Izvorni kôd stranice Graz

{{Geokutija naselje u Austriji
<!-- *** Gornji dio *** -->
| ime                   = Graz
| drugo_ime             = 
| vrsta                 = [[Statuarni grad]]
<!-- *** Ime **** -->
| službeni_naziv        = Graz
| slogan                = 
| nadimak               = 
<!-- *** Slika *** -->
| slika                 = Graz clock tower.jpg
| opis_slike            = Sahat kula na [[Schloßberg]]u u Grazu
<!-- *** Simboli *** -->
| zastava               =
| grb                   = AUT Graz COA.svg
<!-- *** Države, regije i.t.d *** -->
| savezna_pokrajina     = {{ZID|Štajerska}}
| okrug                 =
| općina                = 
| općina2               =
| općina3               =
| općina4               =
| općina5               = 
| općina6               = 
| općina7               =
| općina8               =
| općina9               = 
| općina10              = 
<!-- *** Položaj i visina *** -->
| nadmorska_visina      = 353
| širina_stepeni        = 47| širina_minuta = 4| širina_sekundi =  | širina_SJ = N
| dužina_stepeni        = 15| dužina_minuta = 26| dužina_sekundi =  | dužina_IZ = E
| površina              = 
| površina_grada        =
| površina_zemlje       =
| površina_urban        =
| površina_metro        =
<!-- *** Stanovništvo *** -->
| stanovništvo          = <!-- Ne radi ako koristite stanovništvo_grada, stanovništvo_metro, stanovništvo_općine -->
| stanovništvo_datum    =
| stanovništvo_grada    =
| stanovništvo_grada_datum =
| stanovništvo_urban    =
| stanovništvo_urban_datum =
| stanovništvo_metro    =
| stanovništvo_metro_datum =
| stanovništvo_općine   =
| stanovništvo_općine_datum =
| gustoća               = 
| gustoća_urban         =
| gustoća_općine        =
| gustoća_metro         =
| gustoća_grada         =
<!-- *** Historija i administracija *** -->
| gradonačelnik         = [[Elke Kahr]]
| gradonačelnik_partija = [[KPÖ]]
<!-- *** Kod ***  -->
| poštanski_broj        = A-801x, A-802x, A-803x, A-804x, A-805x
| pozivni broj          = 0316
| policija              =
| autooznaka            = 
| matični broj          = 601
<!-- *** Karta *** -->
| karta                 = 
| karta_lokacija        = Austrija
<!-- *** Web stranice *** -->
| web_stranica          = www.graz.at
<!-- *** Bilješka *** -->
| bilješka              =
}}
'''Graz''' (fonetski: ''Grac'') je glavni grad [[Austrija|austrijske]] [[Austrijske pokrajine|pokrajine]] [[Štajerska (pokrajina)|Štajerske]]. Ima {{BrSt|AT|601}} (stanje: {{BrStDa|AT|601}}). Grad se prostire se na {{Pov|AT|601|2|2}}&nbsp;km<sup>2</sup> i po broju stanovnika je drugi grad u Austriji. Graz ima dugu tradiciju kao sjedište univerziteta: šest univerziteta sa preko 60.000 [[student|studenata]]. Graz je 2003. godine bio proglašen za [[Evropski glavni grad kulture]]. [[Stari dio Graza]] i [[Dvorac Eggenberg]] su na listi [[Svjetska baština|UNESCO-ove svjetske baštine]]. Od marta 2011. godine Graz je proglašen [[UNESCO]]-ovim gradom dizajna (''UNESCO City of Design'') kao dijelom projekta [[Creative Cities Network]].<ref>[http://www.designbote.com/9693/graz-wird-city-of-design Design Bote: Graz wird City of Design] {{Simboli jezika|de}}</ref> Graz je sjedište [[biskupija|biskupije]] [[Graz-Seckau]]. Ime Graza dolazi od [[Slovenski jezik|slovenske riječi]] ''Gradec''.

