Izvorni kôd stranice Pariz

{{Geokutija naselje u Francuskoj
<!-- *** Gornji dio *** -->
| ime                   = Pariz
| drugo_ime             = 
| vrsta                 = Grad
<!-- *** Ime **** -->
| službeni_naziv        = 
| slogan                = 
| nadimak               = 
<!-- *** Slika *** -->
| slika                 = Paris montage 2013.jpg
| opis_slike            = 
<!-- *** Simboli *** -->
| zastava               = Flag of Paris.svg
| grb                   = Grandes_Armes_de_Paris.svg
<!-- *** Države, regije i.t.d *** -->
| regija                = [[Île-de-France]]
| departman             = Paris
| općina                = 
| općina2                =
| općina3                =
| općina4                =
| općina5                = 
| općina6                = 
| općina7                =
| općina8                =
| općina9                = 
| općina10                = 
<!-- *** Položaj i visina *** -->
| širina_stepeni        = 48| širina_minuta = 51| širina_sekundi = 24 | širina_SJ = N
| dužina_stepeni        = 2| dužina_minuta = 21| dužina_sekundi =3 | dužina_IZ = E
| površina              =  <!-- Ne radi ako koristite površina_grada, površina_metro, površina_općine -->
| površina_grada        = 105.4
| površina_urban        = 2,723 
| površina_metro        = 14,518.3 
| površina_općine       =
<!-- *** Stanovništvo *** -->
| stanovništvo          = <!-- Ne radi ako koristite stanovništvo_grada, stanovništvo_metro, stanovništvo_općine -->
| stanovništvo_datum    =
| stanovništvo_grada    = 2,229,621
| stanovništvo_grada_datum = 2013
| stanovništvo_urban    = 10,197,678
| stanovništvo_urban_datum = 2007
| stanovništvo_metro    = 12,405,426
| stanovništvo_metro_datum = 2013
| stanovništvo_općine   =
| stanovništvo_općine_datum =
| gustoća               = <!-- Ne radi ako koristite gustoća_grada, gustoća_metro, gustoća_općine -->
| gustoća_urban         =
| gustoća_općine        =
| gustoća_metro         =
| gustoća_grada         = 20,807
<!-- *** Historija i administracija *** -->
| gradonačelnik         = Anne Hidalgo 
| gradonačelnik_partija = [[Socijalistička stranka (Francuska)|PS]]
<!-- *** Kod ***  -->
| poštanski_broj        = 75056/ 75001-75020, 75116
| pozivni broj          =
| policija              =
<!-- *** Karta *** -->
| karta                 = France location map-Regions and departements.svg
| karta_lokacija        = Francuska
<!-- *** Web stranice *** -->
| web_stranica          = [http://paris.fr paris.fr]
<!-- *** Bilješka *** -->
| bilješka              =
}}
'''Pariz''' ({{jez-fr|Paris}}) [[glavni grad|glavni je grad]] [[Francuska|Francuske]] i regiona [[Île-de-France]], a ima oko 2.193.031 stanovnika<ref name="paris_pop_2007">{{Simboli jezika|fr|Francuski}} {{cite web|url=http://www.recensement.insee.fr/chiffresCles.action?codeMessage=5&zoneSearchField=PARIS&codeZone=75056-COM&idTheme=3&rechercher=Rechercher|title=Commune: Paris (75056) – Thème: Évolution et structure de la population|author=[[INSEE|Institut National de la Statistique et des Études Économiques]]|access-date=22. 2. 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110520001241/http://www.recensement.insee.fr/chiffresCles.action?codeMessage=5&zoneSearchField=PARIS&codeZone=75056-COM&idTheme=3&rechercher=Rechercher|archive-date=20. 5. 2011|url-status=dead}}</ref>, dok šire gradsko područje broji oko 10 miliona stanovnika. U starijim tekstovima na [[latinski jezik|latinskom jeziku]] grad se naziva [[Lutetia]]. Rijeka [[Seine]] dijeli grad na sjeverni (''[[rive droite]]'' - "desna obala") i južni dio (''[[rive gauche]]'' - "lijeva obala"). Okružen vanjskim prstenom autoputa (fr. ''[[Boulevard périphérique]]''), Pariz je podijeljen na 20 [[arondisman]]a, dok su mjesta u predgrađu, tzv. ''[[banlieue]]'', samostalne jedinice i upravno ne pripadaju Parizu. Pariz je političko, kulturno, naučno i privredno središte države, ali i međunarodni centar [[moda|mode]], [[kultura|kulture]] i [[umjetnost]]i. Jedan je od [[turizam|turistički]] najposjećenijih gradova svijeta. U gradu se nalaze tri aerodroma, šest željezničkih stanica, te sjedišta [[UNESCO]]-a, [[OECD]]-a i [[Međunarodna trgovinska komora|Međunarodne trgovinske komore (ICC)]].

== Geografija ==
=== Položaj ===
[[Datoteka:Ile-de-France jms.jpg|mini|Regija Île-de-France sa Parizom u centru]]
Gradsko područje Pariza ima površinu od 105,4&nbsp;km<sup>2</sup>. Šire gradsko područje prostire sa na površini od 14.518&nbsp;km<sup>2</sup>. Prosječna nadmorska visina iznosi 65 m. Pariz je na istoku i zapadu okružen dvjema gradskim šumama. Lociran je u na sjever iskrivljenom luku rijeke Seine i uključuje dva otoka, Île Saint-Louis, i veći, Île de la Cité, koji formiraju najstariji dio grada. Ukupno, grad je relativno ravan, s najnižom tačkom na 35 m iznad nivoa mora. Pariz ima nekoliko čuvenih brda, od kojih je najviše Montmartre.

=== Panorama ===
{{Široka slika|Paris_arc.jpg|1000px|Panorama Pariza}}

=== Klima ===
Pariz se nalazi u umjerenoj klimatskoj zoni i ima tipičnu zapadnoevropsku, okeansku klimu, pod utjecajem strujanja iz sjevernog Atlantika. Godišnja prosječna temperatura iznosi 10.8&nbsp;°C, a prosječna godišnja količina padavina je 649.6&nbsp;mm. Najtopliji mjesec je juni s prosječnom temperaturom od 18.4&nbsp;°C, najhladniji mjesec je januar s 3.5&nbsp;°C. Najviše padavina je u maju (65&nbsp;mm), a najmanje u augustu (prosječno 43&nbsp;mm). [[Temperatura]] se u Parizu redovno mjeri od 1873. godine. Najniža dosad izmjerena temperatura bila je -23.9&nbsp;°C 10. decembra 1879. Najviša temperatura od 40.4&nbsp;°C izmjerena je 28. jula 1947. u [[Parc Montsouris]]u.

{{Vremenski okvir
<!-- Najviša prosječna temperatura -->  
| vt_jan = 6,9 
| vt_feb = 8,2
| vt_mar = 11,8 
| vt_apr = 14,7
| vt_maj = 19,0
| vt_jun = 21,8
| vt_jul = 24,4
| vt_aug = 24,6
| vt_sep = 20,8 
| vt_okt = 15,8
| vt_nov = 10,4
| vt_dec = 7,8
<!-- Najniža prosječna temperatura -->
| nt_jan = 2,5
| nt_feb = 2,8
| nt_mar = 5,1
| nt_apr = 6,8
| nt_maj = 10,5
| nt_jun = 13,3
| nt_jul = 15,5
| nt_aug = 15,4
| nt_sep = 12,5
| nt_okt = 9,2
| nt_nov = 5,3
| nt_dec = 3,6
<!-- Padavine -->
| p_jan = 53,7
| p_feb = 43,7 
| p_mar = 48,5
| p_apr = 53,0
| p_maj = 65,0
| p_jun = 54,6
| p_jul = 63,1 
| p_aug = 43,0 
| p_sep = 54,7 
| p_okt = 59,7
| p_nov = 51,9 
| p_dec = 58,7 
 <!-- Ostalo -->
| izvor  =<ref>WMO: [http://worldweather.wmo.int/062/c00194.htm Weather Information Service] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220321114839/http://worldweather.wmo.int/062/c00194.htm |date=21. 3. 2022 }}</ref>
}}

=== Geologija ===
Parisko korito čini veliki stepenasti, slojeviti krajolik. Zdjelastog oblika, ovdje jedan u drugom leže slojevi iz [[mezozoik]]a i [[paleogen]]a (koji se prije nazivao [[tercijar]]), izrađeni erozijom u daleko rasprostranjen stepenast krajolik, čiji se stepenici šire prema vani. Samo se u istočnom dijelu rubom ovih stepenika oko ''Saône-Furche'' prostiru [[tektonske linije]]. One čine strme padine ''Plateaus von Langres'' i ''[[Côte-d’Or]]'' (do 636 m), koje su poznati vinogradarski krajevi i koje leže u zavjetrini i na osunčanom položaju.

Izvjesne neravnomjernosti primjetne su u sjevernom dijelu, gdje su zemljani slojevi savršeniji nego na zapadu. Nešto veće izdizanje istočnog krila proizvelo je velike razlike u nadmorskoj visini i markantnu formaciju stepenika. Prema unutrašnjosti Pariskog bazena bitan sloj čini [[eocen]]ski krečnjak, na kojem leži [[Île-de-France]], šire područje Pariza.

=== Seine ===
{{Glavni|Mostovi na Seine u Parizu}}

[[Datoteka:Paris View from the Eiffel Tower third floor Ile aux Cygnes.jpg|150px|desno|mini|[[Île aux Cygnes|Aleja Cygnes]]]]

Rijeka [[Seine]] povezuje Pariz s unutrašnjošću Francuske ([[Bourgogne]]), te s kanalom [[La Manche]]. Rijeka je važan faktor za postanak i razvoj grada, čiji su začeci na nekada brojnim riječnim otocima. Seine dijeli grad na dva različita dijela: sjeverni dio (''[[rive droite]]''), uglavnom organiziran sa sjedištima trgovine i finansija, te južni dio (''[[rive gauche]]''), s umjetničkim četvrtima kao [[Quartier Latin]], te dijelovima planiranim za stanovanje.

=== Ostrva ===
[[Datoteka:Ile de la cite 1609.jpg|150px|desno|mini|Île de la Cité 1609. godine]]
U centru grada se nalazi ostrvo [[Île de la Cité]], koje je bilo naseljeno još u antičko doba. 1584. godine kralj [[Henrik III, kralj Francuske|Henrik III]] povezuje ga s tri manja močvarna zapadna ostrva. Time se površina Pariza od početnih 8 [[hektar|ha]] povećava na 17 ha. Prodajom zemljišta i planskom gradnjom trga ''[[Place Dauphine]]'' kralj omogućava finansiranje i gradnju prvog mosta ([[Pont Neuf]]), te povezuje obalu Seine s ostrvom. Ostrvo [[Île Saint-Louis]] također je nastalo spajanjem manjih ostrva ''Île aux Vaches'' i ''Île Notre Dame''. 1614. godine graditelj [[Christophe Marie]], po nalogu [[Luj XIII, kralj Francuske|Luja XIII]], spaja drugu obalu s ostrvom, zatrpavajući tok Seine, gradeći zidove keja i mostove. Na tom se području u početku grade kuće za zanatlije i trgovce, a od 1638. godine luksuzne palače za visoke kraljeve dostojanstvenike. Gradnja je vršena po planu s ravnim ulicama, koje su i danas prepoznatljive.

Bivše ostrvo (zapravo nasip) [[Île aux Cygnes]] (Labuđe ostrvo) 1773. godine manevarskim poljem francuske vojske povezano je sa ''Champ de Mars''. 1825. godine nedaleko od [[Eiffelov toranj|Eiffelovog tornja]] nasuta je brana, na kojoj je kasnije izgrađena kopija [[Kip slobode|Kipa slobode]]. Nasip danas služi kao temelj za [[most Bir-Hakeim]] i vijadukt, preko kojeg vozi linija [[Pariski metro|pariskog metroa]].

=== Brežuljci ===
Najviši brežuljak u Parizu je [[Montmartre|Butte Montmartre]] s visinom od 129 m. Na njemu je izgrađena žičara [[Funiculaire de Montmartre]]. Na sjevernim obroncima uzgaja se [[vinova loza]].

=== Podjela grada ===
{{Glavni|Spisak pariskih arondismana i četvrti}}

[[1790]]. godine Parizu je dodijeljena uprava nad [[departman]]om [[Seine (departman)|Seine]] (75), a reorganizacijom uprave u Francuskoj pripada [[Regije Francuske|regiji]] [[Île-de-France]], te je ujedno i grad i departman. Pariz je podijeljen na 20 ''[[arondisman]]a'' (fra. ''arrondissement''), tj. okruga, a svaki arondisman podijeljen je na 4 [[četvrt]]i (fra. ''quartier''). Arondismani su numerisani spiralno u smjeru kazaljke na satu, od historijskog centra prema periferiji. Pariskim arondismanima dodijeljeni su poštanski brojevi od 75001 do 75020.
{| border="0"
|-
| rowspan="2" | [[Datoteka:Paris plan jms.png|mini|350px|Karta pariskih arondismana]]
! colspan="2" | Pariski arondismani
|- valign="top"
|
|
# [[1. arondisman (Pariz)|Louvre]]
# [[2. arondisman (Pariz)|Bourse]]
# [[3. arondisman (Pariz)|Temple]]
# [[4. arondisman (Pariz)|L’Hôtel de Ville]]
# [[5. arondisman (Pariz)|Panthéon]]
# [[6. arondisman (Pariz)|Luxembourg]]
# [[7. arondisman (Pariz)|Palais Bourbon]]
# [[8. arondisman (Pariz)|L’Elysée]]
# [[9. arondisman (Pariz)|L’Opéra]]
# [[10. arondisman (Pariz)|L’Entrepôt]]
|
|
# <li value="11">[[11. arondisman (Pariz)|Popincourt]]</li>
# [[12. arondisman (Pariz)|Reuilly]]
# [[13. arondisman (Pariz)|Gobelin]]
# [[14. arondisman (Pariz)|L’Observatoire]]
# [[15. arondisman (Pariz)|Vaugirard]]
# [[16. arondisman (Pariz)|Passy]]
# [[17. arondisman (Pariz)|Batignolles-Monceaux]]
# [[18. arondisman (Pariz)|Butte-Montmartre]]
# [[19. arondisman (Pariz)|Buttes-Chaumont]]
# [[20. arondisman (Pariz)|Ménilmontant]]
|}

== Historija ==
{{Glavni|Historija Pariza}}
=== Antičko doba ===
[[Datoteka:Plan de Paris Lutece BNF07710744.png|mini|desno|Lutetia]]
Grad se razvija polovinom 3. stoljeća p. n. e. iz [[Kelti|keltskog]] naselja Lutecija (''Lutetia''), u kojem je živjelo pleme [[Parisii]], na otoku na rijeci [[Seine]], današnjem ''[[Île de la Cité]]u''. Prvo pisano spominjanje grada datira iz 53. p. n. e. u šestoj knjizi [[Julije Cezar|Julija Cezara]] o [[Galski ratovi|galskim ratovima]] (''[[De Bello Gallico]]''). Nakon što su se rimske trupe 52. p. n. e. drugi put približile gradu, ''Parisii'' ruše mostove i pale Luteciju. Rimljani zauzimaju otok i na lijevoj obali, na brežuljku Montagne-Sainte-Geneviève, grade naselje u kojem su bile terme, forum i amfiteatar. Grad se u [[Rimsko Carstvo|Rimskom Carstvu]] naziva ''Civitas Parisiorum'' ili ''Parisia'', ali ostaje u tadašnjoj [[Galija|Galiji]] bez posebne važnosti.

