Andorra

Andorra

bro, stad emveliek

Rann eus	Broioù Katalan
Deiziad krouiñ	1278
Anv ofisiel	Andorra
Anv er yezh a orin	Andorra
Anv berr	🇦🇩
Treuzskrivadur API	ɐnˈdorːə
Strollad etnek	Andorrans, Spaniards, Portuguese, Frañsizien
Yezh ofisiel	katalaneg
Kan broadel	El gran Carlemany
Sevenadur	culture of Andorra
Testenn ar ger-stur	Virtus Unita Fortior, El País dels Pirineus
Kevandir	Europa
Stad	Andorra
Kêr-benn	Andorra la Vella
Gwerzhid-eur	Central European Time, Europe/Andorra
Lec'hiadur	Ledenez iberek, Pireneoù, Europa ar Su
Located in the religious territorial entity	archpriesthood of the Valleys of Andorra
Daveennoù douaroniel	42°33′30″N 1°33′19″E
Kenurzhiennoù al lec'h pellañ er reter	42°34′27″N 1°47′11″E
Kenurzhiennoù al lec'h pellañ en norzh	42°39′21″N 1°32′57″E
Kenurzhiennoù al lec'h pellañ er su	42°25′44″N 1°31′2″E
Kenurzhiennoù al lec'h pellañ er c'hornôg	42°29′11″N 1°24′33″E
Poent uhelañ	Coma Pedrosa
Lowest point	Valira
Renad politikel	parliamentary coprincipality
Office held by head of state	French co-prince of Andorra, Episcopal Co-Prince
Penn ar Stad	Joan Enric Vives Sicília, Emmanuel Macron
Post dalc'het gant penn ar gouarnamant	Kentañ Ministr Andorra
Penn an aotrouniezh	Xavier Espot Zamora
Korf melestradurel	Executive Council of Andorra
Korf lezenniñ	General Council of Andorra
Central bank	Andorran Financial Authority
Devezh-gouel	New Year's Day, Constitution Day, Meritxell Day, Nedeleg
Moneiz	Euro
A zo stok ouzh	Frañs, Spagn, Unaniezh Europa
Driving side	Dehoù
Seurt lugell dredan	Schuko, Europlug
Yezh implijet	katalaneg
Lec'hienn ofisiel	https://www.govern.ad/
Hashtag	Andorra
Domani internet	.ad
Banniel (deskrivadur)	flag of Andorra
Ardamezioù	coat of arms of Andorra
Douaroniezh an danvez	geography of Andorra
Dezverket dre	free country
Istor	history of Andorra
Roll monumantoù	list of UNESCO Intangible Cultural Heritage elements in Andorra, Tentative List of World Heritage Sites in Andorra
Rummad tost	Category:Andorra-related lists
Ekonomiezh an danvez	economy of Andorra
Poblañsouriezh an danvez	demographics of Andorra
Mobile country code	213
Araogenn bellgomz ar vro	+376
Trunk prefix	talvoud ebet
Niverenn bellgomz sikour	112, 110, 116, 118
GS1 country code	840-849
Kod plakenn varilh	AND
Maritime identification digits	202
Arouezenn Unicode	🇦🇩
Rummad evit ar c'hartennoù	Category:Maps of Andorra

Priñselezh Andorra (katalaneg : Principat d'Andorra, galleg : Principauté d'Andorre, spagnoleg : Principado de Andorra) zo ur briñselezh vihan e mervent Europa. E menezioù Pireneoù emañ lec'hiet etre Frañs ha Spagn. Ur vro zigenvez e oa gwechall met deuet eo da vezañ ur vro binvidik bremañ a-drugarez d'an touristerezh ha d'he statud baradoz kemedel.

Anv

Meur orin zo bet kinniget d'an anv Andorra, a zo testeniekaet abaoe ar bloaz 839, ar re bennañ o vezañ : eus an navarraeg andurrial, "strouezheg" ; eus an euskareg ama "dek" + iturri "mammenn".

Istor

Hervez an hengoun eo Karl Veur a roas ur garta da annezidi Andorra evit o zrugarekaat da vezañ kemeret perzh er brezel a-enep an Arabed. Pennaotrouniezh ar rannvro a dremenas da gonted Urgell ha, goude se, da eskob Urgell. Er XI^vet kantved e voe un tabut etrezañ ha konted Fois.

Diskoulmet e voe ar rendael e 1278 gant sinadur ur pareaj. Divizet e voe e vefe rannet pennaotrouniezh Andorra etre kont Fois hag eskob La Seu d'Urgell e Katalonia (a oa un darn eus rouantelezh Aragon d'an ampoent). He zachenn hag he stumm poltikel a-vremañ a roas an emglev-se e d'ar briñselezh vihan.

Titl kenbriñs a dremenas da rouaned Navarra. Pa'z eas Herri IV da roue Frañs e kemeras ur gourc'hemenn a savas roue Frañs hag eskob Ugell da genbriñsed Andorra.

Etre 1812 ha 1813 e stagas an Impalaeriezh c'hall Katalonia outi, ha rannet etre pevar departamant. Staget e voe Andorra ivez ha d'un darn eus bann Puigcerdà (departamant Segre) ez eas.