== Geografija ==
=== Položaj ===
{{Široka slika|Graz.jpg|1000px|Panorama sa St. Leonharda u pravcu starog grada.}}
Smješten je u predalpskom prostoru, na sjevernom rubu Gradečkog polja. Grad je sa tri strane okružen planinama, a samo na južnoj strani, gdje se Gradečko polje nastavlja prema južnom dijelu Štajerske je prosječna visina grada oko 400&nbsp;m. Najviša tačka je [[Plabutsch]] sa 754&nbsp;m na sjeverozapadu Graza. Nalazi se oko 150&nbsp;km jugozapadno od [[Beč]]a, a najbliži veći grad je [[Maribor]], udaljen južno oko 60&nbsp;km. Gradove povezuje uska kulturna i privredba suradnja, koja je projektom [[EU]] 2001. godine, obilježena [[Evropska regija|Evropskom regijom]] [[Evropska regija Graz-Maribor|Graz-Maribor]].

Kroz grad teče rijeka [[Mura]], koja je u ranijim razdobljima bila značajan privredni faktor kao saobraćajnica. Graz se razvio uz važnu prometnicu između italijanskog i panonskog prostora, na prijelazu preko Mure. Graz je danas, na tragu te tradicije, poznat po velesajmu, koji se održava svakog proljeća i jeseni. Grad je industrijsko, te privredno središte južnog dijela Austrije.
{{raščistiti}}
=== Klima ===
{{Vremenski okvir
<!-- * Prosječna temperatura * -->
| pt_jan = -1,0
| pt_feb =  1,0
| pt_mar =  5,1
| pt_apr =  9,6
| pt_maj =  14,6
| pt_jun =  17,7
| pt_jul =  19,5
| pt_aug =  18,9
| pt_sep =  14,7
| pt_okt =  9,4
| pt_nov =  3,7
| pt_dec =  0,1
<!-- * Najviša prosječna temperatura * -->
| vt_jan =  2,8
| vt_feb =  5,8
| vt_mar =  10,7
| vt_apr = 15,3
| vt_maj = 20,5
| vt_jun = 23,4
| vt_jul = 25,3
| vt_aug = 24,7
| vt_sep = 20,4
| vt_okt = 14,6
| vt_nov =  7,7
| vt_dec =  3,6
<!-- * Najniža prosječna temperatura * -->
| nt_jan = -3,7
| nt_feb = -2,4
| nt_mar =  1,0
| nt_apr =  4,9
| nt_maj =  9,5
| nt_jun = 12,7
| nt_jul = 14,4
| nt_aug = 14,3
| nt_sep = 10,6
| nt_okt =  5,9
| nt_nov =  0,9
| nt_dec = -2,3
<!-- * Padavine * -->
| p_jan =  23,9
| p_feb =  30,4
| p_mar =  44,1
| p_apr =  49
| p_maj =  86
| p_jun = 117,8
| p_jul = 125,1
| p_aug = 113
| p_sep =  81,1
| p_okt =  61,7
| p_nov =  51,9
| p_dec =  34,9
<!-- * Broj sunčanih sati  * -->
| ss_jan = 2,92
| ss_feb = 4,21
| ss_mar = 4,70
| ss_apr = 5,55
| ss_maj = 6,77
| ss_jun = 7,1
| ss_jul = 7,56
| ss_aug = 7,32
| ss_sep = 5,8
| ss_okt = 4,5
| ss_nov = 3,1
| ss_dec = 2,54
<!-- * Broj kišnih dana * -->
| kd_jan =  4,8
| kd_feb =  4,8
| kd_mar =  6,6
| kd_apr =  7,9
| kd_maj = 10,6
| kd_jun = 11,5
| kd_jul = 10,7
| kd_aug =  9,7
| kd_sep =  7,5
| kd_okt =  6,3
| kd_nov =  6,5
| kd_dec =  5,2
<!-- * Prosječna vlažnost zraka * -->
| vz_jan = 89
| vz_feb = 86,1
| vz_mar = 86
| vz_apr = 81,7
| vz_maj = 81,6
| vz_jun = 81,3
| vz_jul = 82,7
| vz_aug = 87,1
| vz_sep = 91,7
| vz_okt = 92
| vz_nov = 90,3
| vz_dec = 89,4
}}
{{raščistiti}}