=== Srednji vijek ===
[[Datoteka:Szensapel.jpg|mini|desno|Kapela [[Sainte-Chapelle]]]]
Nakon propasti Rimskog Carstva na području današnjeg Pariza nastaju uglavnom sakralne građevine. [[Franci|Franački]] [[Spisak franačkih kraljeva|kraljevi]] dograđuju bivše palače rimskih vladara, te tako na [[Île de la Cité]]u tokom stoljeća nastaje dio koji se danas zove ''Palais de la Cité''. Najstariji sačuvani dio [[Palais de la Cité]]a jesu kapela ''[[Sainte-Chapelle]]'', koju je u prvoj polovini 13. stoljeća, za vrijeme vladavine [[Luj IX, kralj Francuske|Luja IX]], izgradio [[Pierre de Montreuil]], te tzv. ''Bonbec'' tornjevi na sjevernom dijelu fasade. Pored njih, naknadno izgrađeni tornjevi, ''Tour d’Argent'' (Srebrni toranj) i ''Tour de César'', sagrađeni su pod vladavinom [[Filip IV, kralj Francuske|Filipa IV]]. U 19. stoljeću dograđen je toranj sa satom ''Tour de l’Horloge''. Iza tornjeva se nalazi dio nazvan po upraviteljima palače (fr. ''concierge''), [[Conciergerie]], koji od 1400. služi kao zatvor, a za vrijeme [[Francuska revolucija|Revolucije]] u njemu su držani zatvorenici osuđeni na smrt [[giljotina|giljotinom]]. Već nakon 1358. Palais de la Cité prestaje biti kraljevska rezidencija i pretvara se u ''[[Hôtel Saint-Pol]]''. Rezidencija se prebacuje u istočni dio Pariza, u gradić [[Vincennes]], gdje je već 1190. pod vladavinom [[Filip II, kralj Francuske|Filipa II]] izgrađena tvrđava za zaštitu [[Louvre]]a.

=== Moderno doba ===
[[Datoteka:Invalides aerial view.jpg|mini|desno|[[Hôtel des Invalides]]]]
Za vrijeme vjerskih ratova između 1562. i 1598. grad ostaje u [[katoličanstvo|katoličkom]] posjedu. U [[Bartolomejska noć|Bartolomejskoj noći]] 24. augusta 1572. naredbom [[Katarina Medici|Katarine Medici]] ubijeno je hiljade [[hugenoti|hugenota]]. Uredbom [[Luj XIV, kralj Francuske|Luja XIV]] uvedena je ulična rasvjeta, moderniziran vodovod i izgrađene bolnice ''[[Hôtel des Invalides|Invalides]]'' i ''[[Salpêtrière]]''. Njegovom naredbom srušene su gradske zidine, a na njihovom mjestu izgrađena "Nouveau Cours", ulica u obliku prstena, na mjestu koje je danas poznato kao ''[[Grands Boulevards]]''. Kraljevska rezidencija prebačena je u [[Versailles]]. Ipak, Pariz ostaje politički centar Francuske, što je rezultiralo velikim brojem stanovnika i vodećom privrednom ulogom u zemlji.

Po izbijanju [[Francuska revolucija|Francuske revolucije]] 1789. parisko stanovništvo izborilo se za ukidanje [[monarhija|monarhije]] i uvođenje [[Prva francuska republika|Prve francuske republike]]. Radi zaštite grada, 1844. grade se nove zidine na mjestu današnjeg [[Boulevard périphérique]]a. S dužinom 39&nbsp;km, 94 [[bastion]]a i 16 [[fortifikacija]] to je najveća utvrda na svijetu.

Pariz je [[Svjetska izložba 1855.|1855]], [[Svjetska izložba 1867.|1867]], [[Svjetska izložba 1878.|1878]], [[Svjetska izložba 1889.|1889]], [[Svjetska izložba 1900.|1900]]. i [[Svjetska izložba 1937.|1937.]] bio organizator [[Svjetska izložba|svjetskih izložbi]], koje su imale kulturni i politički značaj za grad. Katastrofalni tok [[Francusko-pruski rat|rata 1870–1871.]] donio je kraj [[Drugo francusko carstvo|Drugog carstva]]. Poslije njemačke [[Opsada Pariza 1870–1871.|opsade]] grad je kapitulirao, nakon čega se 1871. formira [[Pariska komuna]]. Nju su činili radnici, zanatlije i sitni građani, a nastala je kao protest protiv konzervativne provizorne vlade Republike. Vrijeme [[Treća francuska republika|Treće republike]] prije 1914. vrijeme je privrednog i kulturnog procvata u ''[[Belle Époque]]u'', čiji se stil gradnje očituje na stanici ''[[Gare de Lyon]]'', na [[Most Aleksandra III|Mostu Aleksandra III]] i stanicama metroa. Godine 1900. i 1924. Pariz je bio domaćin [[Ljetne olimpijske igre|Ljetnih olimpijskih igara]].

Godine 1921. Pariz je imao gotovo tri miliona stanovnika, što je najveći broj u njegovoj historiji. Gradnja stanova nije više mogla pratiti potražnju. Za vrijeme [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] grad je od juna 1940. do [[Bitka za oslobođenje Pariza|oslobođenja]] 25. augusta 1944. bio pod njemačkom opsadom, ali je ostao pošteđen velikih razaranja.

Studentska revolucija i masovni štrajkovi trajali su u maju 1968. Godine 2005. dogodili su se sukobi između mladih useljenika u predgrađima Pariza. [[Nemiri u Francuskoj 2005.|Nemiri]] su se kasnije raširili na druge gradove u Francuskoj.

== Grb ==
Opis: Ispod plave glave štita, ukrašene zlatnim [[ljiljan]]ima, plovi na plavom dnu štita i crvenoj pozadini srebrni brod s punim, srebrnim jedrom.

[[Žig]] iz 1210. prikazuje jedrenjak, što upućuje na osnivanje grada na ostrvu [[Île de la Cité]]. Grb je poznat od 1358. Glava štita s burbonskim ljiljanima predstavljala je širenje grbova ''dobrog grada''. Poznate su različite varijante grba: sa zidinama, s izrekom ''[[Fluctuat nec mergitur]]'' (''"Bacan/a/ valovima, on/a/ ne tone"'') na zlatnoj traci ispod štita. Poznat je i grb s tri jedrenjaka.<ref>'''Unterhaltsame Wappenkunde''', ''Heinz Machatscheck'', Verlag Neues Leben, [[Berlin]], 1981.</ref>

== Stanovništvo ==
{{Glavni|Demografija Pariza}}

{| border="0" style="border: 1px solid #999; background-color:#ffffff;width:280px;clear:right;font-size:90%;line-height:130%;margin-left:8px;" align="right"
|+ '''Demografija unutar pariske regije'''<br /><small>(u skladu s procjenama INSEE 2005.)</small>
|- bgcolor=#fbfbfb
| colspan="5"|[[Datoteka:Paris uu ua jms.png|395px]]
|- bgcolor=#cccccc
| colspan="5" style="text-align:center;font-weight:bold;font-size:105%;"| Ile-de-France departmani
|- bgcolor=#BDBBD7 style="color:#000080;text-align:center;font-size:105%;"
|style="padding:3px;"| '''Područja'''||style="padding:3px;"|'''Stanovništvo'''<br /><small>2006. proc.</small> ||style="padding:3px;"|'''Zona'''<br /><small></small>||style="padding:3px;"|'''Gustoća'''<br /><small></small>||style="padding:5px;white-space:nowrap;"|'''1999-2005.'''<br />'''prirast'''
|- bgcolor="#EFEFEF"
| '''Grad Pariz'''<br /><small> ([[Francuski departmani|departman]] 75)</small>|| align=right | 2.168.000 || align=right | 105&nbsp;km<sup>2</sup> || align=right | 20.648&nbsp;km<sup>2</sup> || align=right | +1.33%
|- bgcolor=#fbfbfb
| style="white-space:nowrap;"|'''Unutrašnji prsten''' <br /><small>(''Petite Couronne'') <br />(depar. [[Hauts-de-Seine|92]], [[Seine-Saint-Denis|93]], [[Val-de-Marne|94]])</small>|| align=right | 4.310.000 || align=right | 657&nbsp;km<sup>2</sup> || align=right | 6.560&nbsp;km<sup>2</sup> || align=right | +5.34%
|- bgcolor="#EFEFEF"
| style="white-space:nowrap;"|'''Vanjski prsten''' <br /><small>(''Grande Couronne'') <br />(depar. [[Seine-et-Marne|77]], [[Yvelines|78]], [[Essonne|91]], [[Val-d'Oise|95]])</small>|| align=right | 5.013.000 || align=right | 11.249&nbsp;km<sup>2</sup> || align=right | 446&nbsp;km<sup>2</sup> || align=right | +4.25%
|- bgcolor=#fbfbfb
| '''[[Île-de-France]]'''<br /><small>(cijela [[Pokrajine Francuske|pokrajina]])</small>|| align=right | 11.491.000 || align=right | 12.011&nbsp;km<sup>2</sup> || align=right | 957&nbsp;km<sup>2</sup> || align=right | +4.08%
|- bgcolor=#cccccc
| colspan="5" style="text-align:center;font-weight:bold;font-size:105%;"| Statistički rast (popis INSEE 1999)
|- bgcolor=#BDBBD7 style="color:#000080;text-align:center;font-size:105%;"
|style="padding:3px;"| '''Zone'''||style="padding:3px;"|'''Stanovništvo'''<br /><small>popis 1999.</small> ||style="padding:3px;"|'''Zona'''||style="padding:3px;"|'''Gustoća'''<br /><small></small>||style="padding:5px;white-space:nowrap;"|'''1990-1999.'''<br />'''prirast'''
|-bgcolor="#EFEFEF"
| '''Gradsko područje'''<br /><small>(Pariska aglomeracija) </small>|| align=right | 9.644.507 || align=right | 2.723&nbsp;km<sup>2</sup> || align=right | 3.542&nbsp;km<sup>2</sup>|| align=right | +1.85%
|- bgcolor=#fbfbfb
| '''Metropolitansko područje'''<br /><small>(Parisko gradsko područje)</small> || align=right | 11.174.743 || align=right | 14.518&nbsp;km<sup>2</sup>|| align=right | 770&nbsp;km<sup>2</sup>|| align=right | +2.90%
|}
=== Razvoj stanovništva ===

Broj stanovnika u Parizu u antičko doba i u [[srednji vijek|srednjem vijeku]], zbog mnogobrojnih ratova, epidemija i nedostatka hrane povremeno se smanjuje. Tako je 1832. zbog epidemije [[kolera|kolere]] u Parizu umrlo 20.000 ljudi. Tek industrijalizacijom u 19. stoljeću dolazi do porasta broja stanovnika. 1846. godine u Parizu živi oko milion stanovnika. Broj se do 1876. udvostručio, a 1921. prelazi 3 miliona, što je, historijski gledano, najveći broj stanovnika u Parizu.
 
Na popisu iz 1999. bilo je 2.125.246, stanovnika, što je najmanji broj stanovnika od historijskog maksimuma od 2,9 miliona iz 1921. Gubitak gradske populacije odražava iskustvo i drugih središnjih gradova u razvijenom svijetu koji nisu širili svoje granice. Glavni faktori u procesu jesu značajno smanjenje veličine porodice i dramatične migracije prema predgrađima od 1962-75. Emigraciju su uvjetovali deindustrijalizacija, visoke stanarine, gentrifikacija mnogih unutrašnjih četvrti, transformacija stambenih prostora u urede i veće obilje u zaposlenim porodicama. Gubitak gradskog stanovništva u Parizu jedan je od najvećih u međunarodnim okvirima i najveći među svim gradovima koji imaju više od 2.000.000 stanovnika. Gubici gradskog stanovništva za grad generalno su negativno percipirani. Gradska uprava nastoji preokrenuti trend s ponešto uspjeha, te je procjena populacije u julu 2004. pokazala porast, prvi put nakon 1954, dosegnuvši ukupno 2.144.700 stanovnika.

Danas u Parizu živi oko 2 miliona ljudi, dok je broj stanovnika u okolini Pariza 2007. godine iznosio 11,8 miliona.

=== Gustoća ===
Pariz je jedan od najgušće naseljenih gradova na [[svijet]]u. Gustoća, bez vanjskih šumovitih parkova ([[Bulonjska šuma]] i [[Vensenska šuma]]), na službenom popisu 1999. iznosila je 24.448 stanovnika po km<sup>2</sup>, što se može uporediti samo s nekim [[Azija|azijskim]] megalopolisima. Čak i uključivši dva šumska područja gustoća je 20.164 stanovnika po km<sup>2</sup>, kao peta najgušće naseljena općina u Francuskoj iza [[Le Pré-Saint-Gervais]]a, Vincennesa, [[Levallois-Perret]]a i [[Saint-Mandé]]a, sve rubna područja središta Pariza. Najrjeđe naseljene četvrti su zapadni i središnji uredsko-administrativni arondismani. Gradsko stanovništvo najgušće je u sjevernim i istočnim arondismanima. [[11. arondisman (Pariz)|11. arondisman]] imao je 1999. gustoću od 40.672 stanovnika po km<sup>2</sup>, dok su neke istočne četvrti istog arondismana imale gustoću blizu 100.000/km<sup>2</sup>.

=== Pariska aglomeracija ===
Grad Pariz pokriva područje mnogo manje od cijele urbane zone kojoj je središte. Trenutno, pariska stvarna urbanizacija, koju definira ''pôle urbain'' (gradsko područje) statistička zona, pokriva 2.723&nbsp;km<sup>2</sup>,<ref name="PARI35">{{cite web|publisher=Insee|url=http://www.insee.fr/fr/insee_regions/idf/zoom/chif_cles/uu99/fuu9900851.htm |title="Chiffres-Clefs – Unité Urbaine – Paris"}}</ref> ili područje oko 26 puta veće od samoga grada. Uprava pariskog urbanog rasta podijeljena je između samoga grada i okolnih departmana. Parizu najbliži prsten sa tri susjedna departmana ili ''Petite couronne'' ("mali prsten"), potpuno je zasićen rastom grada, dok je daljni vanjski prsten sa četiri departmana, ''Grande couronne'', pokriven urbanizacijom samo u unutrašnjim područjima. Tih osam departmana stvaraju veću administrativnu regiju [[Île-de-France]], koja je većinom ispunjena pariskim urbanim područjem.

Pariska aglomeracija pokazala je stalan rast od kraja francuskih vjerskih ratova, kasnog 16. stoljeća, uz povremena opadanja za vrijeme Francuske revolucije i Drugog svjetskog rata. Prigradski razvoj ubrzao se u zadnje vrijeme: s procjenom od ukupno 11,4 miliona stanovnika 2005, regija [[Île-de-France]] pokazuje dvostruko veću stopu rasta u odnosu na [[1990]].<ref name="PARI36">{{cite web|publisher=Insee|url=http://www.insee.fr/fr/ffc/docs_ffc/IP061058.pdf |title="Enquêtes annuelles de recensement 2004 et 2005"}}</ref><ref name="PARI37">{{cite web|publisher=Insee|url=http://www.insee.fr/fr/ffc/docs_ffc/IP1000.pdf |title="Enquêtes annuelles de recensement: premiers résultats de la collecte 2004"}}</ref> Danas je to jedna od najvećih aglomeracija na svijetu.

