Izvorni kôd stranice Grčka

{{Infokutija država
| izvorno_ime            = Ελληνική Δημοκρατία Ellinikí Dimokratía
| zvanično_ime           = Republika Grčka<br />Helenska republika
| ime_genitiv            = Grčke
| zastava                = Flag of Greece.svg
| grb                    = Coat_of_arms_of_Greece.svg
| mapa                   = EU-Greece.svg
| službeni_jezik         = [[Grčki jezik|grčki]]
| glavni_grad            = [[Atina]]
| vrsta_prve_vlasti      = [[Spisak predsjednika Grčke|Predsjednik]]
| vladar_prva_vlast      = [[Katerina Sakellaropoulou]]
| vrsta_druge_vlasti     = [[Spisak premijera Grčke|Premijer]]
| vladar_druga_vlast     = [[Kyriakos Mitsotakis]]
| po_površini_na_svijetu = 96.
| površina               = 131.990
| procenat_vode          = 0.86
| po_broju_stanovnika_na_svijetu = 74.
| stanovnika             = 10.768.477 (2017)
| gustoća                = 84
| nezavisnost            = od [[Osmanlijsko carstvo|Osmanlijskog carstva]] [[25. mart]]a [[1821]].
| valuta                 = [[Euro]] (€) (EUR)
| vremenska_zona         = [[EET]] ([[UTC]]+2)<br /> - ljeti [[EEST]] (UTC+3)
| himna                  = "Ύμνος εις την Ελευθερίαν (Ímnos is tin Eleftherían)"<br />("[[Imnos eis tin Eleftherian|Himna slobodi]]"){{Center|[[Datoteka:Hymn to liberty instrumental.oga]]}}
| internetski_nastavak   = [[.gr]]
| pozivni_broj           = +30
||bdp_godina=2019.|bdp_per_capita=$30.522|bdp_ukupno=$326,700 milijardi|gini=<span style="color: #0c0; font-size: larger;">▲</span>32,3|gini_godina=2018|hdi=<span style="color: #0c0; font-size: larger;">▲</span> 0.872|hdi_godina=2018}}
'''Grčka''' ({{jez-el|Ελλάδα|Elláda}}), zvanično '''Republika Grčka''' ({{jez-el|Ελληνική Δημοκρατία|Ellīnikī́ Dīmokratía|linkovi=ne}}), jest država koja se nalazi u [[Jugoistočna Evropa|jugoistočnoj Evropi]]. Smještena je na jugu [[Balkansko poluostrvo|Balkanskog poluostrva]] na strateški veoma važnom raskršću između [[Evropa|Evrope]], [[Azija|Azije]] i [[Afrika|Afrike]], između [[Egejsko more|Egejskog mora]] na istoku, [[Jonsko more|Jonskog mora]] na zapadu i [[Sredozemno more|Sredozemnog mora]] na jugu. Graniči se sa [[Albanija|Albanijom]] na sjeverozapadu, [[Sjeverna Makedonija|Sjevernom Makedonijom]] i [[Bugarska|Bugarskom]] na sjeveru i [[Turska|Turskom]] na sjeveroistoku. Sa površinom od 132.000&nbsp;km<sup>2</sup> najveća je država na Balkanskom poluostrvu.

Pored kontinentalnog dijela Grčka obuhvata i preko 1.400 ostrva od kojih su najveći i najznačajniji [[Kreta]], [[Eubeja]], [[Lezbos]], [[Rodos]] i [[Krf]]. Grčka se sastoji od [[Regije Grčke|devet geografskih regija]]: [[Makedonija (Grčka)|Makedonija]], [[Centralna Grčka]], [[Peloponez]], [[Tesalija]], [[Epir (region)|Epir]], [[Egejska ostrva]] (uključujući [[Dodekanez]] i [[Kikladi|Kiklade]]), [[Zapadna Trakija|Trakija]], [[Kreta]] i [[Jonska ostrva]]. Grčka ima najdužu obalu na [[Sredozemlje|Sredozemlju]] i 11. [[Spisak država po dužini obale|najdužu obalu na svijetu]]. Reljef je uglavnom planinski, a najviši vrh je planina [[Olimp]] sa nadmorskom visinom od 2.918 metara. Prema popisu stanovništva iz 2011. godine, Grčka ima oko 10,8 miliona stanovnika. Glavni i najveći grad je [[Atina]].

