Inizi Sillan
Inizi Sillan (Ynysek Syllan pe Enesek Syllan e kerneveureg, LFE: [ɪ,nɪ:zɛk 'sɪl:an]), zo un enezeg e penn pellañ mervent Kernev-Veur, ouzh toull-dor Mor Breizh, hag ur gorread 16,33 km² dezho.
E Breizh-Veur eo unan eus an Takadoù a Gaerder Naturel Dibar (Area of Outstanding Natural Beauty).
Anv
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Anavezet e oant e Latin evel Insulae Sillinae[1], Silina pe Siluruni[2], ar pezh a glot gant Σίλυρες ha Σύρινες en henc'hresianek. Dont a ra marteze eus gwrizioù keltiek[3]. E diwezh ar grennamzer e vezent anvet gant merdeerien Europa Sorlingas (Spagnoleg, Portugaleg)[4] pe Sorlingues (galleg). Skrivagnerien zo a gred e teu al latin Sillinae eus solis insulae, “Enezoù an Heol”[5].
Istor
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]An deroù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Kavout a reer roudoù eus sevenadur Oadvezh an arem gant un hanterkant bennak a vezioù megalitek, eus an eil milved a-raok J.-K.
Marteze ez eo an Inizi Sillan an inizi anvet Cassiterides ('Inizi ar staen') meneget gant an Henc'hresianed hag a vije bet bizitet gant ar Fenikianed. Koulskoude n'eus ket pikol staen en enezeg.
An inizi a c'hall bezañ bet ul lodenn eus Rouantelezh Dumnonia ha diwezhatoc'h eus hini Kernow (Kerne-Veur), betek aloubadeg ar saozon en Xvet kantved.
Gwirheñvel eo e oa kalz ledanoc'h an inizi betek n'eus ket keit-se ha marteze e oan staget an eil re ouzh ar re all o vont d'ober un enezennn vras a vefe bet anvet Ennor. Beuzet e oa kompezennoù kreiz an enezenn gant ar mor war-dro 400–500 Kent J.-K., ha lezel a reas ar 55 enezenn hag enezennig zo hiziv[7]. An anv Ennor a zeufe eus an hengerneveureg[8] En Noer, a dalvezfe "an douar"[8][9] pe an enezenn vras[10].
Meur a desteni zo diwar-benn un enezenn vrasoc'h ha koshoc'h.
- Un deskrivadur skrivet da vare ar Romaned a ra Scillonia insula en unander eus an Inizi Sillan, ar pezh a ziskouez e oa pe un nezenn hepken pe kalz brasoc'h evit ar re all.
- Dizoloet ez eus bet aspadennoù un atant eus ar ragistor e Nornour, a zo bremañ un enezennik roc'hellek kalz re vihan da c'hounit an douar enni[11].
- En dazre e teu an dour da vezañ bas a-walc'h a-wezhioù d'an dud da vont war-droad eus an eil enezenn d'eben[12].
- Gallout a reer gwelet mogerioù parkoù a-vaez da inizi zo dindan an dour (Samson da skouer).
- Lod eus an anvioù lec'h kerneveurek a hañval ober anv eus un torosenadur kozh ha disheñvel eus an hini a vremañ[13].
Hanter hent etre Penn an Wlas hag an Inizi Sillan e vije bet bro vojennek Lyonesse, a reer anv anezhi e Danvez Breizh. Hervez ar vojenn e vije bet beuzet ar vro-se ha lonket gant ar mor en un nozvezh. Ar vojenn-se a gaver e lec'hioù all evel Mojenn Kêr-Is e Breizh hag hini Kantrev ar goueled e Kembre. Marteze e talc'h eñvor dourioù-beuz c'hoarvezet gwezhall-gozh
Er IVe kantved e vije deut daou eskop eretik, Instantius ha Tiberianus, diskibled da Brisillian, da glask repu en Inizi Sillan[14].
Brezel 335 vloaz
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Ur brezel 335 vloaz en deus enebet an Izelvroioù (ar Proviñsoù-Unanet d'ar c'houlz-se) hag Inizi Sillan etre 1651 ha 1986. E-pad Eil Brezel Diabarzh Bro-Saoz a enebas ar roueelourien hag ar barlamantourien etre 1642 ha 1652, Cromwell en doa argaset ar roueelourien. Ur rannvro hepken a gendalc'he da herzel outañ : Kerne-Veur. Kevredet e oa neuze ar Proviñsoù-Unanet hag ar barlamantourien. Evel ma oa al lodenn vrasañ eus Breizh-Veur etre daouarn ar barlamantourien d'ar c'houlz-se e oa bet disklêriet ar brezel da Inizi Sillan a enebe atav oute. Paouez a reas ar brezel un nebeud mizioù goude. Sinet e oa ar feur-emglev a beoc'h e 1986 hepken en un doare ofisiel, ar pezh a sinifi e c'hallfe bezañ bet taget unan eus ar broioù gant eben e-pad an amzer-se. Dre ma ne oa ket bet sinet ar peoc'h ez eo sañset bezañ padet ar brezel e-pad 335 vloaz hep ma vije bet tennet an disterañ tenn. Unan eus ar brezelioù hirañ ha sioulañ eo eta[15].