=== Imigracija ===
Prema zakonu, francuski popisi ne postavljaju pitanja o etničkoj pripadnosti i religiji, ali zahtijevaju podatke o zemlji rođenja. Iz tih podataka moguće je odrediti da su Pariz i metropolitansko područje jedno od kulturno najraznolikijih područja u Europi. U popisu 1999, 19,4% ukupne populacije rođeno je izvan [[Kontinentalna Francuska|kontinentalne Francuske]].<ref name="PARI38">{{cite web|publisher=Insee|url=http://www.recensement.insee.fr/RP99/rp99/wr_page.affiche?p_id_nivgeo=M&p_id_loca=001&p_id_princ=MIG3&p_theme=ALL&p_typeprod=ALL&p_langue=FR|title="Aire urbaine 99 : Paris - Migrations (caractère socio-économique selon le lieu de naissance)"|access-date=16. 5. 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20061004005640/http://www.recensement.insee.fr/RP99/rp99/wr_page.affiche?p_id_nivgeo=M&p_id_loca=001&p_id_princ=MIG3&p_theme=ALL&p_typeprod=ALL&p_langue=FR|archive-date=4. 10. 2006|url-status=dead}}</ref> Na istom popisu, 4,2% populacije urbanog područja Pariza bili su nedavni imigranti (osobe koje su se uselile u Francusku između 1990. i 1999)<ref name="PARI39">{{cite web|publisher=Insee|url=http://www.recensement.insee.fr/RP99/rp99/wr_page.affiche?p_id_nivgeo=M&p_id_loca=001&p_id_princ=MIG2&p_theme=ALL&p_typeprod=ALL&p_langue=FR|title="Aire urbaine 99 : Paris - Migrations (caractère démographique selon le lieu de résidence au 01/01/90)"|access-date=16. 5. 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20061004005500/http://www.recensement.insee.fr/RP99/rp99/wr_page.affiche?p_id_nivgeo=M&p_id_loca=001&p_id_princ=MIG2&p_theme=ALL&p_typeprod=ALL&p_langue=FR|archive-date=4. 10. 2006|url-status=dead}}</ref>, većinom iz [[Kontinentalna Kina|kontinentalne Kine]] i [[Afrika|Afrike]].<ref name="PARI40">{{cite web|publisher=Insee|url=http://www.insee.fr/fr/ffc/chifcle_fiche.asp?tab_id=498|title="Flux d'immigration permanente par motif en 2003"}}</ref>

Prvi val međunarodne migracije prema Parizu započeo je najranije 1820-ih godina, s dolaskom njemačkih seljaka koji su bježali od poljoprivredne krize u Njemačkoj. Slijedilo je nekoliko valova imigracije koji se nadovezuju do danas: Italijani i srednjoevropski [[Jevreji]] za vrijeme 19. stoljeća, Rusi nakon [[Ruska revolucija|Ruske revolucije]] 1917, Armeni u bijegu od [[Genocid nad Armenima|genocida]] u [[Osmansko Carstvo|Osmanskom Carstvu]], građani francuskih kolonija za vrijeme [[Prvi svjetski rat|Prvog svjetskog rata]] i kasnije [[Poljaci]] između dvaju ratova, [[Španci]], [[Italijani]], [[Portugalci]] i sjeverni Afrikanci od 1950-ih do 1970-ih, sjevernoafrički Jevreji, nakon stjecanja nezavisnosti država u kojima su živjeli, te otad Afrikanci i Azijci.<ref name="PARI41">{{cite web|publisher=Cité Nationale de l'Histoire de l'Immigration |url=http://www.histoire-immigration.fr/index.php?lg=fr&nav=14&flash=0|title="Histoire de l'immigration en France"}}</ref>

=== Religija ===
{{Glavni|Spisak vjerskih objekata u Parizu}}
[[Datoteka:Grande Synagogue de la Victoire.JPG|mini|desno|[[Velika pariska sinagoga]]]]
Oko 80% stanovnika grada je kršteno, a oko 75% izjašnjava se [[katoličanstvo|katolicima]]. To su najvećim dijelom [[rimokatoličanstvo|rimokatolici]], a manji dio čine pripadnici [[Armenska apostolska crkva|Armenske]] i [[Ukrajinska pravoslavna crkva (Moskovski patrijarhat)|Ukrajinske crkve]]. Pariski biskup nadležan je i za [[Istočne katoličke crkve|katolike istočnog obreda]].
 
U Parizu su 94 katoličke župe, 15 [[Grčka pravoslavna crkva|grčko-pravoslavnih]] i [[Ruska pravoslavna crkva|ruskih pravoslavnih crkava]], 6 [[Rumunska pravoslavna crkva|rumunskih crkava]], 7 [[sinagoga]] za oko 220.000 Židova i 19 [[džamija]] za oko 50.000 [[musliman]]a (uglavnom [[sunitski islam|sunita]]). Nešto oko 12% katolika i 15% Jevreja prakticira vjeru.

== Politika ==

Pariz, sa svojim nepromijenjenim administrativnim granicama od [[1860]]. godine, jedan je od rijetkih gradova koji se nije razvio politički u skladu s demografskim rastom. O tome se trenutno raspravlja u planovima za ''Grand Paris'' (Veliki Pariz), koji bi svoje administrativne granice proširio na veći dio svoje urbanizirane zone.<ref name="PARI42">{{cite web|publisher=20mins.fr|url=http://www.20minutes.fr/article/169001/Paris-Sarkozy-relance-le-projet-d-un-Grand-Paris.php|title="Sarkozy relance le projet d'un Grand Paris"|access-date=16. 5. 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20080411122451/http://www.20minutes.fr/article/169001/Paris-Sarkozy-relance-le-projet-d-un-Grand-Paris.php|archive-date=11. 4. 2008|url-status=dead}}</ref>

=== Glavni grad Francuske ===
[[Datoteka:Elysée_Palace,_Paris_2005.jpg|mini|lijevo|180px|Elizejska palača]]
Kao glavni grad, Pariz je sjedište [[Francuska vlada|francuske vlade]]. Za izvršnu vlast, dva glavna službenika imaju svaki svoju službenu rezidenciju, gdje su im smješteni i uredi.
[[Predsjednik Francuske]] boravi u [[Elizejska palača|Elizejskoj palači]] u [[8. arondisman (Pariz)|8. arondismanu]], dok [[Predsjednik vlade Francuske|premijer]] ima sjedište u [[Hôtel Matignon]] u [[7. arondisman (Pariz)|7. arondismanu]]. Vladina ministarstva smještena su u raznim dijelovima grada, mnoga u 7. arondismanu.
Dva doma [[Francuska skupština|francuskog parlamenta]] na lijevoj su obali. Gornji dom, ili Senat, smješten je u ''[[Palais du Luxembourg]]'' u [[6. arondisman (Pariz)|6. arondismanu]], dok je značajniji donji dom, Nacionalna skupština, u ''[[Palais Bourbonu]]'', u 7. arondismanu. Predsjednik senata, druga najviša funkcija nakon predsjednika republike, ima ured u ''[[Petit Luxembourg]]'', manjoj palači koja je aneks palače ''Luxembourg''.

U Parizu su, također, i najviši francuski sudovi. Francuski kasacijski sud, najviši sud u pravosudnom sistemu, koji preispituje krivične i civilne postupke, smješten je u [[Palais de Justice|Palači pravde]] na [[Île de la Cité]]u, dok je Državni savjet, koji pruža pravne savjete izvršnoj vlasti i djeluje kao najviši sud u upravnom sistemu, smješten u ''[[Palais Royal]]u'' u [[1. arondisman (Pariz)|1. arondismanu]]. 
Ustavno vijeće, savjetodavno tijelo s konačnim ovlastima za ustavnost zakona i vladinih dekreta, također djeluje u ''Palais Royalu''.

=== Gradska vlada ===
[[Datoteka:Par Arr.svg|mini|300px|Arondismani Pariza]]

Pariz je bio općina od 1834. godine (također i nakratko između 1790-95). Pri podjeli Francuske na općine 1790. (za vrijeme [[Francuska revolucija|Francuske revolucije]]), i ponovo (1834), Pariz je bio grad upola manji u odnosu na danas, ali su 1860. pripojene susjedne općine, neke potpuno, radi stvaranja nove administrativne karte s 20 arondismana, koje grad ima i danas. Takva općinska podjela stvara spiralu u smjeru kazaljke na satu, s 1. arondismanom u samom središtu.

1790. Pariz je postao prefektura (sjedište) departmana Seine, koji je pokrivao veći dio pariske regije. 1968. podijeljen je na četiri manje: grad je postao zasebni departman i zadržao broj departmana Seine (75) (koji vuče porijeklo od pozicije departmana Seine u abecednom redu), dok su stvorena tri nova departmana: [[Hauts-de-Seine]], [[Seine-Saint-Denis]] i [[Val-de-Marne]] i dodijeljeni su im brojevi 92, 93 i 94. Posljedica tih podjela jesu identične granice pariskog departmana i općine, što je jedinstvena situacija u Francuskoj.

=== Općinski uredi ===
[[Datoteka:HôtelDeVille.jpg|mini|desno|''Hôtel de Ville'', pariska gradska vijećnica]]
Svaki od 20 pariskih arondismana ima direktno izabrano vijeće (''conseil d'arrondissement''), koje bira načelnika arondismana. Izbor članova iz savjeta svakog arondismana stvara Vijeće Pariza (''Conseil de Paris''), koje bira gradonačelnika Pariza.

U [[Srednji vijek|srednjevjekovno]] doba Parizom je upravljala općina koju su birali trgovci, čiji je glavar bio vođa trgovaca. Osim što je regulirao gradski promet robom, on je bio odgovoran i za neke javne dužnosti, kao nadgledanje gradskih zidina i čišćenje ulica. Kreiranje funkcije pariskog civilnog upravitelja u 13. stoljeću znatno je smanjilo dužnosti i ovlasti vođe trgovaca. Kao direktni predstavnik [[Francuski kralj|kralja]], u ulozi koja donekle podsjeća na prefekta kasnijih godina, upravitelj Pariza (''prévôt'') nadgledao je primjenu i izvršenje zakona i reda u gradu i okolnom okrugu (''prévôté'') iz svog ureda u ''[[Grand Châtelet]]u''. Mnoge ovlasti iz ureda obaju upravitelja prebačene su nakon osnivanja, [[1667]]. godine, na ured generalnog namjesnika policije. Stoljećima su se ''prévôt'' i upravitelji Châteleta sukobljavali s upraviteljima [[Hôtel de Ville]]a oko jurisdikcije, tj. s gradskom upravom koja je obuhvatala i kartinijere (''quartiniers''), od kojih je svaki bio odgovoran za jednu od 16 četvrti (koje su bile podijeljene na četiri ''cinquantaines'', svaka sa svojim senkantenijerom /''cinquantainier/'' na čelu, a one su dalje podijeljene na dizene /''dizaines''/, kojima su upravljali dizenijeri /''dizainiers''/): {{Citat|Svaki od tih ljudi bili su načelno izabrani od lokalnih buržuja. U bilo koje vrijeme, prema tome, 336 ljudi dijelilo je administrativnu odgovornost za čistoću i održavanje ulica, za javno zdravstvo, zakon i red. ''Kartinijeri'' su održavali službene liste pariskih ''buržuja'', lokalne izbore, mogli su nametnuti globe za prekršaje lokalnih propisa, a imali su i ulogu u poreznom sistemu. Sastajali su se u Hôtel de Villeu radi vijećanja o pitanjima opće gradske važnosti i svake bi godine izabrali osmericu između "najistaknutijih stanovnika četvrti", koji bi zajedno s drugim lokalnim službenicima birali gradsko vijeće.<ref>David Garrioch, ''The Making of Revolutionary Paris'' (University of California Press, 2002: {{ISBN|0-520-23253-4}}), str. 128-29.</ref>}}
Iako su kroz 18. stoljeće takvi izbori postali samo ceremonijalni, birajući kandidate koje je već izabrala kraljevska vlada, sjećanje na stvarnu općinsku neovisnost ostalo je snažno: ''Hôtel de Ville'' nastavio je biti značajan u svijesti buržujskih Parižana, sa znatno većim utjecajem od stvarne uloge u upravi grada.<ref>Garrioch, ''The Making of Revolutionary Paris'', str. 132.</ref>

{|  class="wikitable" border="1" cellpadding="1" cellspacing="0" style="float:right; margin:1em; background:#f9f9f9; border:1px #aaa solid; border-collapse:collapse; font-size:95%;"
|+ '''Sastav Vijeća Pariza'''
|- style=
!colspan=2| Stranka || Mjesta
|-
! style="width:3px; background:pink;"| 
|[[Socijalistička partija Francuske|Socijalistička partija]] ||align="right"| 72
|-
! style="background:blue;"|
|[[Savez za narodni pokret]] ||align="right"| 55
|-
! style="background:lightgreen;"|
|[[Zeleni Francuske|Zeleni]] ||align="right"| 9
|-
! style="background:red;"| 
|[[Francuska komunistička partija]] ||align="right"| 8
|-
! style="background:#87CEEB;"| 
|[[Novi centar]] ||align="right"| 8
|-
! style="background:yellow;"| 
|[[Građanski i republikanski pokret]] ||align="right"| 5
|-
! style="background:#F08080;"| 
|[[Miješana ljevica]] ||align="right"| 2
|-
! style="background:maroon;"|
|[[Lijeva partija]] ||align="right"| 2
|-
! style="background:orange;"|
|[[Demokratski pokret]] (MoDem) ||align="right"| 1
|}

Posljednji pariski upravitelj trgovaca (''prévôt des marchands'') ubijen je 14. jula 1789, nakon pada [[Bastilja|Bastilje]]. Pariz je službeno postao općina stvaranjem administrativne podjele 14. decembra
1789, te je 9. oktobra 1790. privremena revolucionarna gradska uprava zamijenjena prvim općinskim ustavom i vladom.<ref name="PARI43">{{cite web|publisher=Henry E. Bourne|url=http://links.jstor.org/sici?sici=0002-8762%28190501%2910%3A2%3C280%3AIAGIPI%3E2.0.CO%3B2-V&size=LARGE|title=Improvising a Government in Paris in July 1789}}</ref> Kroz nemire tokom [[Termidorski prevrat|Termidorskog prevrata]] 1794. postalo je jasno da je revolucionarna nezavisnost Pariza prijetnja bilo kojoj vladajućoj snazi. Ured gradonačelnika ukinut je iste godine, a općinsko vijeće godinu dana kasnije.

Premda je ono obnovljeno 1834, dobar dio 19. i 20. stoljeća Pariz je, zajedno s većim [[Francuski departmani|departmanom]] Seine, kojem je tada bio centar, bio pod direktnom kontrolom državnog prefekta Seine, nadležnog za generalne poslove. Državni prefekt policije bio je nadležan za policiju u istoj jurisdikciji. Osim u nekoliko kratkih slučajeva, grad nije imao gradonačelnika do 1977, pa je pariska policijska prefektura i danas pod državnom kontrolom.

Unatoč svojoj dvojnoj egzistenciji kao općina i departman, Pariz ima jedinstveno vijeće koje upravlja obama subjektima. [[Vijeće Pariza]], kojim predsjedava [[Spisak gradonačelnika Pariza|gradonačelnik Pariza]], zasjeda i kao općinsko vijeće (''conseil municipal'') ili kao vijeće departmana (''conseil général''), ovisno o predmetu rasprave.

Pariska savremena administrativna organizacija još uvijek sadrži tragove jurisdikcije bivšeg departmana Seine. Prefektura policije (koja upravlja i vatrogasnim brigadama), npr, još uvijek ima nadležnost na ''petite couronne'', susjedna tri departmana za neke operacije, kao što su protivpožarna zaštita ili spašavanja, i još je pod upravom francuske vlade. Pariz nema općinske policijske snage, premda ima vlastitu brigadu kontrolora prometa.

=== Glavni grad regije Île-de-France ===
[[Datoteka:ile-de-France jms.png|mini|lijevo|190px|Departmani regije [[Île-de-France]]]]
Kao dio općenacionalnih administrativnih nastojanja konsolidacije regionalnih ekonomija 1961, Pariz je kao [[Francuski departmani|departman]] postao glavni grad nove [[Pokrajine Francuske|regije]], Distrikta Pariza, preimenovane u regiju [[Île-de-France]] 1976, koja obuhvata pariski i još 7 najbližih departmana. Članovi regionalnog vijeća od 1986. biraju se na direktnim izborima. Prefekt pariskog departmana (koji je do 1968. služio kao prefekt departmana Seine) također je i prefekt regije Île-de-France, premda je ta funkcija izgubila mnoge ovlasti stvaranjem ureda gradonačelnika Pariza 1977.

=== ''Intercommunalité'' ===
Tek rijetke od nabrojenih promjena uzele su u obzir postojanje Pariza kao [[Aglomeracija|aglomeracije]]. Za razliku od većine francuskih većih urbanih područja, kao što su [[Lille]] i [[Lyon]], u Parizu nema međuopćinskog (''intercommunal'') entiteta u pariskom urbanom području, niti međuopćinskog vijeća koji bi rješavali probleme gustog urbanog jezgra regije u cjelini. Parisko otuđenje od svojih predgrađa i danas je problem, te prema mnogima, glavni razlog građanskih nemira, kao što je pobuna u predgrađima 2005. Direktna posljedica tih nesretnih događaja jesu prijedlozi za efikasniju metropolitansku strukturu, koja bi pokrila Pariz i neka od predgrađa, od socijalističke ideje o labavoj "metropolitanskoj konferenciji" (''conférence métropolitaine'') do desničarske ideje o više integriranom "Velikom Parizu" (''Grand Paris'').