Historija savremene Grčke države vuče svoje korijene iz civilizacije [[Antička Grčka|antičke Grčke]], koja se smatra kolijevkom [[Zapadna civilizacija|zapadne civilizacije]]; njeno naslijeđe uključuje [[Atinska demokratija|demokratiju]], [[Zapadna filozofija|zapadnu filozofiju]], [[Olimpijske igre]], [[Zapadna književnost|zapadnu književnost]], [[Historiografija|historiografiju]], [[političke nauke]], značajne [[Historija nauke u klasičnoj antici|naučne]] [[Grčka matematika|matematičke]] principe i [[Drama|dramu]], uključujući i [[Tragedija|tragediju]] i [[Komedija|komediju]]. Nakon nekoliko stoljeća nezavisnosti, grčke [[Grad-država|gradove-države]] ujedinjuje [[Filip II Makedonski]] u četvrtom stoljeću prije nove ere. Njegov sin [[Aleksandar Veliki]] je osvojio [[Antička Makedonija|cijeli antički svijet]], šireći grčku kulturu i nauku od istočnog Mediterana do rijeke [[Ind]].

Zatim je Grčku [[Grčka (rimska provincija)|anektirao]] Rim u drugom stoljeću prije nove ere. Grčka je postala sastavni dio [[Rimsko carstvo|Rimskog carstva]] formirajući jezgru oko njenog nasljednika [[Bizantijsko carstvo|Bizantijskog carstva]]. [[Grčka pravoslavna crkva]] je ukorijenjena u prvom stoljeću, oblikujući moderni grčki identitet i prenoseći grčku tradiciju širom [[Pravoslavna crkva|pravoslavnog svijeta]]. Sredinom 15. stoljeća pada pod [[Osmanlijska Grčka|Osmanlijsku vlast]], a nacionalna država Grčka se pojavljuje 1830. godine nakon [[Grčki rat za nezavisnost|rata za nezavisnost]]. Bogata historija ove zemlje reflektuje se po 17 lokaliteta koja se nalaze na [[Spisak mjesta Svjetske baštine u Evropi|UNESCO-ovoj listi svjetske baštine]], među najvećim u Evropi i svijetu.

[[Datoteka:Acropolis Athens in 2004.jpg|mini|250p|desno|[[Atina]], glavni grad Grčke]] 
Grčka je [[Demokratija|demokratska]] i [[Razvijene zemlje|razvijena država]] sa razvijenom [[Ekonomija|ekonomijom]], visokim [[Kvalitet života|kvalitetom života]] i visokim [[Indeks ljudskog razvoja|životnim standardom]]. Jedan je od osnivača [[Ujedinjene nacije|Ujedinjenih nacija]]. Grčka je deseta država koja se pridružila [[Evropska unija|Evropskoj uniji]] i postala je dio [[Eurozona|Eurozone]] od 2001. godine. Također je član mnogih drugih međunarodnih institucija kao što su [[Vijeće Evrope]], [[NATO]], [[Organizacija za ekonomsku saradnju i razvoj|OECD]], [[Organizacija za međunarodnu frankofoniju|OIF]], [[Organizacija za evropsku sigurnost i saradnju|OSCE]] i [[Svjetska trgovačka organizacija|WTO]].[[Datoteka:Crete komos beach.jpg|mini|250p|desno|[[Kreta]], jedan od mnogobrojnih ostrva Grčke]]