=== Teritorijalna podjela ===
{{Glavni|Spisak gradskih okruga u Grazu}}

[[Datoteka:Graz Stadtbezirke2.png|mini|desno|Sedamnaest gradskih okruga Graza: I. Innere Stadt, II. St. Leonhard, III. Geidorf, IV. Lend, V. Gries, VI. Jakomini, VII. Liebenau, VIII. St. Peter, IX. Waltendorf, X. Ries, XI. Mariatrost, XII. Andritz, XIII. Gösting, XIV. Eggenberg, XV. Wetzelsdorf, XVI. Straßgang, XVII. Puntigam]]
Graz je podijeljen u 17 gradskih okruga: U središtu Graza nalazi se okrug [[Innere Stadt (Graz)|Innere Stadt]], a pored njega, suprotno u smjeru kazaljke na satu [[Sankt Leonhard (Graz)|Sankt Leonhard]], [[Geidorf]], [[Lend]], [[Gries]] i [[Jakomini]]. Ostali okruzi čine vanjski prsten Graza: [[Liebenau]], [[Sankt Peter (Graz)|Sankt Peter]], [[Waltendorf]], [[Ries]], [[Mariatrost]], [[Andritz]], [[Gösting]], [[Eggenberg]], [[Wetzelsdorf]], [[Straßgang]] i [[Puntigam]].

=== Katastarske općine ===
Dalje se Graz dijeli na 28 [[Katastarska općina|katastarskih općina]]<ref>''126. Graz.'' In: ''Österreichischer Amtskalender online.'' Jusline Österreich GmbH, Wien 2002–, [http://aleph20-prod-acc.obvsg.at/F?func=direct&local_base=ACC01&doc_number=003800599 Permalink ''Österreichischer Bibliothekenverbund'']{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }}{{Simboli jezika|de}}</ref> Okruzi [[Innere Stadt]], [[St. Leonhard]], [[Geidorf]], [[Lend]], [[Gries]], [[Jakomini]], [[Wetzelsdorf]], [[Gösting]] i [[Waltendorf]] sastoje se od jedne katastarske općine, dok se u vanjskim okruzima nalaze slijeće katastarske općine:

* '''[[Liebenau]]''': Engelsdorf, Graz Stadt-Messendorf (dio), Graz Stadt-Thondorf, Liebenau, Murfeld, Neudorf
* '''[[St. Peter (Graz)]]''': St. Peter, Graz Stadt-Messendorf (dio)
* '''[[Ries]]''': Stifting, Ragnitz
* '''[[Mariatrost]]''': Wenisbuch, Graz Stadt-Fölling
* '''[[Andritz]]''': Andritz, Graz Stadt-St.Veit ob Graz, Graz Stadt-Weinitzen
* '''[[Eggenberg]]''': Algersdorf, Baierdorf
* '''[[Straßgang]]''': Straßgang (dio), Webling (dio)
* '''[[Puntigam]]''': Gries (dio), Rudersdorf, Straßgang (dio), Webling (dio)
Nekoliko gradskih okruga Graza sastoji se od katastarskih općina, koje se protežu i u drugim okruzima ili općinama: Engelsdorf, [[Messendorf (Gemeinden Graz, Hart bei Graz)|Messendorf]] (djelimično), [[Thondorf (Gemeinden Graz, Gössendorf)|Thondorf]], Liebenau, Murfeld i Neudorf i Liebenauu; [[Stifting (Graz)|Stifting]] i [[Ragnitz (Gemeinden Graz, Kainbach)|Ragnitz]] u Riesu; Wenisbuch i Fölling u Mariatrostu; Andritz, [[St. Veit (Graz)|St.&nbsp;Veit ob Graz]] i Weinitzen u Andritzu; Algersdorf i Baierdorf u Eggenbergu; Straßgang (djelomično) i Webling (teilweise) u Straßgangu; kao i Gries (djelimično), Rudersdorf, Straßgang (djelomično) i Webling (djelimično) u Puntigamu.