== Kultura i znamenitosti ==
Pariz je grad znamenitosti, prepun vrijednih vjerskih i svjetski poznatih građevina, ulica, trgova i parkova. Ima oko 160 muzeja, oko 200 umjetničkih galerija, 100 pozorišta, preko 650 kina i više od 10.000 restorana. Kulturna ponuda je raznovrsna: od brojnih koncerata, izložbi, muzičkih i filmskih festivala i modnih revija do sportskih takmičenja. Kompleks dvorca [[Fontainebleau]], dvorac [[Versailles]] i obala [[Seine]] u Parizu stavljeni su na [[UNESCO]]-ovu [[Svjetska baština|listu spomenika svjetske kulturne baštine]] (1979, 1981. i 1991. godine, respektivno). Pariz je 1989. godine bio proglašen za [[Evropski glavni grad kulture]].

=== Opere i pozorišta ===
{{Glavni|Spisak pozorišta i opera u Parizu}}

[[Datoteka:Palais garnier bs.jpg|mini|desno|''[[Opéra Garnier]]'']]
[[Datoteka:Opéra und Place de la Bastille.JPG|mini|desno|''[[Opéra Bastille]]'']]
[[Datoteka:Comédie Française colonnes.jpg|mini|desno|''[[Comédie-Française]]'']]

Uvjetovano tradicijom centralizma, sve važnije pozorišne i baletne kuće imaju svoje sjedište u Parizu. Program se objavljuje u ''[[Pariscope]]u'' ili u ''Officiel des Spectacles'', koji se mogu dobiti u svakom kiosku. Ulaznice za predstave mogu se dobiti s velikim popustom od 13 sati na sami dan predstave na pozorišnim kioscima (''Kiosque Théâtre'') kod željezničke stanice [[Gare Montparnass]] ili crkve [[La Madeleine]]).

''[[Opéra Garnier]]'' ili ''Palais Garnier'' (danas ''Opéra National de Paris'') najveća je pariska i ujedno najveća svjetska operna kuća (11.237 m<sup>2</sup>), otvorena [[1875]] (historijska pariska opera), koja teži klasičnom repertoaru i baletskim predstavama. U njenom sastavu djeluje i ''[[Ballet de l'Opéra de Paris]]'' i [[balet]]na škola.

Savremena ''[[Opéra Bastille]]'', s miješanim moderno-klasičnim programom, otvorena je 1989. Ističe se modernom scenografijom i tehnikom. Sredinom 19. stoljeća bile su aktivne još dvije operne kuće: ''[[Opéra-Comique]]'' (koja postoji i danas) i ''[[Théâtre Lyrique]]'' (koja je u moderno doba promijenila profil i naziv u ''Théâtre de la Ville'').

''[[Comédie-Française]]'' ili ''Théâtre Français'' sa svojim pozorišnim ansamblom čine bivši [[Molière|Moliereov]] ''"Illustre Théâtre"'' i druge glumačke grupe sa dugom tradicijom. Igra se klasični repertoar.

''[[Théâtre des Champs-Élysées]]'' koji je od 1911. do 1913. sagradio [[Auguste Perret]] po planovima [[Henry van de Velde|Henryja van de Veldea]], pobudio je početkom 20. stoljeća veliko interesovanje svojom arhitekturom i skandaloznim predstavama. U muzičkom i koncertnom pogledu to je sjedište velikih orkestara, [[Orchestre National de France]] i [[Orchestre Lamoureux]], kao i baza [[Bečka filharmonija|Bečke filharmonije]] u Francuskoj.

Pažnju privlače i programi ''[[Théâtre du Châtelet]]a'' na [[Place du Châtelet]]u i njemu nasuprot smještenog gradskog pozorišta, ''[[Théâtre de la Ville]]a''.

Savremene komedije u sklopu tzv. [[bulevarsko pozorište|bulevarskog pozorišta]] i [[vodvilj]]i izvode se u bezbrojnim malim teatrima, kao što je ''[[Théâtre des Bouffes-Parisiens]]'', koji je osnovao [[Jacques Offenbach]] 5. jula 1855. Teatar je ime dobio po ''[[Opéra bouffe|Opéri bouffe]] – komičnoj operi'', kako je Offenbach nazivao mnoga svoja djela.

Ljubiteljima [[revijsko pozorište|revijskog pozorišta]] preporučuju se predstave u ''[[Moulin Rouge]]u'', ''[[Lido (kabare)|Lidu]]'' i ''[[Paradis Latin]]u''.

''[[Moulin Rouge]]'' je 6. oktobra 1889. otvorio [[Joseph Oller]], vlasnik varijetea ''[[L’Olympia]]''. Ime je dobio po markantnoj izvedbi crvenog mlina na krovu. Postao je poznat po svojim [[kankan]] i ''[[chahut]]'' plesačicama. Jednostavnije, ali erotičnije jesu performanse u [[Folies Bergère]]u.

[[Rok-muzika|Rok]] koncerti organiziraju se u dvoranama ''[[Zénith (dvorana)|Zénith]]'' u [[Parc de la Villette]]u i [[Dvorana ''Bercy''|dvorani ''Bercy'']]. ''Zénith'' je građena 1983. inicijativom tadašnjeg ministra kulture [[Jack Lang|Jacka Langa]] po planu arhitekata [[Philippe Chaix|Philippea Chaixa]] i [[Jean-Paul Morel|Jean-Paula Morela]]. Otvorena je 12. januara 1984. koncertom francuskog pjevača [[Renaud]]a.

''[[Arènes de Lutèce]]'' važi za najstariju građevinu u Parizu. Rimski amfiteatar nalazi se u ulici [[Rue Monge]] u [[5. arondisman (Pariz)|5. arondismanu]]. Arena potječe iz 1. stoljeća i bila je u upotrebi do 3. stoljeća. Predstave je moglo gledati oko 17.000 ljudi, kao i borbe na život i smrt. Dolaskom kršćanstva rimski cirkusi gube značaj. U 3. i 4. stoljeću, s upadima germanskih plemena u [[Galija|Galiju]], ''Arenes de Lutèce'' je zatvorena, a kamen njenih lukova iskorišten za gradnju gradskih zidina i drugih utvrda.

Pozorište tradicionalno zauzima istaknuto mjesto u pariskoj kulturi, što se nastavlja i danas. Najpoznatiji pozorišni glumci također su zvijezde francuske televizije i filma. Neka od najvećih pariskih pozorišta jesu i ''[[Bobino]]'', ''[[Théâtre Mogador]]'' i ''[[Théâtre de la Gaîté-Montparnasse]]''. Neki od pariskih teatara koriste se i kao koncertne dvorane. Najveća imena francuske [[šansona|šansone]], kao [[Edith Piaf]], [[Maurice Chevalier]], [[Georges Brassens]] i [[Charles Aznavour]], proslavili su se u čuvenim pariskim koncertnim dvoranama: ''Lido'', ''Bobino'', ''[[Olympia (dvorana)|Olympia]]'', ''[[La Cigale]]'' i ''[[Le Splendid]]''.

''[[Élysées-Montmartre]]'', znatno smanjen u odnosu na svoju izvornu veličinu, danas je koncertna dvorana. ''[[New Morning]]'' jedan je od još nekoliko pariskih klubova gdje se održavaju ''[[jazz]]''-koncerti, ali i koncerti ''"indie"'' muzike.

=== Muzeji ===
{{Glavni|Spisak muzeja u Parizu}}
[[Datoteka:Louvre 2007 02 24 c.jpg|mini|desno|Muzej ''Louvre'' s piramidom, jedan od najpoznatijih muzeja na svijetu]]
[[Datoteka:Paris_Musée_d'Orsay_Grande_nef_centrale_02a_Allée_des_sculptures.jpg|mini|desno|''Musée d’Orsay'']]
[[Datoteka:Musée Picasso Paris coté jardin.jpg|desno|mini|Muzej ''Picasso'']]
Muzej ''[[Louvre]]'' otvoren je 1793. godine u bivšoj rezidenciji francuskih kraljeva. U njemu se nalazi svjetski najznačajnija zbirka umjetnina s preko 380.000 djela, od kojih su 35.000 izložene. Izložene umjetnine prikazuju vremenski period od antičkih vremena do kraja 19. stoljeća. U ''Louvreu'' se izlažu i djela modernih umjetnika, mada su te izložbe povremenog karaktera. Zgrada ''Louvrea'' nalazi se u [[1. arondisman (Pariz)|prvom arondismanu]] na desnoj obali [[Seine]] u ulici [[Rue de Rivoli]]. Ulaz je iz [[Piramida muzeja Louvre|piramide]], koju je projektirao američki arhitekt [[Ieoh Ming Pei]], a koja je otvorena 29. marta 1989. Dvorište ''Louvrea'' nalazi se u liniji s [[Avenue des Champs-Élysées|Avenijom Champs-Élysées]], koja tvori tzv. [[Axe historique|''historijsku osu'']] Pariza.

[[Musée d'Orsay|Muzej ''Orsay'']] otvoren je 1986. u zgradi bivše željezničke stanice ''Gare d’Orsay''. Muzej se nalazi u [[7. arondisman (Pariz)|sedmom pariskom arondismanu]] na južnoj obali [[Seine]], prekoputa [[vrtovi Tuileries|vrtova Tuileries]]. Stanicu je 1900. godine otvorio [[Victor Laloux]], za vezu Pariza s [[Orléans]]om. Zbog preopterećenosti i niskog kapaciteta zatvorena je 1939, a 1978. proglašena je zaštićenom historijskom građevinom. Pod upravom francuske arhitektice [[Gae Aulenti]], pod uvjetom očuvanja historijske arhitekture, od 1980-86. godine preuređena je u muzej. Muzej je poznat po eksponatima francuskih [[Impresionizam|impresionista]]. Osim tih djela, izložene su slike, skulpture, fotografije i namještaj iz perioda od [[1848]]. do [[1914]]. Zastupljeni su mnogi umjetnici i svi umjetnički smjerovi iz tog vremena.

Po planovima arhitekata [[Renzo Piano|Renza Piana]], [[Richard Rogers|Richarda Rogersa]] i [[Gianfranco Franchini|Gianfranca Franchinija]] 1977. godine otvoren je umjetnički i kulturni centar [[Centre "Georges Pompidou"|"Georges Pompidou"]] ({{jez-fr|Centre National d’Art et de Culture Georges Pompidou}}). Odlika ovog centra je čelična konstrukcija s vanjskim zidovima od stakla, a svi instalacijski vodovi izvedeni su napolju specifičnom konstrukcijom u cijevima raznih boja. Centar se nalazi u [[4. arondisman (Pariz)|četvrtom pariskom arondismanu]]. Zamišljen je kao informativni centar sa slobodnim i neograničenim pristupom. U njemu se nalazi ''[[Bibliothèque Publique d'Information]]'' i ''Muzej moderne umjetnosti'' ([[Musée National d'Art Moderne]]), sa zbirkom umjetničkih djela modernih umjetnika iz [[Nadrealizam|nadrealizma]], [[Fovizam|fovizma]], [[Kubizam|kubizma]] te predstavnika [[Apstraktna umjetnost|apstraktne umjetnosti]]. Muzički institut ''[[IRCAM]]'' (''Institut de Recherche et Coordination Acoustique/Musique'') priključen je centru iz organizacijskih razloga.

[[Muzej Picasso|Muzej ''Picasso'']] nalazi se u [[3. arondisman (Pariz)|trećem arondismanu]] u bivšem ''"Hôtel Saléu''. Hotel je građen od 1656–59. godine u pariskoj četvrti [[Marais]]. U njemu se nalazi oko 250 [[Pablo Picasso|Picassovih]] slika i skulptura, kao i dijelovi njegove osobne zbirke djelâ [[Georges Braque|Georgesa Braquea]], [[Paul Cézanne|Paula Cézannea]], [[Henri Matisse|Henrija Matissea]], [[Joan Miró|Joana Miróa]] i [[Amedeo Modigliani|Amedea Modiglianija]].

''[[Musée national du Moyen Âge]]'' (do 1980: ''Musée de Cluny'') nalazi se u kasnogotičkoj palači ''Hôtel de Cluny'' (1485-90). U njemu se nalazi značajna riznica umjetničkih djela nastalih u srednjem vijeku.

Palača ''[[Grand Palais]]'' nastala je po planovima arhitekata [[Henri Deglane|Henrija Deglanea]] i [[Albert Louvet|Albeta Louveta]] kao izložbeni paviljon povodom [[Svjetska izložba 1900.|Svjetske izložbe]] u Parizu 1900. godine. Na prednjoj strani ''Grand Palaisa'' nalazi se 240 metara duga i 20 metara visoka fasada s [[Jonski red|jonskim]] stubovima. U zgradi se nalaze značajne umjetničke i slikarske izložbe. U zapadnom krilu nalazi se ''Palais de la Découverte'', prirodoslovni muzej s [[planetarij]]em.

Prekoputa, izgrađena u isto vrijeme i za istu svrhu, nalazi se ''[[Petit Palais]]'', koju je projektirao [[Charles Girault]] u neobaroknom stilu ''[[Belle Époque]]''. S pozlaćenim kovanim ulaznim vratima te brojnim prozorima i kupolom, prepoznatljivi je simbol Pariza. Od [[1902]]. godine u njoj se nalazi ''Muzej lijepih umjetnosti grada Pariza'' (''[[Musée des Beaux-Arts de la Ville de Paris]]'').

=== Građevine ===
==== Mostovi ====
[[Datoteka:DSC00679 Ile de la Cite.JPG|mini|desno|400px|[[Pont Neuf]] na Île de la Citéu]]
{{Glavni|Mostovi na Seni u Parizu}}
Sena protječe kroz Pariz od ušća [[Marna|Marne]] kod Vincennesa velikom lijevom krivinom od jugoistoka prema centru, a onda nadesno prema Boulogne-Billancourtu, te kod Saint Denisa na sjeveru obilazi grad. Na Seni se nalazi 40 mostova, koji povezuju pariske arondismane. Otok [[Île de la Cité]] u središtu Pariza povezan je s objema obalama Sene sa 7 mostova: [[Pont de l'Archevêché]] (prema lijevoj obali), [[Pont au Double]] (prema lijevoj obali), [[Pont d'Arcole]] (prema desnoj obali), [[Petit-Pont]] (prema lijevoj obali), [[Pont Notre-Dame]] (prema desnoj obali), [[Pont Saint-Michel]] prema lijevoj obali), [[Pont au Change]] (prema desnoj obali). Most [[Pont Neuf]] preko zapadnog jezička otoka povezuje otok s objema obalama. To je ujedno i najstariji pariski most. Najmlađi pariski most jest [[Passerelle Simone de Beauvoir]], izgrađen 2006. Većina mostova izgrađena je u 19. stoljeću i željezne je konstrukcije. Mostovi su noću osvijetljeni, zavisno od konstrukcije, te time doprinose posebnom noćnom izgledu Pariza.

==== Trgovi i ulice ====
[[Datoteka:Place de la concorde.jpg|mini|[[Luksorski obelisk]] na [[Place de la Concorde]]]]
[[Datoteka:Avenue de la Grande-Armée from Arc de Triomphe 20020000.jpg|mini|Pogled na [[Avenue de la Grande Armée]] u pravcu [[La Défense]]a]]

Početkom 17. stoljeća francuski kralj [[Henrik IV, kralj Francuske|Henrik IV]] započinje urbanizaciju Pariza planiranjem i izgradnjom dvaju od ukupno pet tzv. kraljevskih trgova.

[[Place des Vosges]], kvadratičnog izgleda i građen između 1605–11. godine, prvi je trg u [[4. arondisman (Pariz)|4. arondismanu]] u četvrti [[Marais]], ranije nazvan ''Place Royale''. Okružen je građevinama iz ranog 17. stoljeća. U sredini trga nalazi se kip Luja XIII na konju. Trg je veličine 140 x 140 m.