== Historija ==
{{Glavni|Historija Grčke}}

=== Antički i klasični period ===
{{Glavni|Antička Grčka|Klasična Grčka}}Najraniji dokazi o prisustvu ljudi na južnom [[Balkan]]u datiraju iz 270.000 godine p.n.e. i nalaze se u [[Pećina Petralona|pećini Petralona]], u grčkoj pokrajini [[Makedonija (Grčka)|Makedoniji]]. Grčka je dom prve napredne civilizacije u Evropi i smatra se rodnim mjestom zapadne civilizacije koja počinje sa [[Cikladska civilizacija|Cikladskom civilizacijom]] na ostrvima Egejskog mora (3.200. - 2.700. p.n.e.), [[Minojska civilizacija|Minojskom civilizacijom]] na Kritu (2.700. - 1.900. p.n.e.) i [[Mikenska civilizacija|Mikenskom civilizacijom]] (1.900. - 1.100. p.n.e.). Ove civilizacije su bile pismene; Minojci su pisali nedešifrovanim pismom poznatim kao [[Linear A]], a Mikenjani pismom poznatim kao [[Linear B]]. Mikenjani su postepeno apsorbirali Minojce, ali se njihova civilizacija nasilno uništila oko 1.200. godine p.n.e., tokom regionalnih previranja poznatih kao [[kolaps bronzanog doba]]. Ovo razdoblje je poznato i kao [[Mračno doba Grčke]].

Kraj Mračnog doba tradicionalno datira 776. godine p.n.e. sa početkom prvih [[Antičke Olimpijske igre|Olimpijskih igara]]. [[Ilijada]] i [[Odiseja]], prvi tekst zapadne književnosti, govori da su se na kraju Mračnog doba na grčkom poluostrvu pojavila razna kraljevstva i [[Grad-država|gradovi-države]] koji su imali svoje kolonije na obalama [[Crno more|Crnog mora]], [[Magna Graecia|Južne Italije]] (Magna Graecia) i [[Mala Azija|Male Azije]]. Ove države i njihove kolonije su dostigle veliki nivo [[Bogatstvo|prosperiteta]] što je rezultiralo kulturnim bumom koji je izražen u [[Arhitektura antičke Grčke|arhitekturi]], [[Antička književnost|drami]], [[Antička Grčka|nauci]], [[Grčka matematika|matematici]] i [[Antička filozofija|filozofiji]]. [[Klisten]] je 508. godine p.n.e. pokrenuo prvi [[Atinska demokratija|demokratski sistem]] vlasti u Atini.

Od 500. godine p.n.e. [[Ahemenidsko carstvo|Perzijsko carstvo]] je kontrolisalo grčke gradove-države u [[Anadolija|Maloj Aziji]] i [[Antička Makedonija|Makedoniju]]. Pokušaji nekih grčkih gradova-država da se oslobode perzijske vladavine nisu bili uspješni. Perzija je [[Prva perzijska invazija na Grčku|napala gradove-države na grčkom poluostrvu]] 492. godine p.n.e., ali je bila primorana da se povuče nakon poraza u [[Bitka kod Maratona|bici kod Maratona]] 490. godine p.n.e. U [[Druga perzijska invazija na Grčku|drugoj perzijskoj invaziji]] 480. godine p.n.e. nakon odlučujuće grčke pobjede u [[Bitka kod Salamine|bitkama kod Salamine]], [[Bitka kod Plateje|Plateje]] i [[Bitka kod Mikale|Mikale]], perzijanci su bili prisiljeni da se povuku po drugi put sa svih evropskih teritorija. Predvođeni [[Atina (država)|Atinom]] i [[Sparta|Spartom]], grčke pobjede u [[Grčko-perzijski ratovi|grčko-perzijskim ratovima]] se smatraju ključnim trenutkom u svjetskoj historiji. Nakon toga uslijedio je period od 50 godina mira koji je poznat kao [[Zlatno doba Atine]], perioda koji je postavio mnoge temelje zapadne civilizacije.

