ဝင်္ကပါႏ
အတကောင်ႏတကဲင်ႏအာငါႏ၊ မာꩻတဗန်ႏ’ မာꩻကွင်နွောင်ꩻလိုꩻသီးအမဲ့ ထာꩻရာꩻမျိုꩻနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻ ဝင်္ကပါႏ (အိန်းကလေတ်: Maze) နဝ်ꩻသွူ၊ အဝ်ႏ ကောင်တကောင်ႏတကဲင်ႏ-ကရိုꩻဒါႏ ပါဠိငဝ်းငွါ ဝင်္ဂပဗ္ဗတ-လင်ꩻလွဉ်တဲ့ ရတမာႏတဝ်း၊ ဝေဿန္တရာႏခွန်တန်နဝ်ꩻ လူႏထိုꩻဆင်ဗွာ ထွူတဲင် ခမ်းသားကေႏနပ်တဝ်းတွော့ꩻ ထန်ႏထိုꩻဗာႏခမ်း၊ လွေꩻအုံဗာႏ ကောင်ဝင်္ကပါႏလောင်း ကျောင်ꩻပေႏအကိုနဝ်ꩻသွူ၊ ကောင် ဆောင်ႏအခါႏ၊ ခြောက်ꩻဖုံႏအခါႏ၊ လုံးလဲင်းအခြာ ကလွေꩻတကောင်ႏတကဲင်ႏချာငါဗာႏနေးနဝ်ꩻမꩻ ဟဲ့ꩻဗာႏ “ဝင်္ကပါႏ”နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ဝင်္ကပါႏယို ကလဲဉ်းထိုꩻလဲဉ်း နေင်ႏပေါင်ꩻ ၄၀၀၀-ရေင်လွို ခါးလားကခရိစ်ကပေါႏ အနေင်ႏ ၂၃၀၀-ရပ်ကာႏ တဲႏလွဉ်စ ဒျာႏ အီစိစ်(အီဂျစ်)နဲင်ႏငံႏကာႏ-ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ၊ အထုံꩻအနယ်ꩻယိုနဝ်ꩻ အဝ်ႏအိန္ဒိယခမ်းကိုတရန်းတဲင် ဖျော်လွဉ်မန်းခမ်းကို ယူႏလွ နုဲင်းနဝ်ꩻဖုံႏ၊ ယဟန်ႏသားနဝ်ꩻရိုꩻလွ တုꩻနုဲင်းတဲႏကခူႏလꩻ ကရိကျွန်ꩻနောသတ်ကောင်ဖုဲင်းထျꩻ ဝင်္ကပါႏနဝ်ꩻ အလဲဉ်းရီးထဲင်းကတဲင် အီစိစ်(အီဂျစ်)သီး မာꩻထွားနုဲင်းနဝ်ꩻဒျာႏ-နုဲင်းနဝ်ꩻဖုံႏသွူ။
သမဲင်ꩻငဝ်းခြုဲင်းဖုံႏအလꩻ ကရိကျွန်ꩻခွန်တန် မီနိုအတွဲက်ဒီးဒလတ်နဝ်ꩻ တဲႏဆို့ꩻသေꩻခါꩻ ဝင်္ကပါႏတဗာႏအကျောင်ꩻ ထီႏဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻ၊ မီနိုခွန်နဝ်ꩻ အီႏအွဉ်ႏသော့ꩻအီ ဟဝ်ငမ်းခရာႏ သတ္တဝါႏအတန်စား မီနိုတောအတာႏ ထွဉ်ႏမာꩻတဖူꩻတကောင်ႏတ ကဲင်ႏအာအာ ဝင်္ကပါႏတဗာႏနဝ်ꩻသွူ၊ တနေင်ႏတလဲင်ႏတလဲင်ႏနဝ်ꩻ လွေꩻဆက်ဖေႏဗာႏ သတ္တဝါႏနဝ်ꩻတာႏ လိုꩻခိုနွုတ်ꩻဖြာꩻ၊ လိုꩻမူႏ နွုတ်ꩻဖြာꩻနဝ်ꩻသွူ။ တွိုႏတနေင်ႏတဲင် တီးသယု-ကရိုꩻဒါႏ ပါꩻတဖြာꩻနဝ်ꩻ အီႏလွေꩻဆက်အီတာႏ နမ်းတွမ်ႏနမ်းလွိုက်ချာတွော့ꩻ လွေꩻထေ့ခန်း၊ မီနိုခွန်တန်ပိုမူႏနဝ်ꩻ ဖေႏလွေꩻလွဉ်ꩻခန်းဝွေꩻ လူႏယွို့ပေႏတလီး၊ လူႏယွို့နဝ်ꩻနဝ်ꩻ အွဉ်ႏဗဲဉ်ခါꩻခန်းထမ်းငွါထွူတဲင် နွို့ငါလွေꩻအကို တွမ်ႏမီနိုတော နက်လို့ဝင်ꩻတွော့ꩻ နွောင်ꩻလꩻထိုꩻခန်းမီနိုတော၊ တွမ်ႏစူစမ်ႏသဲင်ꩻချာ လူႏယွို့နဝ်ꩻတဲင် ယပ်ꩻယပ်ꩻခုဲင်ႏခုဲင်ႏ ထန်ႏချာ လꩻခန်း ဝင်္ကပါႏနဝ်ꩻသွူ။ တဲႏနေင်ႏ ၁၉၀၀- ဗꩻ ၁၉၀၈-နေင်ႏအတွင်ꩻ သုတေသီအရီးသား