U isto vrijeme izgrađen je [[Place Dauphine]] (1607-12) u sličnom stilu trokutastog oblika na istočnom jezičku île de la Citéa u [[1. arondisman (Pariz)|1. arondismanu]], po planovima [[Louis Métezeau|Louisa Métezeaua]] i [[Jacques II Androuet du Cerceau|Jacquesa II Androueta du Cerceaua]]. Kasnije je jedan dio prerađen, te se time otvorio prema zapadnom dijelu otoka s pogledom na Pont Neuf, na kojem se nalazi skulptura Henrika IV na konju.

[[Place des Victoires]] s okruglim tlocrtom izgrađen je 1675. na inicijativu Françoisa d’Aubussona de la Feuilladea po planovima [[Jules Hardouin-Mansart|Julesa Hardouin-Mansarta]] u čast Luja XIV, kako bi se postavila njegova statua. Statua je srušena u Francuskoj revoluciji i 1822. zamijenjena statuom Luja XIV na konju, izrađenom po nacrtu francuskog kipara [[François Joseph Bosio|Françoisa Josepha Bosioa]].

[[Place Vendôme]] ([[1690]]–[[1720]]) ostao je nepromijenjen u svom izgledu, a izgrađen je u čast Luja XIV. Planove je izradio Hardouin-Mansart. Tada izgrađene skulpture kralja na konju, kao i skulpture ostalih članova kraljevske porodice, srušene su u vremenu Revolucije, a [[Napoleon I, car Francuske|Napoleon]] je [[1806]]. godine u spomen na [[Bitka kod Austerlitza|bitku kod Austerlitza]] dao izgraditi trijumfalni stub visok 44 m. Trg se nalazi u [[1. arondisman (Pariz)|1. arondismanu]] u blizini [[Pariska opera|Pariske opere]].

==== Poznate građevine ====
===== Antičko doba =====
[[Datoteka:Arènes de lutèce gradin nord.jpg|mini|desno|''Arènes de Lutèce'']]

Najstarije građevine u Parizu nalaze se u četvrti [[Quartier Latin]], na obroncima Montagne-Sainte-Geneviève, koje su od [[52. p. n. e.]] naseljavali Rimljani. Restaurirani ostaci u [[1. vijek|1. stoljeću]] izgrađene ''[[Arènes de Lutèce]]'' i ostaci termi [[Thermes de Cluny|Cluny]] iz perioda oko [[200]]. godine jedini su vidljivi ostaci iz galsko-rimske epohe.

===== Srednji vijek =====
Nakon raspada [[Rimsko Carstvo|Rimskog Carstva]] nastaju najprije [[sakralni objekti]]. Palaču rimskih vlasti u Parizu na Île de la Citéu prisvajaju [[Franci|franački]] kraljevi i u narednim je stoljećima proširuju i dograđuju. Danas je ona poznata kao ''[[Palais de la Cité]]''. Najstariji sačuvani dijelovi ove palače izgrađeni su u prvoj polovici 13. stoljeća, pod [[Luj IX, kralj Francuske|Lujem IX]] i majstorom [[Pierre de Montreuil|Pierrom de Montreuilom]], a to su kapela ''[[Sainte-Chapelle]]'' i donji dijelovi kule ''Bonbec'' na sjevernoj fasadi. Obližnje kapijske kule, ''Tour d’Argent'' (Srebrna kula),''Tour de César'', kao i u 19. stoljeću izmijenjena ugaona kula ''Tour de l’Horloge'', nastale su nešto kasnije pod [[Filip IV, kralj Francuske|Filipom IV]]. Iza masivnih kula nalazila se rana uprava (''[[Conciergerie]]''), koja je već oko [[1400]]. godine služila kao zatvor, a za vrijeme revolucije bila "čekaonica za [[giljotina|giljotinu]]".

Već nakon 1358. godine kraljevska rezidencija biva prebačena iz Palais de la Citéa u danas nestali ''[[Hôtel Saint-Pol]]'', na istoku Pariza nastali gradić Vincennes i već [[1190]]. pod Filipom II nastalu utvrdu ranog ''Louvrea'', čija je masivna okrugla kula dominirala desnom obalom.

Dvorac ''Louvre'', kakvog danas poznajemo, rezultat je različitih gradnji pod mnogim [[Spisak francuskih kraljeva|francuskim kraljevima]] i obuhvata dijelove iz srednjeg vijeka, renesanse, baroka, [[Drugo francusko carstvo|Drugog carstva]], kao i značajne "podzemne odaje", izgrađene nakon 1981. na inicijativu predsjednika [[François Mitterrand|Françoisa Mitterranda]] i arhitekte Ieoha Minga Peia, koji danas služe u svrhu nedostatne infrastrukture muzeja.

===== [[15. vijek|15.]] i [[16. vijek|16. stoljeće]] =====
[[Datoteka:Sully Garten.JPG|desno|mini|''[[Hôtel de Sully]]'']]
[[Datoteka:FontaineDesInnocents03.jpg|desno|mini|''[[Fontaine des Innocents]]'']]
[[Datoteka:Mairie Paris Luc Viatour.jpg|desno|mini|''[[Hôtel de Ville]]'']]

Iz druge polovine 15. i 16. stoljeća potječe više interesantnih tzv. ''[[hôtel particulier|hôtels particuliers]]'' - gradskih palača u četvrti Marais, kao:
* ''[[Hôtel de Sens]]'', izgrađena po nalogu biskupa od Sensa, Tristana od Salazara, između [[1475]]. i [[1507]]. 
* ''[[Musée Carnavalet|Hôtel Carnavalet]]'', izgrađena [[1548]]. za predsjednika suda Jacquesa de Lignerisa
* ''[[Hôtel Lamoignon]]'', [[1585]]. izgrađena za [[Dijana od Francuske|Dijanu od Francuske]], graditelja Louisa Métezeaua
* ''[[Hôtel de Sully]]'', gradska palača inspektora finansija Mesmea Galleta, koju je [[1630]]. po planovima [[Jean I Androuet du Cerceau|Jeana I Androueta du Cerceaua]] završio Roland de Neufbourg. Danas je tu sjedište Udruge za zaštitu spomenika.

Na lijevoj obali je za to vrijeme Jacques d’Amboise ponovo izgradio ''[[Hôtel de Cluny]]'', od [[1485]]. do [[1510]], pored ruševina rimskih termi, koji je [[opatija Cluny|opatiji Cluny]] služio kao sjedište od [[1330]]. Danas je tu smješten ''Musée National du Moyen Âge'' (Muzej srednjeg vijeka) s jedinstvenom tapiserijom sa scenama na temu "Dama s jednorogom".

[[Pierre Lescot]] i [[Jean Goujon]] od [[1547]]. do [[1549]]. grade bunar ''[[Fontaine des Innocents]]'', koji je danas najvažniji sačuvani spomenik rane renesanse u Parizu. Prvobitno trostrani bunar s tribinom, potpuno je preuređen u prvoj polovini 19. stoljeća, kada su mu Pajou i Houdon dodali i četvrtu stranu.

Prvobitna pariska vijećnica ([[Hôtel de Ville]]) izgrađena je na zahtjev kralja [[Franjo I, kralj Francuske|Franje I]] po planovima italijanskog arhitekte [[Domenico da Cortona|Domenica da Cortone]] između [[1551]]. i [[1628]]. godine. Nastala je u stilu renesansnih dvoraca na rijeci [[Loire]]i pod imenom ''Il Boccador(o)''. Izgorjela je [[1871]], za vrijeme [[Pariska komuna|Pariske komune]]. Današnja vijećnica kopija je prethodne građevine. 
Od [[1874]]. do [[1882]]. izgrađena je u stilu [[klasicizam|klasicizma]] sa 146 kipova na fasadi po planovima arhitekata [[Théodore Ballu|Théodorea Ballua]] ([[1817]]–[[1885]]) i [[Pierre Deperthes|Pierrea Deperthesa]] ([[1833]]–[[1898]]). Nalazi se u po njoj nazvanom [[4. arondisman (Pariz)|4. arondismanu]], na bivšem [[Place de Grève]]u (danas [[Place de l'Hôtel-de-Ville]]).

===== [[17. vijek|17. stoljeće]] =====
[[Palais du Luxembourg|Palača Luxembourg]] zamišljena je [[1615]]. godine kao ladanjski dvorac izvan granica tadašnjeg Pariza. [[Marija Medici]] daje nalog za njegovu gradnju, koju vodi arhitekt [[Salomon de Brosse]]. U osnovi je slična firentinskoj palači [[Palazzo Pitti]], u kojoj je Marija provela svoje djetinjstvo. Palača, naročito njeno vrtno pročelje, bitno je izmijenjena u 19. stoljeću. Od [[1852]]. godine u njoj zasjeda [[Francuski senat]]. Kraljevski park uz ovu palaču (''[[Jardin du Luxembourg]]'') nekada je bio u vlasništvu kralja, a danas je pod okriljem države i otvoren je za javnost.

[[Palais Royal|Kraljevska palača]] sjeverno od ''Louvrea'', izgrađena je između [[1627]]. i [[1629]]. godine za prvog ministra Luja XIII, [[Kardinal Richelieu|kardinala Richelieua]]. Nakon njegove smrti preuzima je kraljevska kuća i palača dobija današnje ime. U njoj odrasta Luj XIV. Danas se u njoj nalaze [[Conseil d'État|Savezno vijeće]], [[Conseil Constitutionnel|Ustavno vijeće]], Ministarstvo kulture, kao i ''Comédie-Française''. Na dvorište, u kojem je [[Daniel Buren]] postavio interesantno prohodno umjetničko djelo, nadovezuje se lijep vrt.

Važna djela iz 17. stoljeća jesu i barokna crkva [[Val-de-Grâce]] sa samostanom, ''[[Collège des Quatre-Nations]]'', danas sjedište ustanove ''[[Institut de France]]'', ''[[Hôtel des Invalides]]'' i [[opservatorij]].

===== [[18. vijek|18. stoljeće]] =====
[[Datoteka:École militaire 2545x809.jpg|desno|mini|''[[École Militaire]]'']]
[[Datoteka:Paris-Pantheon-Facade.jpg|desno|mini|''[[Panteon (Pariz)|Panteon]]'']]

[[Elizejska palača]] prvobitno je nosila ime ''Hôtel d’Évreux'', po nalogodavcu za njenu gradnju. Kasnije je dobila ime po obližnjoj [[Avenue des Champs-Élysées]]. Danas je sjedište francuskog [[Spisak francuskih predsjednika|predsjednika]]. Građena je od [[1718]]. do [[1722]]. godine po planovima arhitekte [[Armand-Claude Mollet|Armand-Clauda Molleta]], koji je grofu Évreuxu prodao susjedni posjed, a ovaj mu je povjerio plan gradnje palače. Nakon grofove smrti [[1753]]. godine palaču nasljeđuje Jeanne-Antoinette Poisson, poznata kao [[markiza De Pompadour]] i preuređuje je s puno stila. Vrt je proširen i dograđen, prema njenim zamislima, sa stubovima, paviljonima i labirintom. Palača je sjeverno od [[Seine]] u nekadašnjem predgrađu ''Faubourg Saint-Honoré'', par koraka od [[Elizejska polja|Elizejskih polja]] i nekoliko minuta šetnje od trga [[Concorde]].

U doba [[Luj XIV, kralj Francuske|Luja XIV]] nastaju veličanstvene građevine na sjevernoj strani trga [[Concorde]] koje projektira [[Ange-Jacques Gabriel]]: ''[[La Monnaie de Paris|La Monnaie]]'' ili ''Hôtel des Monnaies'', kovnica novca ([[1771]]-[[1777|77]]), koju je sagradio [[Jacques-Denis Antoine]]), i Vojna škola (''[[École Militaire]]''). Najimpozantnija građevina, koja se vidi iz daleka, svakako je [[Panteon (Pariz)|''Panteon'']], građevina s kupolom, koja se može uvrstiti kako u sakralne, tako i u svjetovne objekte, jer je više puta mijenjala svoju namjenu.

''Panteon'' je izgrađen između [[1764]]-[[1790|90.]] godine. Vodeći arhitekt [[Jacques-Germain Soufflot]] sa svojim učenicima gradi samostan za [[Benediktinci|benediktinsku]] opatiju, čije su trpezarija i kula, u kojoj je smještena škola ''[[Lycée Henri IV]]'' (inače najstarija i najpoznatija škola u Francuskoj), i danas očuvani. Nakon Francuske revolucije crkva je proglašena nacionalnom dvoranom slave. Poslije više preimenovanja u 19. stoljeću, od [[1885]]. godine ponovno je dvorana slave Francuske. U njoj su sahranjene poznate ličnosti kao [[Voltaire]], [[Victor Hugo]], [[Émile Zola]], [[Jean-Jacques Rousseau]], [[Marie Curie]]. [[1849]]. godine ovdje je fizičar [[Jean Bernard Léon Foucault|Foucault]] empirijski dokazao [[Zemlja (planeta)|Zemljinu]] rotaciju svojim klatnom. Klatno se danas čuva u kapeli bivše opatije [[St-Martin-des-Champs]], koja je postala dio muzeja ''[[Musée des Arts et Métiers]]''.

===== 19. stoljeće =====

[[Datoteka:Arc de Triomphe du Carrousel.jpeg|desno|mini|''Arc de Triomphe du Carrousel'']]
[[Datoteka:Arc De Triomphe 2004.jpg|desno|mini|[[Trijumfalna kapija u Parizu]]]]
[[Datoteka:Paris - Eiffelturm und Marsfeld2.jpg|desno|mini|Eiffelov toranj]]

Najljepše, ali ne i najreprezentativnije djelo [[Prvo francusko carstvo|Prvog carstva]] grade [[Charles Percier]] i Fontaine između [[1806]]. i [[1808]]. u tzv. ''Cour Napoléon'' Louvrea - ''[[Arc de Triomphe du Carrousel]]''.

Još za vrijeme gradnje ovog luka [[1806]]. godine Napoleon izdaje naredbu za gradnju druge, velike [[Trijumfalna kapija u Parizu|Trijumfalne kapije]] na trgu [[Place de l’Etoile]], koja je završena tek [[1836]]. godine, za vrijeme [[Luj Filip, kralj Francuza|Louis-Philippea]]. Kao inspiracija poslužila je puno manja [[Titusova kapija u Rimu|Titusova]] kapija u [[Rim]]u. Trijumfalna kapija stoji u središtu trga, koji se od [[1970]]. zove ''Place Charles de Gaulle - Étoile'', na zapadnom kraju avenije [[Avenue des Champs-Élysées]] i dio je ''historijske ose'', niza spomenika i velikih ulica, koji se nastavlja dalje prema zapadu i četvrti [[La Défense]].

Iste godine planirana je gradnja hrama slave u čast Napoleonove [[Velika armija|Velike armije]]. Gradnja je okončana tek [[1842]], a danas je poznat kao ''[[La Madeleine]]''. [[1808]]. godine započinje se s gradnjom burze koju vodi [[Alexandre-Théodore Brongniart]]. Nakon njegove smrti završava je [[Éloi de Labarre]] [[1828]].

Od sredine 19. stoljeća grad srednjevjekovnog izgleda pretvara se u prestižni, moderni grad, koji je trebao privući pažnju i oduševljenje hiljada posjetitelja svjetske izložbe. Sveobuhvatne sanacije koje je po nalogu [[Napoleon III, car Francuske|Napoleona III]] izveo [[Georges-Eugène Haussmann|baron Haussmann]], donijele su Parizu široke ulice, brojne mostove, trgove i parkove, a uređene su i obje gradske šume i napravljene nove ulice sa zgradama tipičnim za Pariz, u tzv. "Haussmannovom stilu".

[[Charles Marville]] bilježi svojim objektivom tadašnje preuređenje, kojim stare ulice i zgrade dobijaju novi izgled. Vrhunac ovog doba čini gradnja sjedišta Pariske opere, [[Opéra Garnier|palače Garnier]] ([[1861]]–[[1875|75]]), koju vodi [[Charles Garnier]].