Nedostatak političkog jedinstva u Grčkoj je doveo do čestih sukoba između grčkih država. Najrazorniji unutar-grčki rat je bio [[Peloponeski rat]] (431. - 404. p.n.e.) koji je dobila Sparta, što je dovelo do propasti Atine kao vodeće snage u Antičkoj Grčkoj. Atina i Sparta su kasnije bili u sjeni [[Teba (Grčka)|Tebe]] i na kraju [[Antička Makedonija|Makedonije]], koja je ujedinila sve grčke države u [[Korintski savez]] (također poznat kao Helenski savez) pod vodstvom [[Filip II Makedonski|Filipa II]], koji je izabran za lidera prve jedinstvene grčke države u historiji.

Nakon atentata na Filipa II, njegov sin [[Aleksandar Veliki]] je preuzeo vodstvo nad Korintskim savezom i pokrenuo invaziju na Perzijsko carstvo sa združenim snagama svih grčkih država 334. godine p.n.e. Neporažen u borbi, Aleksandar je osvojio Perzijsko carstvo u cijelosti 330. godine p.n.e. On je stvorio jedno od najvećih carstava u historiji, koje se protezalo od Grčke do Indije. Nakon njegove smrti, njegovo carstvo je podijeljeno na nekoliko kraljevina, od kojih su najpoznatije [[Seleučko carstvo]], [[Ptolemejsko kraljevstvo]], [[Grčko-baktrijsko kraljevstvo]][[Indo-grčko kraljevstvo|Iindo-grčko kraljevstvo]]. Mnogi grci su emigrirali u [[Aleksandrija|Aleksandriju]], [[Antiohija|Antiohiju]], [[Seleukija|Seleukiju]] i mnoge druge nove helenističke gradove u Aziji i Africi. Iako se političko jedinstvo Aleksandrovog carstva nije održalo, rezultiralo je helenističkom civilizacijom i širenjem grčkog jezika i kulture na područja koje je Aleksandar osvojio. Grčka nauka, tehnologija i matematika su dostigle svoje vrhunac tokom helenističkog perioda.

== Geografija ==
{{Glavni|Geografija Grčke}}
Grčka se nalazi na jugu [[Balkan|Balkanskog poluostrva]]. U Grčkoj živi oko 11 miliona stanovnika a površina je 132.000&nbsp;km<sup>2</sup>. Glavni grad je [[Atina]]. Ostali veći gradovi su: [[Pirej]], [[Solun]], [[Larisa]], [[Ber]], [[Patras]] i [[Janjina]]. Obala je veoma razuđena, sa mnoštvom [[ostrvo|ostrva]], poluostrva i zaliva. Njihova obala je po razuđenosti druga u [[Evropa|Evropi]]. Neka od ostrva su: [[Mitilena]], [[Hios]], [[Kreta]], [[Krf]], [[Argostolion]], [[Skiros]], [[Andros]] i dr. Najveći dio države je pod [[planina]]ma, najviši vrh je [[Olimp]] sa 2 911 metara nadmorske visine. Zemlja nije pogodna za razvoj poljoprivredne kulture osim u nekim dolinama uz rijeku.

== Administrativna podjela ==
{{Glavni|Administrativna podjela Grčke}}
Grčka je podijeljena na 13 [[regija]] koje se zovu periferije. Periferije su podijeljenje na 51 manju administrativnu jednicu koje se nazivaju prefekture ([[grčki jezik|grč.]] ''nomoi''). Tih 13 periferija su:
# [[Atika]] 
# [[Epirus]] 
# [[Istočna Makedonija i Trakija]] 
# [[Jonska ostrva]] 
# [[Južni Egejski]] 
# [[Kreta]] 
# [[Peloponez]] 
# [[Sjeverni Egejski]] 
# [[Srednja Grčka]] 
# [[Srednja Makedonija]] 
# [[Tesalija]] 
# [[Zapadna Grčka]] 
# [[Zapadna Makedonija]]