Douaroniezh
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Pemp enezenn poblet zo, ha 2 153 a dud en holl enne hervez niveridigezh 2001.
- Ennor (a zo St. Mary's e saozneg) (1 666 annezad)
- Ynys Skaw (a zo Tresco e saozneg) (180 a annezidi)
- Brechiek (St. Martin's) (142 a annezidi)
- Etre Aganas (St. Agnes) ha Bryher ez eus 165 a dud
- Keow (Gugh) (3 a annezidi)
Didud eo an inizi all.
- Ynys Samson eo an enezenn vrasañ.
Setu ar brasañ anezho :
| Enezenn | Poblañs (Niveridigezh 2001) |
Gorread (km²) | Pennlec'h |
|---|---|---|---|
| Ennor | 1 666 | 6,29 | Tre Huw |
| Ynys Skaw | 180 | 2,97 | New Grimsby |
| Brechiek (gant White Island) | 142 | 2,37 | Higher Town |
| Aganas (gant Keow) | 73 | 1,48 | Saint Agnes |
| Bryher (gant Gwithial) | 92 | 1,32 | Bryher |
| Ynys Samson | 0 [Notenn 1] | 0,38 | |
| Annet | 0 | 0,21 | |
| Ynys Elidius | 0 | 0,20 | |
| Teän | 0 | 0,16 | |
| Guen Hily | 0 | 0,13 | |
| Ar peurrest eus ar 45 enezig | 0 | 0,50 | |
| Inizi Sillan | 2 153 | 16,03 | Tre Huw |
- ↑ Didud abaoe 1855.
Politikerezh
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Abaoe 1890 ez eo distag Inizi Sillan diouzh kontelezh amaezhel Kernev-Veur hag ur c'huzul distag o deus da verañ an inizi. Chom a reont bodet en hevelep kontelezh lidel avat.
Skeudennoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]-
-
Reuniged inizi Sillan
Notennoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- ↑ Gwelet T. Rice Holmes, Ancient Britain and the Invasions of Julius Caesar, 2019.
- ↑ Lexicon manuale, geographiam antiquam et mediam
- ↑ Sellet ouzh an notenn en embannadur Geografiezh Ptolemaios gant Didot, p. 101.
- ↑ Ur skouer zo e 1820 e Derrotero de las islas Antillas.
- ↑ Da skouer Mark Fishwick, West Country Cruising Companion: A yachtsman’s pilot and cruising guide, 2021.
- ↑ Robert L. Barnett Nonlinear landscape and cultural response to sea-level rise, Science Advances, 4 a viz Du 2020, VI Nnn 45
- ↑ (2004) The Fortunate Islands: The Story of the Isles of Scilly, Ninth, St. Mary's, Isles of Scilly : Bowley Publications. ISBN 978-0-900184-40-6. skrivet gant Ernest Lyon Bowley hag embannet e 1945 gant W. P. Kennedy.
- ↑ 8,0 ha8,1 Duncan, Steve (1 January 2000). Scillonian Dictionary.
- ↑ Ian Crofton, Fringed With Mud & Pearls An English Island Odyssey, 2021
- ↑ Thomas, Charles (1985). Exploration of a Drowned Landscape: Archaeology and History of the Isles of Scilly. London : Batsford. ISBN 978-0-7134-4852-8.
- ↑ Dudley, Dorothy (1967). "Excavations on Nor'Nour in the Isles of Scilly, 1962–6". The Archaeological Journal CXXIV; (includes the description of over 250 Roman fibulae found at the site)
- ↑ Scilly's Unique Inter Island Walk Sets Off This Morning. Scilly Today (22 August 2013).
- ↑ Weatherhill, Craig (2007). Cornish Placenames and Language. Wilmslow : Sigma Leisure.
- ↑ Priscillianus and Priscillianism. Dictionary of Christian Biography and Literature to the End of Sixth Century.
- ↑ dailygeekshow.com "Le saviez-vous ? Une guerre a duré 335 ans sans jamais faire aucun mort"
| |||||||||||||||||||||||||