[[1885]]. otvara se najveće gradilište 19. stoljeća, koje rezultira gradnjom nove zgrade univerziteta ''[[Sorbonne]]'', ako se izostavi gradnja konstrukcije Eiffelovog tornja. Radovi su okončani tek [[1901]]. godine. ''Sorbonne'' je najstariji univerzitet sjeverno od [[Alpi|Alpa]], osnovan još u 13. stoljeću u [[Quartier Latin]]u, čiji su studenti bili najznačajniji filozofi srednjeg vijeka.

Simbol grada je 300.51 m visok Eiffelov toranj (s antenom visina iznosi 324.8 m), konstrukcija iz [[1889]]. godine, privremeno izgrađen za [[Svjetska izložba|Svjetsku izložbu]]. Toranj je projektirao [[Alexandre Gustave Eiffel]], po kome je dobio ime. Najveća je turistička atrakcija Pariza i godišnje ga posjeti više od 6 miliona ljudi. [[2002]]. godine zabilježen je 200-milioniti posjetitelj.

Po cijelom gradu, naročito u pješačkim zonama, nalaze se [[Wallaceove fontane]] - javne česme u obliku malih skulptura od lijevanog željeza. Ime nose po [[Englezi|Englezu]] [[Richard Wallace|Richardu Wallacu]], koji je finansirao njihovu gradnju. Zbog svoje izuzetne ljepote postale su simbolom grada.

===== [[20. vijek|20. stoljeće]] =====

[[Datoteka:La Defense 2007 1.jpg|mini|desno|''[[Grande Arche]]'']]

Svoj razvoj u drugoj polovini 20. stoljeća Pariz može zahvaliti, između ostalog, tzv. ''velikim projektima'' (''grands projets'') francuskih predsjednika.

[[Georges Pompidou]] (predsjednik od [[1969]]-[[1974|74]]) bio je inicijator gradnje novog kulturnog i umjetničkog centra ''[[Centre Georges Pompidou]]''. Na međunarodnom natječaju za ovaj projekt pobjednici su bili [[Renzo Piano]] i [[Richard Rogers]], koji su od [[1972]]. do [[1977]]. konstruirali i sagradili spektakularnu metalnu konstrukciju.

Konzervativniji [[Valéry Giscard d’Estaing]] (predsjednik od 1974-81) zadovoljio se renoviranjem postojećih građevina i preuređenjem zatvorene stanice [[Musée d'Orsay|Orsay]] u muzej i izgradnjom [[Cité des sciences et de l’industrie]] na ruševinama klaonice [[La Villette]]. 1980. godine inicirao je osnivanje ''[[Institut du monde arabe|Instituta arapskog svijeta]]'', kao i centra za kulturu i umjetnost, u kojem su muzej, biblioteka i teatar. Izgradnja je okončana između 1983-87, za vrijeme njegovog nasljednika, Mitterranda, s grupom arhitekata ([[Jean Nouvel]], Pierre Soria i ''Architecture Studio'').

[[François Mitterrand]] (predsjednik od 1981-95) već je u svojoj prvoj konferenciji za štampu nakon dolaska na mjesto predsjednika najavio preuređenje [[Louvre]]a u "muzej dostojan Francuske". Posao je dobio, bez prethodnog natječaja, poznati američki arhitekt [[Kinezi|kineskog]] porijekla Ieoh Ming Pei.

Kako su ministarstva finansija bila u sjevernom krilu ''Louvrea'', njegovom obnovom pojavila se potreba za gradnjom novog ministarstva. Novo [[Ministère des Finances|Ministarstvo finansija]] (1984-89) zajednički je rad dvojice arhitekata, [[Paul Chemetov|Paula Chemetova]] i [[Borja Hidobro|Borje Hidobra]]. Sagrađeno je u istočnom dijelu grada, gdje je istovremeno nastao novi [[Parc de Bercy]] sa sportskom dvoranom ''Bercy'', koju su gradili [[Pierre Parat]] i Michel Andrault.

Najprestižniji objekat izgrađen za vrijeme Mitterranda jeste nova [[Opéra Bastille]] (1983-89) na istoimenom trgu, na kojem je 14. jula 1789. godine padom Bastilje započela Francuska revolucija, a 1981. godine Mitterrand slavio svoju pobjedu na predsjedničkim izborima. Simbolikom je ispunjen i dan otvaranja, [[13. juli]] 1989, predvečerje 200-godišnjice pada Bastilje. Arhitekt [[Carlos Ott]] kreirao je planove za neobičnu formu od [[staklo|stakla]] i [[aluminij]]a.

''[[Grande Arche]]'' planirao je [[Johan Otto von Spreckelsen]]. Otvoreni kubus u obliku kapije, veličanstvenih dimenzija, smješten u četvrti La Défense u predgrađu Pariza, otvoren je 1989. Te godine započinje Mitterrandov drugi mandat. Nekoliko mjeseci prije započeo je projekat renoviranja [[Francuska nacionalna bibilioteka|Nacionalne biblioteke]] (1990-96). Taj projekt izradio je [[Dominique Perrault]]. Uglove zgrade čine 79 m visoke kule sa staklenim pročeljem. Kule imaju oblik slova ''L'' i simboliziraju otvorene knjige. [[Jacques Chirac]] nastavlja tradiciju "predsjedničke gradnje". [[20. juni|20. juna]] 2006. otvara novi ''[[Musée du quai Branly]]'', koji je projektira [[Jean Nouvel]]. Pored toga, u drugoj polovini 20. stoljeća nastaju brojne manje znamenitosti, kao ''[[Fondation Cartier]]'' (1994, [[Jean Nouvel]]) i ''[[Američki centar]]'' (1994, [[Frank Gehry]]), sada kino-muzej.

Pariz je poznat po svojim elegantnim i prefinjenim hotelima, kao što su oni u [[Rue de Rivoli]] nasuprot vrtovima Tuileries, u Rue Castiglione ili na Place Vendômeu. Tu su hoteli ''Meurice'', ''Westin'' (prije ''Intercontinental'' s reprezentativnim [[patio]]m), ''Lotti'' i poznati ''[[Ritz]]''.

==== Crkve ====
===== Srednji vijek =====
[[Datoteka:NotreDameI.jpg|desno|mini|[[Notre-Dame de Paris]]]]
[[Datoteka:Saint-Germain l'Auxerrois edit.jpg|desno|mini|''[[Saint-Germain-l’Auxerrois]]'']]

Bivša [[opatska crkva]] [[Opatija Saint-Germain-des-Prés|St. Germain-des-Prés]] na [[Boulevard Saint-Germain]]u ([[6. arondisman (Pariz)|6. arondisman]]) podsjeća na to da je francuski kralj [[Hilderik I]], sin [[Klodvig I|Klodviga I]] iz roda [[Meroving]]a, [[557]]. godine ovdje osnovao kasnije važnu opatiju. Portal zvonika današnje crkve i crkveni lukovi potječu iz 11. stoljeća. [[Hor (crkva)|Hor]] crkve je [[1163]]. posvetio [[papa]] [[Papa Aleksandar II|Aleksandar II]]. Do 17. stoljeća građevina je doživjela mnogobrojne izmjene. Freske u crkvi slikao je u 19. stoljeću [[Hippolyte Flandrin]].

[[Katedrala]] [[Notre-Dame de Paris]] na [[Île de la Cité]]u ([[4. arondisman (Pariz)|4. arondisman]]) jedna je od ranih gotičkih katedrala. Posvećena je [[Marija (majka Božija)|Mariji]] (fra. ''Notre Dame'' = ''naša Gospa''). Gradnja je započela [[1163]]. godine, a okončana tek [[1345]]. Dimenzije crkve su 130 x 48 m, pri visini od 35 m. Nudi zatvoren prostor kapaciteta oko 9.000 ljudi. Oba zvonika visoka su po 69 m. Svjetlarnik dostiže 90 m.

Župna crkva [[Saint-Germain-l’Auxerrois]] leži nasuprot zapadnog portala ''Louvrea'' ([[1. arondisman (Pariz)|1. arondisman]]), na zapadnom kraju ''Avenue des Champs-Élysées''. Temelji crkve potječu još iz vremena [[romanika|romanike]], tj. 12. stoljeća. Posjeduje [[gotika|gotičku]] gradnju i [[neogotika|neogotički]] portal. Nadogradnja i zvonici su iz [[barok]]a. Posvećena je svetom Germanusu od Auxerrea.

Župna crkva [[Saint Sulpice de Paris|Saint-Sulpice]] južno od ''Boulevard Saint-Germaina'' ([[6. arondisman (Pariz)|6. arondisman]]) posvećena je svetom Sulpiciju II od Bourgesa. Zamijenila je romaničku gradnju s početka 13. stoljeća. Radovi na današnjoj crkvi počeli su [[1649]]. godine, ali su iz političkih i finansijskih razloga obustavljeni i okončani tek u 18. stoljeću. [[Klasicizam|Klasicističku]] fasadu projektirao je [[Giovanni Servandoni]] [[1732]]. godine. Crkva je poznata po [[orgulje Cavaillé-Coll|orguljama Cavaillé-Coll]] , najvećim [[orgulje|orguljama]] Francuske.

Dvorska kapela ''[[Sainte-Chapelle]]'' u ''[[Palais de la Cité]]u'' ([[1. arondisman (Pariz)|1. arondisman]]) nedaleko od katedrale, sagrađena je pod [[Luj IX, kralj Francuske|Lujom IX]] [[1240]]. godine, da bi sačuvala vrijedne relikvije: [[Isus Krist|Kristovu]] krunu i dijelove križa. Kapela je primjer gotičkog ''[[radijalni stil|radijalnog stila]]'' iz 13. stoljeća. Veliki dio zidova ukrašavaju vitraži, čime unutrašnjost dobija osvjetljenje koje djeluje izvanzemaljski.

===== Savremeno doba =====
[[Datoteka:Madeleine Paris.jpg|desno|mini|''[[La Madeleine]]'']]
[[Datoteka:Paris Sacre Coeur BW 1.jpg|desno|mini|Bazilika ''Sacré-Cœur'']]

''[[Palača invalida|Palaču invalida]]'' sagradio je Hardouin-Mansart od [[1670]]. do [[1691]]. godine na lijevoj obali Seine u ([[7. arondisman (Pariz)|7. arondismanu]]). Crkva s veličanstvenom kupolom dio je ''Hôtel des Invalides'', s obližnjom vojnom crkvom ''Saint-Louis des Invalides'' i ubraja se u građevine [[klasicistički barok|klasicističkog baroka]] u Francuskoj. Unutrašnjost je u 19. stoljeću preuređena u Napoleonovu grobnicu. Njegovi ostaci su [[1840]]. godine prebačeni s ostrva [[Sveta Helena]], zajedno s ostacima drugih važnih ličnosti.

Gradnja crkve ''[[La Madeleine]]'' sjeverno od Place de la Concordea u ([[8. arondisman (Paris)|8. arondismanu]]) počela je [[1764]]. po nacrtima [[Pierre Contant|Pierrea Contanta]]. Zbog Francuske revolucije radovi bivaju obustavljeni. Arhitekt [[Jacques-Marie Huvé]] [[1842]]. godine okončava gradnju. Crkva je posvećena [[9. oktobar|9. oktobra]] [[1845]]. Unutrašnjost je nastala uglavnom između [[1830]]. i 1840. Naročito je poznata statua Marije Magdalene, skulptora [[Carlo Marochetti|Carla Marochettija]]. Orgulje poznatog orguljara [[Aristide Cavaillé-Coll|Aristidea Cavaillé-Colla]] ([[1811]]–[[1899]]) važe za orgulje s najljepšim sazvučjem u Parizu.

[[Bazilika Sacré-Cœur]] ''(Bazilika Svetog srca)'' jedna je od hodočasnih [[rimokatoličanstvo|rimokatoličkih]] crkava na brežuljku [[Montmartre]] i čini drugu po visini tačku u gradu, nakon Eiffelovog tornja. Gradnja crkve u stilu ''[[Zuckerbäcker]]'' započela je pod arhitektom [[Paul Abadie|Paulom Abadiejem]] [[1875]]. godine. Abadie je za taj projekat imao 78 konkurenata. Njegov plan u [[Bizantijska umjetnost|rimsko-bizantijskom stilu]] bio je inspirisan starim crkvama kao što su [[Aja Sofija]] ili [[Bazilika svetog Marka]] u [[Venecija|Veneciji]]. Umro je već [[1884]], pa ga nasljeđuje 6 arhitekata, koji učestvuju u gradnji do [[1914]].

=== Zelene površine ===
{{Glavni|Spisak zelenih površina u Parizu}}
[[Datoteka:Pavillon Armenonville (1).JPG|desno|mini|Bulonjska šuma]]
Pariske ulice ozelenjene su s oko 89.000 stabala. Gradske službe za zelene površine održavaju preko 2.437 ha zelenih površina, kojima pripadaju obje gradske šume (Vensenska - 995 hektara i Bulonjska - 846 hektara), 14 gradskih grobalja (92 ha), rasadnik ''École Horticulture Du Breuil'' (22 ha) i vrtni centar ''Centre Horticole Auteuil-Longchamps'' (8.5 ha).

Oaze za odmor jesu zasađene zelene površine u blizini prstenastog autoputa ''[[Boulevard périphérique]]'' (51 ha). Na zelene površine igrališta, sportskih terena, škola, vrtića i jaslica otpada 36 ha. Ostatak (386 ha) čine javne [[Promenada|promenade]], [[park]]ovi, [[vrt]]ovi, tzv. ''squares'' (ozelenjeni [[trg]]ovi) i [[Cvijetnjak|cvijetnjaci]]. Grad izvan svojih granica ima 6 ostalih groblja, šumu Beauregard kod [[La-Celle-Saint-Cloud]]a i rasadnike u [[Rungis]]u, Fresnesu i Achèresu (ukupno 477 ha).

Osim gradskih područja, stanovnicima i gostima stoje na raspolaganju i održavani vrtovi i parkovi s ukupno 118 ha površine.

==== Parkovi i šetališta ====

[[Datoteka:Paris Tuilerie un bassin et le Louvre.jpg|desno|mini|Vrtovi ''Tuileries'']]
[[Datoteka:LuxembourgMontparnasse.JPG|desno|mini|''[[Jardin du Luxembourg]]'']]

U najstarije i najpoznatije pariske parkove ubrajaju se vrtovi Tuileries, na desnoj obali Seine, napravljeni u 16. stoljeću za palaču između ''Louvrea'' i trga Concorde, koje krase mnoge statue. Podsjeća na prijašnji dvorac [[Catarina Medici|Katarine Medici]], koji je poslije nje imao različite vlasnike dok nije uništen za vrijeme [[Pariska komuna|Pariske kommune]]. U zapadnom dijelu parka nalazi se bivša zgrada za balove ''[[Jeu de Paume]]'', u kojoj je danas ''[[Galerie nationale du Jeu de Paume]]'' i ''[[Musée de l'Orangerie|Orangerie]]''.

Park ''[[Jardin du Luxembourg]]'' nalazi se na lijevoj obali Seine u četvrti [[Quartier Latin]]. To je bio privatni vrt koji je pripadao dvorcu izgrađenom [[1612]]. za Mariju Medici. Danas pripada ''Palais du Luxembourg'' sa geometrijski strogo zasađenim alejama, ali i slobodnim površinama. U parku je 2 m visoka kopija [[Kip slobode|Kipa slobode]]. Na ogradi parka redovno se mogu vidjeti fotoizložbe.

''[[Jardin des Plantes]]'', napravljen za [[Guya de La Brossea]], liječnika Luja XIII, kao uzgajalište ljekovitog bilja, bio je prvi pariski javni park.

Nekoliko ostalih velikih parkova kreacije su [[Drugo Francusko Carstvo|Drugog Carstva]]: bivši parkovi u predgrađima [[Montsouris]], [[Parc des Buttes Chaumont]] i [[Parc Monceau]], kreacije su [[Jean-Charles Alphand|Jeana-Charlesa Alphanda]], inženjera [[Napoleon III, car Francuske|Napoleona III]]. Još jedan projekt koji je ostvario baron Haussmann bilo je uređivanje [[Bulonjske šume]], dok je Vensenska, na istočnom kraju grada, slično uređena idućih godina.