== Privreda ==
{{Glavni|Privreda Grčke}}
Grčka je razvijena zemlja sa razvijenim [[ribolov]]om, [[industrija|industrijom]], pa donekle i [[poljoprivreda|poljoprivredom]]. Grčka privreda nalazi se pod uticajem stranog kapitala, ali u posljednje vrijeme jača državni sektor, a samim tim i unutrašnja ulaganja.

Poljoprivreda je slabije razvijena zbog nedostatka pogodnog tla ali se sve više navodnjava tako da je svake godine sve veća proizvodnja. Glavne poljoprivredne kulture su: [[pšenica]], [[kukuruz]], [[ječam]], [[riža]], [[maslina|masline]], [[agrumi]] i [[mandarina|mandarine]]. Također se praktikuje i [[vino]]gradarstvo.

Rudarstvo, uslovljeno prirodnim bogatstvom ruda, se u posljednjem vijeku poprilično razvilo. Grčka je bogata rudama: [[boksit]], [[mangan]], [[nikl]], [[cink]], [[barit]], [[sumpor]], [[kuhinjska so|so]], [[srebro]] i dr.

Industrija se razvila posljednih 30 godina. Razvijena je obojena metalurgija, prehrambena, tekstilna, hemijska, elektrotehnička, farmaceutska, tekstilna industrija, brodogradnja, kožna i drvna industrija. Također postoji i nekoliko rafinerija nafte u Grčkoj.
Krajem 2009. privreda Grčke se našla u najvećim problemima, od ponovne uspostave demokratije, 1974.
[[Datoteka:Greece_public_debt_1999-2010.svg|mini|lijevo|220px|Dug Grčke]]
[[Datoteka:Greece_GDP_growth_1961-2010.svg|mini|lijevo|220px|Rast BDP Grčke]]
Početkom 2010., otkriveno je da su vlade Grčke, jedna za drugom, dosljedno i promišljeno lažno izvještavale o službenoj državnoj statistici, da bi se zadržale u okviru pravila monetarne unije. To je omogućilo da vlade Grčke troše više od realno mogućeg, istovremeno krijući od nadzornika iz EU stvarni manjak.
U maju 2010., države [[Eurozona|Eurozone]] odobravaju Grčkoj pomoć od 110 milijardi eura.

[[Datoteka:Greece.geohive.gif|mini|250p|lijevo|Administrativna podjela Grčke]]

== Stanovništvo ==
U Grčkoj živi približno 11 miliona stanovnika. 98% su autonomni [[Grci]]. Između Trakije i Egejske Makedonije ima nešto [[Turci|Turaka]] i [[Bugari|Bugara]], a na zapadu u oblasti Janja nešto [[Albanci|Albanaca]].

Najdominantnija [[religija]] u Grčkoj je [[hrišćanstvo]], odnosno [[pravoslavlje]], sa [[islam]]skom manjinom (oko 1%). Ustav Republike Grčke priznaje grčku pravoslavnu vjeru kao "glavnu" ali garantuje slobodu religioznog opredjeljenja za sve<ref>[https://web.archive.org/web/20090324213829/http://www.parliament.gr/english/politeuma/syntagma.pdf] Ustav Grčke, član 1</ref>. Grčka [[pravoslavna crkva]] je [[autokefalnost|autokefalna]].

Većina stanovništva se u posljednje vrijeme sve više seli u [[grad]]ove, pa je stepen urbanizacije stalno u porastu. Skoro cijelo stanovništvo govori [[grčki jezik|grčkim jezikom]]. U pograničnim mjestima se govori [[albanski jezik|albanski]] i [[turski jezik]]. Koristi se [[grčko pismo|staro grčko pismo]].