Svi gradski okruzi vanjskog prstena pripojeni su Grazu 1938. godine, dok se okrug Puntigam odvojio od okruga Straßgang, 1988. godine.
==== Susjedne općine ====
Graz je okružen općinama iz okruga [[Graz Umgebung]]:
<center>
{{Susjedne općine
 | SZ = [[Gratkorn]],<br />[[Judendorf-Straßengel]]
 | S = [[Stattegg]]
 | SI = [[Weinitzen]],<br />[[Kainbach bei Graz]]
 | Z = [[Thal (Steiermark)|Thal]]
 | I = [[Hart bei Graz]]
 | JZ = [[Attendorf]], [[Seiersberg]]
 | Z = [[Feldkirchen bei Graz]]
 | JI = [[Gössendorf]], [[Raaba]]
}}
</center>

== Historija ==
{{Glavni|Historija Graza}}
[[Datoteka:Vischer - Topographia Ducatus Stiria - 110 Graz.jpg|mini|lijevo|Graz, Georg Matthäus Vischer (1670)]]
Mjesto su naseljavali Kelti i Rimljani. Današnjim imenom prvi puta se spominje [[1128]] godine, a tada su ga naseljavali pretežno slavenski stanovnici. U 12. vijeku je počeo proces kolonizacije južnoalpskog prostora. Izvorište kolonista bilo je njemačko govorno područje. Sa jačanjem obrta i trgovine, dolazi do doseljavanja bavarskih kolonista u podgrađe, koje se ubrzano razvijalo. Oni su postupno potisnuli slavenske starosjedioce. To je osim iz brojnih dokumenata vidljivo i u nazivu, jer se jedno vrijeme mjesto nazivalo Bavarski Gradec (Bayrisch-Grätz). Ipak je u gradskoj toponimiji bila i dalje jasno vidljiva slavenska osnova na koju se postupno nadograđivali njemački govorni nazivi.

U 12. vijeku, vrijeme grofa [[Otokar III.|Otokara III.]] Traungovca, postao je glavni grad Štajerske. Pripadnik porodice [[Habsburg]] [[Leopold III.]] proglasio je [[1379]]. godine štajerski Gradec-Graz prijestolnicom svoje države. Car Fridrik III. je deset godina iz Graza kao prijestolnice vladao [[Sveto rimsko carstvo|Svetim rimskim carstvom]]. Car [[Ferdinand I, car Svetog Rimskog Carstva|Ferdinand I.]] je svom sinu koji se zvao [[Karlo II Štajerski|Karlo II.]] dao na upravu unutrašnjoaustrijske zemlje ([[Štajerska]], [[Koruška]], [[Kranjska]] i [[Istra]]), a on je [[1564]]. godine odabrao Graz za glavni grad zemalja kojima je vladao. U Grazu, koji je tada imao 30.000 stanovnika, došlo je do izgradnje reprezentativnih zdanja. Karla je naslijedio sin Ferdinand koji je kasnije postao car. Nakon Ferdinanda Graz je prestao biti prijestolnica. On je izgradio poznati mauzolej kraj katedrale u kojem je pokopan. Iz vremena dok je Graz bio rezidencija [[Habsburg]]ovaca potječu mnoge građevine u gradu, te je grad i danas jedan od najbolje sačuvanih starih gradova Evrope, proglašen za grad svjetskog kulturnog nasljeđa.

Potkraj 16. vijeka Graz je postao središte zapovjedništva [[Slavonska Vojna Krajina|Slavonske Vojne Krajine]]. Iz grada se zapovijedalo glavnim utvrdama [[Varaždin]], [[Koprivnica]], [[Križevci]] i [[Ivanić]]. Zanimljivo je da su u spomenutim utvrdama od 16. do 18. vijeka zapovjednici bili najčešće oficiri porijeklom iz Graza i njegove štajerske okoline. Zbog svog položaja, Graz je bio strateški važno mjesto u ratovima protiv [[Osmanlije|Osmanlija]], a srednjovjekovni plemićki kastel dignut je u zrak po Napoleonovom naređenju 1809. godine.

Graz je sa svojim skrivenim dvorištima i parkovima, renesansnom arhitekturom i južnjačkom atmosferom romantičan grad. Umjetnost, literatura i festivali čine ga potpunim.

== Grb ==
{{Proširiti sekciju}}

== Stanovništvo ==
=== Razvoj ===
{{Proširiti sekciju}}

=== Struktura ===
{{Proširiti sekciju}}

=== Porijeklo i jezici ===

Po podacima iz 2009. godine, 218.163 stanovnika Graza (85,44 %), sa stalnim mjestom boravka su [[Državljanstvo|državljani]] Austrije, 12.860 su državljani [[EU]] (5,04 %) i 25.721 ostali stranci, koji nisu državljani EU (9,53 %). Od njih su 2.318 porijeklom iz [[Afrika|Afrike]], 986 iz [[Amerika|Amerike]], 6.583 iz [[Azija|Azije]], 68 iz [[Okeanija|Okeanije]], 1.258 iz [[Rusija|Rusije]], a 257 stanovnika Graza ne posjeduju državljanstvo.