အေစေ(ဂျေ)အီးဗန်းကရိုꩻဒါႏ ပါꩻတဖြာꩻနဝ်ꩻ ခူႏထန်ႏခန်း အရပ်ဒေႏသနဝ်ꩻကိုတဲင် ဗိုန်ပီနုဲင်းဝင်္ကပါႏ အတကောင်ႏတကဲင်ႏ၊ အပေ့ꩻအရဲးအာအာတဖူꩻမျိုꩻ မော့ꩻခန်းနုဲင်းနဝ်ꩻ၊ အီစိစ်(ဂျစ်) ခမ်း ဟဝါရာအရပ် မိုးရိစ်ထီအွိုင်ꩻတန်အထျꩻ တတိယ အမိန်းနိန်းဟတ်ခွန် ကတဲႏဆို့ꩻသေꩻခါꩻ ဝင်္ကပါႏတန်တဲးဝါးစားနဝ်ꩻတဲ့ အဝ်ႏနေဒွိုန်းကဒျာႏ၊ တဲႏဆို့ꩻလွေꩻ တွမ်ႏကရိကျွန်ꩻဝင်္ကပါႏတန်နဝ်ꩻ တခေတ်ချင်ႏနဝ်ꩻသွူ။
ကရိကျွန်ꩻအလောင်း မီနိုခွန်ဖုံႏ တန်ꩻခိုꩻဩဇာႏတလာခိန်ႏတွမ်ႏ အမိန်းနိန်းဟတ်ခွန်သီးခေတ်နဝ်ꩻ တပေါႏကွာႏညာꩻ တဝ်းလို့ဝင်ꩻသွူ၊ ဟမ်ႏဆလ အခန်ꩻပေါင်ꩻ ၁၅၀၀-ရျာꩻ၊ ဟမ်ႏလောင်းကီ အခန်ꩻပေါင်ꩻ ၁၅၀၀-ရျာꩻ၊ အခန်ꩻပေါင်ꩻ အဝ်ႏ ၃၀၀၀-ရေင်၊ ဆေင်ႏအီဒျာႏတွမ်ႏလုံးတဲင် မာꩻတကောင်ႏတကဲင်ႏလွေꩻနေးနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ တဲႏဆို့ꩻဝင်္ကပါႏနုဲင်းယိုနဝ်ꩻ လိုꩻသီးဖုံႏ သꩻဝင်ႏစာꩻလွဉ် တလဲင်ႏတစိꩻစိꩻတဲင် ကျောင်ꩻဝုဲင်ႏသော့ꩻဘုရာꩻကိုဖုံႏ၊ ဘုရာꩻလွိုင်ႏ ကိုဖုံႏ၊ ကဝ်ႏခြံကိုဖုံႏလဲ့ တဲႏဆို့ꩻလွဉ်လွ ဝင်္ကပါႏခေတ်ထွိုင်ႏလွဉ်နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ၊ ကွဲႏတွော့ꩻ တတန်ထွꩻတဝ်း နုဲင်းဝင်္ကပါႏတန်အရီးဖုံႏ၊ ခရိစ်နေင်ႏ ၁၀၇၆-ဗာႏရပ်ကိုနဝ်ꩻ အင်္ဂလန်ခမ်းကို ထွတ်ထေလွေꩻဖိုဒွိုန်းက ဝင်္ကပါႏပုံႏစံႏကပါဒါႏ လိတ်စောင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ အင်္ဂလန်ခမ်း လန်ဒန်ဝေင်ꩻထျꩻ တွမ်ႏတဖွောင်ꩻဆန်ꩻဆန်ꩻ ကတဲႏဆို့ꩻသေꩻခါꩻဒါႏ ဟမ္ပတန်ကုတ်ဝင်္ကပါႏနဝ်ꩻ တရေꩻလွို လဲဉ်းဝင်ꩻတွော့ꩻ ထင်ႏသျာꩻလဲဉ်းဝင်ꩻ၊ တရေꩻလဲဉ်းဝင်ꩻနဝ်ꩻသွူ၊ တဲႏဆို့ꩻသေꩻခါꩻ တတိယဝီလျံခွန်စိုးခိန်ႏနဝ်ꩻသွူ။
မန်းခမ်းကိုယိုနဝ်ꩻတဲး ပြယ်ႏခရဲင်ႏ၊ ရွှေတောင်ဝေင်ꩻထျꩻ ရွှေတောင်ဘုရာꩻထျꩻနဝ်ꩻ တဗာႏ၊ အိဉ်းဝဖဲ့ꩻသူꩻနဝ်ꩻတဗာႏ၊ မောႏလမဲင်ႏ သင်ႏဘော်ꩻကျောင်ႏကွင်ꩻထျꩻ ကုသိနာရုံဘုရာꩻကိုနဝ်ꩻ တဗာႏ၊ တဲႏနေးဒျာႏအွတ်ꩻရွယ်ꩻတဲင် အဝ်ႏထင်ႏသျာꩻဗꩻ ဟန်ႏနီꩻ၊ သွူတကာႏတဝ်း မဉ်ႏတွိုႏတထိန်ႏလာနဝ်ꩻ မန်းခမ်းစွစ်ꩻစွစ်ꩻစဲစ်ꩻစဲစ်ꩻ တန်ꩻခိုꩻတန်ဘုရာꩻတလင်ꩻ၊ မွေးတဝ်းလဲ့ ဘုရာꩻလွိုင်ႏ ဟံႏခြေင်ကိုဖုံႏနဝ်ꩻ ဆို့ꩻလွေꩻဝင်္ကပါႏထွူ ပူႏဇောႏတွမ်ႏမေႏဘုရာꩻ၊ မာꩻပါလွ ပွယ်ꩻဝင်္ကပါႏဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။[၁][၂]