== Kultura ==
{{Glavni|Grčka kultura}}
U Grčkoj živi približno 11 miliona stanovnika. 98% su autonomni Grci. Između Trakije i Egejske Makedonije ima nešto Turaka i Bugara, a na zapadu u oblasti Janja nešto Albanaca.
Najdominantnija religija u Grčkoj je hrišćanstvo, odnosno pravoslavlje, sa islamskom manjinom (oko 1%). Ustav Republike Grčke priznaje grčku pravoslavnu vjeru kao "glavnu" ali garantuje slobodu religioznog opredjeljenja za sve[1]. Grčka pravoslavna crkva je autokefalna.
Većina stanovništva se u posljednje vrijeme sve više seli u gradove, pa je stepen urbanizacije stalno u porastu. Skoro cijelo stanovništvo govori grčkim jezikom. U pograničnim mjestima se govori albanski i turski jezik,a u nekim regijama i francuski i engleski. Koristi se staro grčko pismo.

== Također pogledajte ==
* [[Grčki jezik]]
* [[Grčko pismo]]
* [[Grci]]
* [[Olimpijske igre]]
* [[Atina (država)|Atina]]
* [[Olimp]]
* [[Pindsko-makedonska kneževina]]
* [[Larisa (grad)]]
* [[Dora Bakoyannis]]

== Reference ==
{{reference}}

== Vanjski linkovi ==
{{Commonscat|Greece}}
{{Wikicitat|Kategorija:Grčka|Grčka}}
* [http://www.badley.info/history/Greece.index.html Hronologija Grčke]
* [http://www.britannica.com/nations/Greece Enciklopedija Britannica o Grčkoj]
* [http://www.gnto.gr/?langID=2/Službena stranica grčke turističke organizacije]
* [http://www.statistics.gr/ Službena stranica Ureda za statistiku Grčke] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110227225934/http://www.statistics.gr/ |date=27. 2. 2011 }}
* [http://eudocs.lib.byu.edu/index.php/History_of_Greece:_Primary_Documents Historija Grčke]
* [https://web.archive.org/web/20050305081209/http://www.presidency.gr/en/index.htm Predsjednik Helenske republike]
* [https://web.archive.org/web/20060615224722/http://www.primeminister.gr/gr/lang/en/primeminister.asp Premijer Grčke]
* [https://web.archive.org/web/20060702052740/http://www.parliament.gr/english/default.asp Helenski parlament]
* [http://www.ellopos.net/elpenor/default.asp Grčka baština]
* [http://www.fhw.gr/chronos/en/ Helenska historija]
* [http://www.greekroyalfamily.gr/ Grčka kraljevska porodica]
* [http://www.hellas.net Hellas Net: 360° Virtual tour kroz Grčku] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200121001457/http://www.hellas.net/ |date=21. 1. 2020 }}
* [https://web.archive.org/web/20060716060655/http://www.sailing-advisor.com/greece-yacht-charter.html Vodič za jedrenje Grčkom]
* [https://web.archive.org/web/20061108185218/http://www.turbomaps.com.ar/english/greece.php Spisak gradova Grčke sa satelitskim snimcima]
* [https://www.youtube.com/watch?v=mewLDGrGlo0 Patrola do Grčke - 2019 (RTS SAT - Zvanični kanal]
* [https://www.youtube.com/watch?v=5G22eZ1dwfA Patrola do Grčke preko Makedonije - 2017 (RTS SAT - Zvanični kanal]
{{Stub-država}}
{{Države Evrope}}
{{EU}}
{{Mediteranska unija}}
{{NATO}}
{{Periferije Grčke}}
{{Vijeće Evrope}}

[[Kategorija:Države članice NATO-a]]
[[Kategorija:Države svijeta]]
[[Kategorija:Grčka]]
[[Kategorija:Mediteranske države]]
[[Kategorija:Države članice Vijeća Evrope]]