Афікс
Выгляд
А́фікс або фармант — любая значымая частка слова за выключэннем кораня (прыстаўка (прэфікс), суфікс, канчатак, постфікс).
Класіфікацыя афіксаў
[правіць | правіць зыходнік]Па месцы размяшчэння адносна кораня афіксы падзяляюцца на:
- прэпазіцыйныя (перад коранем; прыстаўка);
- постпазіцыйныя (пасля кораня; суфікс, канчатак, постфікс);
- афіксы, якія стаяць паміж марфем (інтэрфіксы).
Па частотнасці ўжывання афіксы падзяляюцца на:
- рэгулярныя (сустракаюцца ў вялікай колькасці словаў, характарызуюцца паўтаральнасцю, утвараюць цэлыя словаўтваральныя або формаўтваральныя рады);
- нерэгулярныя (сустракаюцца ў невялікай колькасці словаў і не ўтвараюць вытворных).
Па здольнасці ўтвараць новыя словы афіксы падзяляюцца на:
- прадуктыўныя (актыўна выкарыстоўваюцца пры ўтварэнні новых словаў);
- непрадуктыўныя (не ўтвараюць новыя словы).
Нерэгулярныя афіксы заўсёды непрадуктыўныя. Рэгулярныя — прадуктыўныя і непрадуктыўныя.
Па сэмантычных адносінах паміж сабой афіксы падзяляюцца на:
- сынанімічныя (маюць блізкае або аднолькавае значэнне, але па-рознаму гучаць);
- антанімічныя (маюць супрацьлеглае значэнне);
- полісэмічныя/мнагазначныя (могуць мець некалькі розных значэнняў);
- аманімічныя (супадаюць па форме, але адрозніваюцца па значэнні).
Паводле паходжання афіксы падзяляюцца на:
- спрадвечнабеларускія (пры-, -н-, -ск-, -осць і інш.);
- запазычаныя (анты-, -ірава-, -ізм і інш.).