Novo ostvarenje među gradskim parkovima jeste ''[[Parc de la Villette]]'', koji je izgradio [[Bernard Tschumi]] 1986. godine, na lokaciji bivše klaonice, kroz kojeg protječe ''[[Canal de l’Ourcq]]''. Sa 25 hektara to je najveći pariski park. 1984. otvoren je [[Zénith]], po kojem su se ravnale kasnije izgrađene zgrade. Elementi parka su u [[futurizam|futurističkom]] stilu. U samom parku nalaze se ''[[Cité des sciences et de l’industrie]]'' (tehnički muzej, sličan [[Švicarska|švicarskoj]] ''[[Technorama|Technorami]]''), kino ''[[IMAX]]'' u obliku kugle, ''[[Géode]]'', ''[[Cité de la musique]]'', ''Zénith'' i podvodni brod ''L’Argonaute''. Tu su još i ''Parc André Citroën'' i vrtovi posađeni na periferiji duž bivše kružne željeznice ''[[Petite Ceinture]]'' (''Promenade Plantée'').

[[Bulonjska šuma]] u zapadnom dijelu grada kod [[Boulogne-Billancourt]]a s površinom od 8.5&nbsp;km<sup>2</sup> najveća je gradska oaza za odmor. Tamo su se prije nalazile velike šume, ''Bois de Rouvray''. Već je francuski kralj [[Dagobert I]] u 7. stoljeću dolazio tu u lov. [[1848]]. godine šumu je preuzela država, a [[1852]]. grad Pariz. Za vrijeme preuređenja Pariza pod Napoleonom III koje je vodio Haussmann, arhitekt [[Jacques Hittorff]] preuredio je šumu u šumoviti park. Nastali su puteljci i vještačka jezera, od kojih su neka ležala na padini, što je predstavljalo problem koji su riješili nasljednici smijenjenog Hittorffa, inženjer Alphand i vrtlar [[Jean-Pierre Barillet-Deschamps]], uvodeći vještačke vodopade.

Vensenska šuma druga je po veličini u Parizu. Uređena je u stilu engleskog parka. I ova je šuma prije bila lovište francuskih kraljeva, gdje se prije nalazio i dvorac za lov. Kasnije je na njegovom mjestu nastala tvrđava koju danas znamo kao dvorac Vincennes. Napoleon III je [[1860]]. šumu prepustio gradu s uputom da se i ona preuredi slično kao i Bulonjska šuma. Alphand je oblast pošumio i obogatio vještačkim brežuljcima i jezerima. Za [[Olimpijske igre 1900.|Ljetne olimpijske igre]] [[1900]]. godine izgrađeni su sportski objekti i putevi koji ih povezuju.

==== Groblja ====
{{Glavni|Spisak grobalja u Parizu}}
[[Datoteka:Père-Lachaise - entrée principale 01.jpg|desno|mini|[[Groblje Père-Lachaise]]]]

Vrijedna posjete jesu i pariska groblja. Početkom 19. stoljeća , van tadašnjih rubova grada, nastala su groblja ''[[groblje Montmartre]]'' na sjeveru, ''[[groblje Père-Lachaise]]'' na istoku, ''[[groblje Montparnasse]]'' na jugu, kao i ''[[groblje Passy]]''. Zbog mira koji u njia vlada i ugleda ljudi koji su na njima sahranjeni postala su odredišta šetača i turista.

''Père-Lachaise'' najveće je groblje Pariza i jedno od najpoznatijih u svijetu. Ime je dobilo po vlasniku vrta na kojem je groblje uređeno, [[François d’Aix de Lachaise|Françoisu d’Aix de Lachaiseu]]. [[1808]]. godine koncept groblja povjeren je arhitektu [[Alexandre-Théodore Brongniart|Alexandre-Théodoreu Brongniartu]], koji je u to vrijeme bio glavni visoki inspektor druge sekcije za javne radove u [[Seine (departman)|departmanu Seine]] i gradu Parizu. Brongniart je isplanirao dosta nadgrobnih spomenika, ali je od njih izgrađen samo spomenik porodice Greffuhle u neogotičkom stilu.

=== Znamenitosti u okolini Pariza ===

U La Défenseu, privrednoj i uredskoj četvrti, nastaloj krajem 1950-ih u zapadnim predgrađima [[Courbevoie]], [[Nanterre]] i [[Puteaux]], u kojoj dominiraju neboderi, nalazi se zapadni nastavak poznate [[Pariska osovina|Pariske osovine]], tzv. ''[[Grande Arche]]''. 110 m visok [[kocka (geometrija)|kubus]] projekt je arhitekte [[Johan Otto von Spreckelsen]], koji je izveo [[Paul Andreu]]. Zajedno s [[Trijumfalna kapija u Parizu|Trijumfalnom kapijom]] i ''[[Arc de Triomphe du Carrousel]]om'' kod ''[[Louvre]]a'' čini jedan pravac. Otvoren je 14. jula 1989. na 200-godišnjicu [[Francuska revolucija|Francuske revolucije]], susretom državnika grupe [[G7]]. Danas je zgrada francuskog trgovinskog i prometnog ministarstva.

[[Dvorac Fontainebleau]] nalazi se u istoimenom mjestu, 65&nbsp;km južno od Pariza. Izgrađen je u 16. stoljeću za vladavine [[Franjo I, kralj Francuske|Franje I]] i [[Henrik II, kralj Francuske|Henrika II]] na mjestu dvorca za lov. Arhitekta je bio [[Philibert Delorme]] (1510–1570). Poznat je po svom [[renesansa|renesansnom]] uređVersailles]] ubraja se u najveće dvorce [[Evropa|Evrope]]. Smješten je zapadno od Pariza i uzor je mnogim evropskim dvorcima. Zbog proširenja dvorca za lov [[Luj XIII, kralj Francuske|Luja XIII]], [[Luj XIV, kralj Francuske|Luj XIV]] 1661. angažira arhitektu [[Louis Le Vau|Le Vaua]], dvorskog slikara [[Charles Le Brun|Le Bruna]] i arhitektu za parkove [[André Le Nôtre|Le Nôtrea]]. Srednjem krilu 750 [[metar|m]] dugog [[barok]]nog vrtnog pročelja pripadaju ''[[Galerie des Glaces|Galerija ogledala]]'', kao i ugaoni ''Salon rata i mira''. Na njega se sa sjevera nadovezuju kraljeve, a na jugu kraljicine odaje. U središtu dvorca su spavaće sobe, kapela, opera i, od 19. stoljeća, galerija bitaka.

[[Bazilika Saint-Denis]] bivša je opatska crkva u [[Saint-Denis]]u, sjeverno od Pariza, i grobnica skoro svih francuskih monarha, od kraja 10. stoljeća naovamo. Još u 5. stoljeću ovdje se nalazio samostan iznad grobnice [[Sveti Denis|sv. Denisa]], koji je u 7. stoljeću pod Dagobertom I proglašen opatijom. U horu crkve 1142. godine izgrađen je [[svod]]. Time je ova bazilika postala prva gotička građevina na svijetu. Od 1966. ima status katedrale.

''[[Disneyland (Pariz)|Disneyland Resort Paris]]'' u planskom gradu [[Marne-la-Vallée]], oko 30&nbsp;km od Pariza, jeste zabavni park površine 1.943 ha, sa dva tematska dijela (''Disneyland Park'' i ''Walt Disney Studios Park''), [[golf]]-igralištem, zabavnom i kupovnom zonom, 10 hotela i kampom za kamp-prikolice.

=== [[Film]] ===
[[Datoteka:Fratelli Lumiere.jpg|desno|mini|Braća Lumière]]
[[Datoteka:Claude Chabral Berlinale 2009 Iberty.jpg|desno|mini|[[Claude Chabrol]], poznati francuski režiser]]
Pariz ima dugu filmsku historiju. Pariski umjetnici i udruženja kao [[braća Lumière]], ''[[Pathé]]'' ili ''[[Gaumont]]'' jesu oni koji su film prenijeli u svijet. Braća Lumière su 1895. godine pronašla [[kinematograf]], uređaj kojim se moglo snimati i reproducirati filmove. Premijera njihovog filma ''[[Izlazak radnika iz fabrike Lumière u Lyonu]]'', koja važi za prvo prikazivanje filma u svijetu, bila je 22. marta 1895. u pariskom ''Société d’Encouragement à l’Industrie Nationale''. Nakon toga će braća Lumière posjetiti najveće gradove Evrope, uspješno promovirajući svoj izum. U narednim godinama Parizom se brzo širi konkurencija. Braća Pathé postaju jedni od najvećih filmskih [[filmski producent|producenata]] u Evropi i izvoze svoje [[Nijemi film|nijeme filmove]] u svijet. U najvećim evropskim gradovima grade se ekspoziture i kina.

Pariz je mjesto snimanja mnogih filmova. Osim brojnih snimaka iz ere nijemog filma, često dokumentarne prirode, grad je bio čest motiv u domaćoj i svjetskoj filmskoj produkciji.

Film ''[[Hôtel du Nord]]'' (1938), [[režiser]]a [[Marcel Carné|Marcela Carnéa]] po istoimenom romanu [[Eugène Dabit|Eugèna Dabita]], snimljen je u blizini [[Kanal Sveti Martin|kanala Sveti Martin]] i pokazuje život Pariza 1930te|1930-ih]] godina.

U ''[[Smiješno lice (1957)|Smiješnom licu]]'' (1957) režisera [[Stanley Donen|Stanleya Donena]] [[Audrey Hepburn]] i [[Fred Astaire]] pjevaju ''Bonjour Paree'' kod Eiffelovog tornja, na ''Avenue des Champs-Élysées'' i drugim mjestima u gradu.

U filmu ''[[Do posljednjeg daha]]'' (1960) [[Jean-Luc Godard|Jean-Luca Godarda]], [[Jean-Paul Belmondo]] igra Michela, koji preživljava vršeći sitne krađe. Bježi u Pariz i sprijateljuje se s američkom studenticom. Mjesto snimanja je Rue de Berri 21, u blizini Elizejskih polja i u ulici Rue de Campagne-Première na [[Montparnasse]]u.

''[[Zazie u metrou]]'' (1960), režija [[Louis Malle]], prikazuje posjetu djevojke Zazie Parizu. U ''[[Ljepotica dana (1967)|Ljepotici dana]]'' (1967) [[Luis Buñuel|Luisa Buñuela]] [[Catherine Deneuve]] prekida sa buržoaskim životom i odaje se prostituciji. U ''[[Posljednji tango u Parizu|Posljednjem tangu u Parizu]]'' (1972) [[Bernardo Bertolucci|Bernarda Bertoluccija]] [[Marlon Brando]] i [[Maria Schneider]] susreću se slučajno pri razgledanju praznog apartmana s pogledom na metro-stanicu Passy i most Bir-Hakeim i započinju pogubnu aferu. ''[[Posljednji metro (1980)|Posljednji metro]]'' (1980), koji je režirao [[François Truffaut]], prikazuje Pariz 1942. godine, za vrijeme okupacije.

U filmu ''[[Diva (film)|Diva]]'' (1981) [[Jean-Jacques Beineix|Jean-Jacquesa Beineixa]] jedan poštar snima koncert svoje najdraže pjevačice. U susretu s jednom ženom sljedećeg dana, ne znajući, dolazi u posjed otežavajućeg dokaza protiv korumpiranog visokorangiranog policajca, zbog čega ga slijede gangsteri. Film je sniman na mjestima kao što su ''[[Théâtre des Bouffes du Nord]]'', [[stanica Saint-Lazare]], [[Rue de Rivoli]] i metro-stanica ''Concorde''.

U ''[[Podzemlje (1985)|Podzemlju]]'' [[Luc Besson|Luca Bessona]] (1985) glume [[Christopher Lambert]] i [[Isabelle Adjani]], a više scena snimljeno je u [[Réseau express régional d'Île-de-France|RER]]-stanicama ''La Défense'' i ''Les Halles''. Film ''[[Mržnja (1995)|Mržnja]]'' [[Mathieu Kassovitz|Mathieua Kassovitza]] (1995) sniman je u [[Chanteloup-les-Vignes]]u, predgrađu Pariza. U tamošnjoj galeriji ''Gilbert Brownstone'' redovno se susreću umjetnici iz Pariza.

Ostali filmovi snimljeni u Parizu:
{{col-begin}}
{{col-break}}
* ''[[Djeca raja (1945)|Djeca raja]]'' (''Les enfants du paradis'', 1943-45), [[Marcel Carné]]
* ''[[Landru (1962)|Landru]]'' (1962), [[Claude Chabrol]]
* ''[[Parižanke (1962)|Parižanke]]'' (''Les Parisiennes'', 1962), [[Marc Allégret]]
* ''[[Samuraj (1967)|Samuraj]]'' (1967), [[Jean-Pierre Melville]]
* ''[[La Boum (1980)|La Boum]]'' (1980) i ''[[La Boum 2 (1982)|La Boum 2]]'' (1982), [[Claude Pinoteau]]
* ''[[Dama s kamelijama (1981)|Dama s kamelijama]]'' (''La Dame aux camélias'', 1981), [[Mauro Bolognini]]
* ''[[Police (film 1985)|Police]]'' (1985), [[Maurice Pialat]]
* ''[[Ljubavnici s Pont Neufa]]'' (''Les amants du Pont Neuf'', 1991), [[Leos Carax]]
* ''[[Gorki mjesec (1992)|Gorki mjesec]]'' (''Bitter Moon'', 1992), [[Roman Polanski]]
* ''[[Zaboravi Pariz (1995)|Zaboravi Pariz]]'' (''Forget Paris'', 1995), [[Billy Crystal]]
{{col-break}}
* ''[[Pariz je bio žena]]'' (''Paris was a Woman'', 1995), [[Greta Schiller]]
* ''[[Ljubav u Parizu (1997)|Ljubav u Parizu]]'' (''Love in Paris'', 1997), [[Anne Goursaud]]
* ''[[Američki vukodlak u Parizu]]'' (''An American Werewolf in Paris'', 1998), [[Anthony Waller]]
* ''[[Amélie (film)|Amélie]]'' (''Le fabuleux destin d’Amélie Poulain'', 2001), [[Jean-Pierre Jeunet]]
* ''[[Moulin Rouge (film 2001)|Moulin Rouge]]'' (2001), [[Baz Luhrmann]]
* ''[[Prije sumraka (film)|Prije sumraka]]'' (2004), [[Richard Linklater]]
* ''[[Pariz, s ljubavlju]]'' (2006), [[omnibus (film)|omnibus]] o arondismanima
* ''[[Dva dana u Parizu]]'' (2007), [[Julie Delpy]]
* ''[[Pariz (film)|Pariz]]'' (2008), [[Cédric Klapisch]]
* ''[[96 sati (film)|96 sati]]'' (''96 Hours'', 2009), Luc Besson
{{col-break}}
{{col-end}}

=== Literatura i beletristika ===
{{col-begin}}
{{col-break}}
* [[Honoré de Balzac]]: ''Paris''
* [[Dan Brown]]: ''Sakrileg'' (poznatiji kao ''[[Da Vincijev kod]]'')
* [[Pierre Gripari]]: ''[[Priče iz ulice Broca]]'', 13 priča za djecu o jednoj pariskoj ulici 
* [[Ernest Hemingway]]: ''[[Pokretni praznik]]'' (''Paris - A Moveable Feast'')
* [[E. T. A. Hoffmann]]: ''Gospođica De Scudéry''
* [[Victor Hugo]]: ''[[Zvonar Bogorodične crkve]]'' (''Notre-Dame de Paris'')
* [[Leslie Kaplan]]: ''[[Fever (roman)|Fever]]''
* [[Dominique Lapierre]], [[Larry Collins]]: ''[[Gori Pariz?]]'' (''Paris brule-t-il?''), izvještaji o oslobođenju Pariza 1944.
{{col-break}}
* [[Léo Malet]]: ''Nestor Burma'' (ciklus romana o privatnom detektivu; radnja svakog romana zbiva se u drugom arondismanu)
* [[Conrad Ferdinand Meyer]]: ''Amulet''
* [[Henry Miller]]: ''[[Mirni dani u Clichyju]]'' (''Quiet Days in Clichy'')
* [[Emmuska Orczy]]: ''[[The Scarlet Pimpernel]]''
* [[Éric-Emmanuel Schmitt]]: ''[[Gospodin Ibrahim i cvijeće Kur'ana]]'' (''Monsieur Ibrahim et les fleurs du Coran'')
* [[Georges Simenon]]: romani o inspektoru [[Maigret]]u 
* [[Patrick Süskind]]: ''[[Parfem: Hronologija jednog zločina]]''
* [[Émile Zola]]: ''[[Thérèse Raquin]]''
{{col-break}}
{{col-end}}
=== Mediji ===
==== Štampa ====
Parisku [[štampa|štampu]] predstavlja više dnevnih novina. ''[[Le Parisien]]'' su vodeće gradske novine, koje danas izlaze u nekoliko verzija za prigradske općine. ''[[20 minutes]]'' i ''[[Métro (novine)|Métro]]'' su slobodne dnevne novine, koje se naročito rado čitaju, iako nemaju parisko porijeklo. Prve se objavljuju u [[Île-de-France]]u u tiražu 510.000 primjeraka, što je najveće nacionalno izdanje. Parižani, čitajući njegove "besplatne" primjerke u javnim prijevoznim sredstvima tokom špica, čine tipičnu sliku grada. ''[[L'Officiel des spectacles]]'', ''[[Pariscope]]'' i ''[[Zurban]]'' (koji više ne izlazi) nude opsežni kulturni program u metropoli. ''[[Paris frimousse]]'' je mjesečnik s popisom kulturnih aktivnosti za djecu.
 
