiyang epekto sa sistemang pangklima kan Kinaban. Kaiba man sa pagbago nin klima sa mas mahiwas na sentido an nakaaging halawig na mga pagbabago sa klima sa Kinaban. An biglang pagdakol sa lakop sa globong promedyong temperatura mas marikas kisa sa nakaaging mga pagbabago, asin sa pangenot kawsa kan mga tawo na nag-susulo nin mga fossil fuels. An paggamit nin fossil fuel, pagpalod sa mga kahoy sa kadlagan, asin nagkapirang gibo sa agrikultura asin industriya nagdadagdag nin greenhouse gas, urog na an carbon dioxide asin methane. An mga greenhouse gas sinasarumsom an ibang init na itinatao kan Kinaban pagkatapos na mag-init iyan hale sa liwanag kan saldang. An mas dakulang kantidad kan mga gas na ini nakapopogol sa mas dakol na init sa ibabang atmospera kan Daga, na nagigin dahelan nin pag-init sa bilog na globo.

Huli sa pagbabago sa klima, naghihiwas an mga desyerto, mantang nagigin mas ordinaryo na sana an mga alon nin init asin kasulo sa kadlagan. An nag-oorog na pag-init sa Artiko nakakontribwir sa pagtunaw sa permafrost, pagsibog nin mga glacial asin pagkawara nin yelo sa dagat. An mas halangkaw na temperatura nagigin dahelan man nin mas makosog na mga bagyo, tag-alang, asin iba pang paggrabe nin panahon. An darakulang pagbago sa palibot sa kabukidan, coral reef, asin an Arktiko nagtutulod sa dakol na espesye na magbalyo nin estaran o mapara. Dawa kun mapanggana an mga paghihingoa na dai paurogon an pag-init sa ngapit, an nagkapirang epekto magpapadagos sa laog nin dakol na siglo. Kaiba digdi an pag-init sa kadagatan, pagigin asidiko kan kadagatan, paglangkaw kan lebel kan kadagatan.

An pagbago nin klima nagsasapeligro sa mga tawo kan nag-oorog na pagbaha, grabeng init, nag-oorog na kakulangan nin kakanon asin tubig, mas dakol na helang, asin pagkawara nin ekonomiya. An pagbalyo nin tawo asin iriwal pwede man na magin resulta. An World Health Organization (WHO) inaapod an pagbago kan klima na an pinakadakulang peligro sa panglobong salud kan ika-21 siglo. An mga sosyedad asin ekosistema makakaeksperyensya nin mas grabeng mga peligro sa ngapit na mayo nin aksyon na limitaran an pag-init. An pag-adaptar sa pagbago kan klima sa paagi kan mga paghihingoa na arog kan mga paagi nin pagkontrol sa baha o mga pananom na dai apektado nin tag-alang nagpapabago nin mga peligro sa klima, minsan ngani bako ining posible paagi sa nag-oorog na pag-init. An mas dukhang mga nasyon responsable sa sadit na kabtang nin lakop sa globong mga emisyon, pero igwa sinda kan pinakabakong gayong kakayahan na makibagay asin pinakabulnerable sa pagbago kan klima.

Dakul na epekto an pagbago kan klima an namamate na sa presenteng 1.2 °C (2.2 °F) na lebel nin pag-init. An dugang pang pag-init mas magrabe kan mga epektong ini asin pwedeng magin dahelan nin paghale nin tipping points, arog baga kan pagtunaw kan pidaso nin yelo sa Greenland. Sa irarom kan 2015 Paris Agreement, an mga nasyon iribang uminoyon na padagos na mag-init "sa irarom kan 2 °C". Minsan siring, sa paagi kan mga panunumpa sa irarom kan Agreement, an panglobong pag-init makakaabot pa man giraray sa mga 2.7 °C (4.9 °F) sa katapusan kan siglo. An paglimita sa pag-init sa 1.5 °C mangangaipo nin pagbanga nin 2030 asin paghatod nin mga net-zero pag - abot nin 2050.

An pag-ina nin mga emission nangangaipo nin paggibo nin elektrisidad hale sa hababang klaseng mga gikanan imbes na sa pagsulo sa mga fossil fuels. Kaiba sa pagbabagong ini an pag-apon nin baga asin natural na mga planta sa gas, paggamit nin doros, solar, asin iba pang klase nin enerhiya na pwede maggamit giraray, asin sa pag-ina sa paggamit nin enerhiya. An elektrisidad na nagprodusir hale sa mga reperensyang bakong carbon-emmitting kaipuhan na salidahan an mga fossil fuels para sa pag-imponer nin transportasyon, pagpa-init sa mga edipisyo, asin pag-operar nin industriyal na mga pasilidad. An Carbon pwede man na haleon sa atmospera, halimbawa sa paagi kan nag-oorog na pagtahob sa kadlagan asin sa paagi kan pag-oma sa paagi sa mga paagi na dinadakop an carbon sa daga.