E 1933 e talc'has Frañs ar vro abalamour da drubuilhoù sokial a-raok an dilennadegoù. D'an 12 a viz Gouere 1934 e voe dilennet da diern Andorra ur c'hantread, Boris Skossyreff e anv. Disklêriañ a reas ar brezel ouzh eskob Urgell. Serret e voe gant ar Spagnoled ha kaset kuit da Vro-C'hall. Etre 1936 ha 1940 e lakaas Frañs un detachamant en Andorra d'he gwareziñ ouzh efedoù ar Brezel Spagn. Tizhout a reas soudarded Franco harzoù ar vro e fin ar brezel met n'antrejont ket enni.

Neptu e chomas Andorra e-pad an Eil brezel bed hag un hent-floderezh eus ar c'hentañ seurt e voe.

A-drugarez d'he lec'hiadur e chomas Andorra er-maez eus darvoudoù bras istor Europa ha nebeut a liammoù he devoa gant broioù arall estreget Frañs ha Spagn. Goude ar brezel diwezhañ eo torret he digenvezded gant kresk greanterzeh an touristerezh ha gwelladennoù an treuzdougoù hag an darempredoù. Arnevesaet he deus he frammadur politikel e 1993 ha en hevelep bloaz ez eas da ezelez eus ar Broadoù Unanet.

Politikerezh

Un demokratelezh parlamantel a zo eus Andorra abaoe 1993. Ar genbriñsed eo ar pennoù-stad met gant ar ministr kentañ hag ar gouarnamant emañ ar galloud-ober. Gant ar c'huzul meur hag ar gouarnamant asambles emañ ar galloud-lezenniñ. Evit 4 bloavezh e vez dilennet ar gannaded. Dizalc’h eo ar justis met choazet e vez ar varnerien gant ar genbriñsed c'hoazh.

N’eus arme ebet gant Andorra. Gant Frañs ha Spagn eo gwarezet he frankiz.

Un emsav disrannañ ez eus e Pas de la Casa.

Melestradurezh

Etre seizh a barrezioù (katalaneg parròquia) eo rannet Andorra : Andorra la Vella, Canillo, Encamp, Escaldes-Engordany, La Massana, Ordino ha Sant Julià de Lòria.

Douaroniezh

Kartenn Andorra.

Dindan venezioù emañ an darn vrasañ eus tachenn Andorra. An uhelder krenn a dap 1 996 m. Al lec'h uhelañ eo ar Coma Pedrosa (2 946 m). Ar boblañs a vev e teir zraoñienn dreist-holl, avat. Ar re-mañ a ya d’ober un draoñienn hepken e-kichen Valira, war-du harzoù Spagn. Al lec'h izelañ a zo 870 m a-us da live ar mor.

Hinad Andorra a zo heñvel ouzh hini ar broioù nes met yenoc'h eo abalamour d'an uhelder. Erc'h a vez ingal e-pad ar goañv ha klouaroc'h e vez e-pad an hañv.

Armerzh

Degas a ra an touristerezh 80% leve Andorra. War-dro 9 milion a dud a zeu weladenniñ ar vro bep bloaz. Sachet e vezont gant ar prizioù izel — n'eus ket tailhoù war an gwerzhioù — an hinad hag ar gweledvaoù. War zigresk emañ lañs an touristerezh, avat, abaoe m'o deus digoret Frañs ha Spagn o harzoù ha torret ar gwirioù maltouterezh.

Ur baradoz-tailhoù a zo eus Andorra ha pouezus-kenañ evit hec'h armerzh eo tachenn ar bank.

N’eus nemet 2 % eus an douareier a c'heller tiekaat hepken hag an darn vrasañ eus ar boued a rank bezañ emporzhiet. An nebeud kouerien eus ar vro a sav deñved dreist-holl hag an greanterzh nemetañ eo ar fardiñ sigaretennoù ha meurbl.

N'eo ket Andorra un ezelez wir eus an Unaniezh Europa met un darempred ispisial he deus ganti. War renk un ezelez wir emañ evit ar produioù oberiataet (gwir maltouterezh ebet) met un nann-ezelez eo evit produioù an douar. N’eus moneiz ebet gant Andorra hag ober a ra gant hini hec'h amezeien. A-raok 1999 ec'h implije al lur gall hag ar peseta spagnol, abaoe e ra gant an euro. Er c'hontrol eus broioù european bihan all n'he deus ket gwir Andorra da gognañ pezhioù. Emañ avat o varc’hata evit kaout aotre d’ober.

Demografiezh

Ur vinorelezh en o bro eo deuet an Andoraned da vezañ. N’eus nemet 33 % eus an annezidi a-gement a zo dezho ar vroadelezh andorran. Ar strollad brasañ eus an embroidi eo ar Spagnoled (49 %), ar Frañsizien (7 %) hag tud eus Portugal.

Poblañs Andorra a dape 71 201 a annezidi e miz Gouere 2006.

Sevenadur

Yezh ofisiel ar vro eo ar c'hatalaneg, yezh rannvro emren Katalonia a zo he sevenadur tost-tost da hini Andorra. Komz a reer spagnoleg, portugaleg ha galleg ivez. Ar relijion bennañ eo an hini gatolik.

Daou skrivagner brudet e Katalonia a zo bet ganet en Andorra : Michèle Gazier ha Ramon Villeró. E Sant Julià de Lòria e tañser contrapàs ha marratxa na vez kavet nemet en Andorra. Ar sonerezh hengounel a zo doare Katalonia dreist-holl.

Gwelet ivez

• Front Envaliran de Libération