Države, iz kojih dolazi najmanje 500 ljudi koji žive u Grazu su: [[Bosna i Hercegovina]] (4.604), [[Hrvatska]] (4.260), [[Njemačka]] (3.918), [[Turska]] (3.801), [[Rumunija]] (2.651), [[Rusija]] (1.258), [[Srbija i Crna Gora]] (1.136), [[Mađarska]] (1.135) [[Slovenija]] (1.051), [[Nigerija]] (749), [[Egipat]] (720), [[Jugoslavija]] (654), [[Italija]] (599), [[Makedonija]] (559), [[Poljska]] (537), [[Bugarska]] (509), [[Slovačka]] (500).<ref>[http://www1.graz.at/statistik/Bev%C3%B6lkerung/Bev%C3%B6lkerung_2008_Bev%C3%B6lkerungsstand_01.pdf Bevölkerung der Landeshauptstadt Graz: Stanje 1. januara 2009.] {{Simboli jezika|de}}</ref>

== Politika ==
{{Mandati
| float = right
| Opis = 
| Broj mandata  = 48
| Država = AT
| Širina = 0.9
|1=ÖVP|2=KPÖ|3=SPÖ|4=FPÖ|5=GRÜNE|6=PPÖ
|7=| ÖVP   = 17
| KPÖ   = 10
| SPÖ   = 7
| FPÖ   = 7
| GRÜNE = 6
| PPÖ = 1
}}

== Kultura i znamenitosti ==
{{Proširiti sekciju}}

== Privreda i infrastruktura ==
{{Proširiti sekciju}}

== Poznate osobe ==

Arnold Schwarzenegger

== Međunarodni odnosi ==
=== Gradovi partneri ===
[[Datoteka:Graz Denkmal Staedtefreundschaft DSCN0584.JPG|mini|upright|Obilježje o partnerskim gradovima na [[Schloßberg]]u (2008)]]
* [[Datoteka:Flag of the United Kingdom.svg|20px]] [[Coventry]], od 1948. 
* [[Datoteka:Flag of the United States.svg|20px]] [[Montclair, New Jersey|Montclair]], od 1950.
* [[Datoteka:Flag of the Netherlands.svg|20px]] [[Groningen]], od 1964.
* [[Datoteka:Flag of Germany.svg|20px]] [[Darmstadt]], od 1968.
* [[Datoteka:Flag of Norway.svg|20px]] [[Trondheim]], od 1968.
* [[Datoteka:Flag of Croatia.svg|20px]] [[Pula]], od 1972.
* [[Datoteka:Flag of Italy.svg|20px]] [[Trst]], od 1973.
* [[Datoteka:Flag of Romania.svg|20px]] [[Temišvar]], od 1982.
* [[Datoteka:Flag of Slovenia.svg|20px]] [[Maribor]], od 1987.
* {{ZD|MAĐ}} [[Pečuh]], od 1989.
* [[Datoteka:Flag of Croatia.svg|20px]] [[Dubrovnik]], od 1994.
* [[Datoteka:Flag of Russia.svg|20px]] [[Sankt Peterburg]], od 2001.
* [[Datoteka:Flag of Slovenia.svg|20px]] [[Ljubljana]], od 2001.
* [[Datoteka:Flag of Palestine.svg|20px]] [[Zababdeh]], od 2007.

== Reference ==
{{reference}}

== Vanjski linkovi ==
{{Commonscat}}
* [https://web.archive.org/web/20070304220920/http://graz.at/ Službena web stranica Graza]
* [http://www.graztourismus.at/ Web stranica o turizmu u Grazu]

{{Pokrajina Štajerska}}
{{Pokrajine Austrije}}
{{Evropski gradovi kulture}}

[[Kategorija:Gradovi u Austriji]]
[[Kategorija:Gradovi u Štajerskoj]]
[[Kategorija:Graz|*]]
[[Kategorija:Okruzi Štajerske]]
[[Kategorija:Evropski glavni gradovi kulture]]