Nirvana (relijion)
An nirvāṇa (sañskriteg निर्वाण ; pali निब्बान (nibbāna); prakrit णिव्वाण) zo ur meizad a-bouez e relijionoù India. Er preder sramanek ez eo stad ar boud dieub eus ar boan. Er brederouriezh hindou ez eo an unvaniezh gant ar boud meur dre ar moksha. Ar ger a dalvez "lazhañ", ar pezh a ra dave er voudaegezh da lazhañ tan ar c'hoantegezh, ar gasoni, hag an touell[1].
Ar ger-se zo deuet da vezañ 涅槃 nièpán e sinaeg, 涅槃 nehan e japaneg, 열반 yolban e koreaneg, myang-ʼdas pe myan-ngan ʼdas-pa e tibetaneg (ger-ha-ger : tremen en tu all d'ar boan), hag e thaï นิพพาน nípphaan.
Er vouadegezh
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Ar meizad er voudaegezh, an hini ar muiañ anavezet hiziv, a ra dave da bal ar Voudaiz, an dihun (bodhi). Emañ en tu all da bep deskrivadur ha ne c'hall bezañ termenet nemet en un doare negativel evel diwezh an diouiegezh, faktor ret-holl ar Pratītyasamutpāda, hag an tri sec'hed : c'hoant ar skiantoù (kāma-taṇhā), c'hoant bezoud pe youl bevañ (bhava-taṇhā) ha c'hoant da baouez a vezañ (vibhava-taṇhā). An nirvāṇa zo un doare disoc'h a c'hall bezañ keñveriet, hervez an testennoù, ouzh mougadur ur flammenn (hiniennelezh pe skiant an-unan). Evel ma ne c'haller deskrivañ un tan na zev ket, n'haller ket deskrivañ un den zo en em zizc'hraet eus an tammoù bezoud (c'hoantegezhioù, youloù, soñjoù faos) a sach un den n'eo ket "dihunet" eus an eil adc'hanedigezh d'eben.
Un termenadur all eo hini ar peoc'h diabarzh klok dibaouez a zeu eus an distagadur diouzh traoù ar bed. War a lavarer er voudaegezh e c'haller tizhout ar « stad-se » (termenet evel ur « nann-stad ») e-doug ar vuhez, pe, da vare ar marv. Arabat e vefe sellet ouzh an nirvāṇa evel ur « baradoz » ma talc'hfed da vezañ goude ar marv. Kontrol eo ar soñj-se da gelennadurezh voudaek an nann-an-unan hag eus goullonder an anadennoù hag eus ar peurvoud. Ne c'haller ket eta na « mont e-barzh » na « chom ennañ ». An nirvāṇa n'eo ket ar marv kennebeut, mes kentoc'h diwezh ar gredenn en un ego emren hag hollbad.
Er voudaegezh hīnayāna, an nirvāṇa zo "ar glann all" a "zo anezhi" hag a zo enebet ouzh kelc'hiad an dont-da-vezañ, ar saṃsāra, e-skoaz er voudaegezh mahāyāna nirvāṇa ha saṃsāra zo heñvel en diwezh, abalamour da nann-daouelezh natur an traoù.
Lakaat a reer kemm etre daou seurt nirvāṇa :
- An nirvāṇa gant un nemorant buhez (pali : sa-upādisesa-nibbāna, sañskriteg : sopadhisesa nirvāṇa) : an hini tizhet gant un arhat pe ur bouda e-doug e vuhez ;
- An nirvāṇa hep nemorant buhez (pali : an-upādisesa-nibbāna, sañskriteg : nirupadhisesa nirvāṇa) : anvet ivez parinirvâna (pali : parinibbāna), pe steuziadur klok, pa varv un arhat pe ur bouda.
Anv zo eus daou seurt all gant ar skol Cittamātra eus ar Mahāyāna :
- prakrti-visuddha-nirvāṇa: emañ an holl voudoù en un nirvāṇa glan en deroù ;
- apratisthita-nirvāṇa : nirvāṇa "non fixé", hini ar bodhisattvaed n'emaint nag er samsâra nag en nirvāṇa, evit mad ar boudoù santidik.
Sellet ivez ouzh Parinirvāna, ha Satori.
En hindouegezh
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]En hindouegezh e kaver ar memes meizad met anvet e vez kentoc'h moksha (peotramant mukti, laya). Implijet e vez ar ger nirvāṇa ivez daoust ma na vez ket implijet ken stank.
Notennoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- ↑ Richard Gombrich, Theravada Buddhism: A Social History from Ancient Benāres to Modern Colombo. Routledge and Kegan Paul, 1988, page 63: "Nibbāna means 'blowing out.' What must be blown out is the triple fire of greed, hatred, and ignorance."