==== Televizija ====

Lokalna televizija, pored regionalnog programa nacionalnog kanala ''[[Francuska 3]]'', uključuje neke pridružene kanale ili lokalne vlasti. ''[[Télif]]'' u jedan kanal okuplja lokalne kanale u regiji: [[VOTV]] ([[Val-d 'Oise]]), [[Télessonne]] (Essonne), [[TVM Est parisien]] ([[Seine-Saint-Denis]]), [[TVFil78]] ([[Yvelines]]) i [[RTV]] ([[Rosny-sous-Bois]]) i emitira ih kablovski, na [[internet]]u ili [[TV-satelit|satelitski]]. [[ZALEA TV]], asocijativni pariski kanala, povremeno je svoj program emitirao "piratski" zbog problema oko dozvole za emitiranje. [[Teleplaisance.org]], drugi pridruženi kanal, emitira samo amaterski program. Od 2007. oba kanala dostupna su preko interneta.

U Parizu se od 2008. emitira sedam lokalnih kanala ([[digitalna zemaljska televizija]]), kao i [[NRJ Paris]], [[IDF-1]] i [[CAP 24]]. Četiri druge stanice dijele isti kanal: ''IDF Demain'' ("televizija otmjenosti i raznolikosti"), ''BDM TV'', ''CINAPS TV'' i ''Télé Bocal'', koja djeluje u četvrtima koje imaju određenih problema.

=== Sport ===

==== Sportski klubovi ====
Najpopularniji pariski sportski klubovi jesu [[nogomet]]ni klub ''[[Paris Saint-Germain FC]]'', [[košarka]]ški tim ''[[Paris Basket Racing]]'' i [[ragbi]]-klub ''[[Stade Français (ragbi)|Stade Français]]''.

''[[Stade de France]]'', s 80.000 mjesta, izgrađen je za [[Svjetsko prvenstvo u nogometu - Francuska 1998.|Svjetsko prvenstvo 1998.]] i nalazi se u [[Saint-Denis]]u, sjevernom predgrađu Pariza. Koristi se za nogomet, ragbi i [[atletika|atletiku]]. Svake se godine održavaju domaće utakmice francuske ragbi reprezentacije u [[Prvenstvo šest nacija|Prvenstvu šest nacija]], prijateljske ili važnije kvalifikacijske utakmice [[Nogometna reprezentacija Francuske|francuske nogometne reprezentacije]] i nekoliko važnijih mečeva ragbi tima ''Stade Français''.

Stadion ''[[Park prinčeva]]'' tradicionalni je stadion na kojem svoje utakmice igra ''PSG''. Stadion prima oko 49.000 gledalaca i ubraja se u modernije stadione u Evropi sa četiri zvjezdice prema [[UEFA]]-inoj klasifikaciji.

Osim ''PSG-a'', grad ima nekoliko amaterskih nogometnih klubova: ''Paris FC'', ''Red Star'', ''RCF Paris'' i ''Stade Français Paris''. Ovaj posljednji je nogometni ogranak ragbi tima.

Glavni gradski ragbi tim je ''Stade Français''. ''Racing Métro 92 Paris'' (koji sada igra u ''Rugby Pro D2'') drugi je ragbi tim koji je sudjelovao u prvom rugby finalu protiv ''Stade Françaisa'' [[1892]].

Staze za konjske trke ''Longchamp'' najvažnije su staze u Parizu. [[Hipodrom]] je sagrađen [[1857]]. na ruševinama u francuskoj revoluciji srušene opatije Longchamp i domaćin je i drugih sportskih manifestacija.

==== Sportske manifestacije ====
Pariz je bio domaćin Olimpijskih igara [[Olimpijske igre 1900.|1900.]] i [[Olimpijske igre 1924.|1924]], kao i jedna od lokacija [[Svjetsko prvenstvo u nogometu|svjetskih prvenstava u nogometu]] [[Svjetsko prvenstvo u nogometu - Francuska 1938.|1938.]] i [[Svjetsko prvenstvo u nogometu - Francuska 1998.|1998]].

Premda startno mjesto čuvene [[biciklizam|biciklističke]] trke ''[[Tour de France]]'' varira svake godine, posljednja etapa uvijek završava u Parizu, a od 1975. na Elizejskim poljima. Tu su još pariski [[maraton]], ''[[Roland Garros]]'' u [[tenis]]u, atletski miting iz [[Dijamantska liga|Dijamantske]] (bivše Zlatne) lige, ''[[Trophée Lalique]]'' u [[umjetničko klizanje|umjetničkom klizanju]] ili ''[[Turnir 6 nacija]]'' u ragbiju.

U [[konjički sport|konjičkom sportu]] poznata je ''[[Prix de l’Arc de Triomphe]]'', prestižna međunarodna galopska trka, koja se od [[3. oktobar|3. oktobra]] [[1920]]. tradicionalno održava prve nedjelje u oktobru u čast završetka Prvog svjetskog rata.

[[Tenis]] je, također, popularan sport u Francuskoj. [[Roland Garros|Otvoreno prvenstvo Francuske]] kao jedan od četiri ''[[Grand Slam]]a'' u profesionalnom tenisu, svake se godine održava na zemljanim terenima nacionalnog teniskog centra ''Roland Garros'', pokraj Bulonjske šume. [[Finale UEFA Lige prvaka 2006.]] između [[Arsenal F.C.|Arsenala]] i [[FC Barcelona|Barcelone]] održano je na ''Stade de Franceu'', kao i finale [[Svjetski kup u ragbiju 2007.|Svjetskog kupa u ragbiju 2007.]]

=== Festivali ===
U januaru je Pariz tradicionalno domaćin međunarodne modne revije ''Prêt à Porter'' u [[Porte de Versailles]]u i ''[[Festival de création musicale]]'' (''Festivala savremene muzike'') sa brojnim koncertima u ''[[Maison de Radio France]]''.

Februar, mjesec Valentinova, zahvaljujući inicijativi pariskog turističkog biroa, poznat je po akciji "Paris Romantique", a u tome učestvuju turistički vodiči, muzeji (kao ''[[Musée de la Vie Romantique]]''), hoteli i ugostitelji. U ''[[Parc Floral]]u'' kod dvorca Vincennes, u martu startuje pariski polumaraton, kao i ''[[Pariski sajam knjige]]''. U Saint-Denisu, na sjeveru Pariza, održava se ''[[blues]]'' i ''[[jazz]]'' festival ''[[Banlieues Bleues]]'', kao i ''[[Festival du Film de Paris]]'' u ''[[Cinéma Gaumont Marignan]]''.

U aprilu se održava [[Pariski maraton]] s preko 30.000 učesnika; start je u ''Aveniji Champs-Élysées''. Krajem mjeseca Pariz nudi posebnu sliku opjevanu u pjesmi [[Ella Fitzgerald|Elle Fitzgerald]] "[[April in Paris]]" - procvala stabla [[kesten]]a.

Maj je mjesec najrenomiranije konjske utrke u Francuskoj, ''[[Grand Steeplechase de Paris]]'', koja se održava na [[hipodrom]]u [[Auteuil]]. Krajem maja na terenima teniskog kompleksa ''Roland Garros'' počinje ''[[French Open]]'', drugi teniski [[Grand Slam]] turnir u godini. Od početka maja do juna održava se već zadnjih stotinu godina takmičenje uzgajivača [[ruža]] u ''[[Parc de Bagatelle]]u''.

Početkom ljeta, tj. [[21. juni|21. juna]] organizira se ''[[Fête de la Musique]]''. Seriju besplatnih koncerata u cijeloj zemlji inicirao je [[Jack Lang]]. Krajem juna je ''[[Christopher Street Day|Gay Pride Parade]]'' na ''[[Place de la République]]'', kao i na drugim mjestima. Vrhunac manifestacija povodom [[14. juli|14. jula]], francuskog nacionalnog praznika, jeste vojna parada na ''Aveniji Champs-Élysées'', koja počinje i završava na ''Place de la Concordeu''.

U ljetnim mjesecima, od sredine jula do sredine augusta, u kojima veliki dio stanovnika Pariza napušta grad, putujući na ljetovanje, od 2002. godine organizira se ''plaža u Parizu'' ([[Paris-Plage]]) od ''[[Quai du Louvre]]a'' do mosta [[Pont de Sully]], na ''[[Port de la Gare]]u'' i ''[[Bassin de la Villette]]u''. Tako i oni koji su ostali u gradu imaju ugođaj plaže nadohvat ruke na nekoliko kilometara za promet zatvorenih obala Seine.

U septembru svoja vrata otvaraju inače teško dostupne, privatne gradske palače, kao Elizejska palača ili ''[[Hôtel Matignon]]'', a sve to u okviru manifestacije ''[[Journées du Patrimoine]]'' (''Dani kulturnog naslijeđa''). U okviru ''[[Fête des Jardins de Paris]]'' u pariskim parkovima nude se besplatni koncerti, izložbe, pozorišne ili kino-predstave. Pozorišnu sezonu otvara ''Jesenji festival'' (''[[Festival d’Automne à Paris]]'').

U oktobru, u vinogorju [[Montmartre]] sa početkom berbe počinju i vesele parade, zabave i degustacije [[vino|vina]]. Od 2002. u programu je ''[[Nuit Blanche]]'' ("Duga noć umjetnosti"), a svake druge godine održava se poznati salon automobila, ''[[Mondial de l'Automobile]]''. [[1. novembar|1. novembra]], na dan Svih svetih, preporučuje se posjeta nekom od pariskih grobalja.

U decembru se u prestižnom hotelu ''Crillon'' održava elegantni bal debitantica (''Le Bal Crillon des Débutantes''). Nažalost, ulaz je moguć samo pripadnicima "visokog društva". Oni koji nemaju pristup balu mogu uživati u jedinstvenoj igri boja i svjetla na Elizejskim poljanama. Tamo se od sredine decembra do sredine januara na krošnji svakog stabla nalazi kruna od lampica.

Kroz cijelu godinu, zahvaljujući povoljnim klimatskim uvjetima, svakih 15 minuta diže se ''[[Eutelsat]]ov'' balon iz parka ''André Citroën''. Sa 150 m visine, iz "košare" koja prima 30 putnika, nudi se nezaboravan pogled na zapadni dio grada.

=== Gastronomija ===
Prvi restorani na svijetu, kakve danas poznajemo, nastali su u Parizu za vrijeme Francuske revolucije. Tada prestaje važiti i stari [[esnaf]]ski zakon, po kojem su kuhinje u kojima se služila supa bile strogo odvojene od pekara. Nazivu ''restoran'' kumovao je jedan kuhar, Boulanger, koji je služio naročito snažne bujone u svom "božanskom restoranu". [[1765]]. godine dobio je dozvolu, usprkos ograničenosti esnafskim zakonom, da pored supa može služiti janjetinu u umaku. Otada sebe naziva "restaurateur", a njegov [[bujon]] daje ime restoranu u kojem se nude različita jela.

{{Citat|Restauratori su oni koji nude razne supe, zvane "Restaurants", prave razne krem-supe, supe s rižom i rezancima, jaja, tjesteninu, piletinu, marmelade, kompote i druga zdrava i ukusna jela. Cijene svih jela su trajne i jela se serviraju u bilo koje doba dana. Dame smiju tamo boraviti i dozvoljeno im je da spremaju jela <small> (''Almanach Dauphin'', [[1777]], po: Fritz Ruf, 1989)</small>}}

Prije revolucije u Parizu je bilo manje od 100 restorana, ali već oko [[1800]]. godine bilo ih je oko 600. Doseljeni narodni poslanici, koji su često živjeli odvojeno, i bogati građani sretali su se u restoranima radi poslovnih razgovora i privatnih sastanaka. Pariske restorane mahom su vodili kuhari i njihove brigade, kojima, nakon bijega njihovih plemićkih poslodavaca, nije preostalo drugo nego se osamostaliti. Time su donijeli složen kuharski stil, koji običnim građanima nije bio dostupan, povezujući "haute cuisine" (visoku kuhinju) u restoranima s nezvaničnim, od plemića omalovažavanim, građanskim pravilima. Danas su u Parizu hiljade restorana, koji nude kako francuske, tako i međunarodne specijalitete.

=== Trgovine ===
[[Datoteka:Grands magasins eclairage de Noel.JPG|desno|mini|Tržni centar ''Galeries Lafayette'']]
[[Datoteka:Bon Marché, Paris - interior view.JPG|desno|mini|Tržni centar ''Le Bon Marche'']]

Pariz je grad mnogobrojnih prodavnica, trgovačkih centara i tržnica. Jedna od najpoznatijih je ''[[Galeries Lafayette]]''. Velika centralna dvorana sa staklenom kupolom jeste spomenik. Svi poznati kreatori mode, parfema kao Ungaro, Thierry Mugler, [[Jean-Paul Gaultier]] ili Fiorucci zastupljeni su ovdje. Nedaleko od ''Galeries Lafayette'' nalazi se ''[[Au Printemps]]'', čija je centralna dvorana također prekrivena ukrašenom staklenom kupolom. Obje robne kuće nude jedinstven i raznovrstan izbor. Na [[Rive gauche]] je luksuzna ''[[Le Bon Marche]]'' koja, pored mode, nudi poslastice iz cijelog svijeta.

U blizini nove ''Opere Bastille'' jeste buvlja pijaca ''[[Marche d’Aligre]]''. Nudi se sve: od odjeće, plodova, keramike i slika, do namirnica i cvijeća. Pijaca je otvorena ujutro, svakim danom osim ponedjeljka. Pretežno odjeću, ali i umjetnine nudi ''[[Puces de la Porte de Montreuil]]'' u blizini metro-stanice linije {{parismetro|9}} [[Porte de Montreuil (Metro Pariz)|Porte de Montreuil]]. Odjeća i kućne potrepštine mogu se nabaviti na pijaci [[Marche de la Porte Vanves]] blizu metro-stanice linije {{parismetro|13}} [[Porte de Vanves (Metro Pariz)|Porte de Vanves]]. [[Puces de Saint-Ouen-Clignancourt]] čini više povezanih tržnica. Tamošnji trgovci specijalizirali su se za skupocjene umjetnine, ali se nude i cijenom pristupačni artikli.

''[[Le Louvre des Antiquaires]]'' u blizini ''[[Palais Royal]]a'' jedna je od najvećih i najpoznatijih trgovina antikvitetima u Parizu. U 250 prostorija na tri sprata nudi se roba iz cijelog svijeta. Pored namještaja, slika i tepiha, može se kupiti kristal, oružje, igračke, satovi i nakit. Stare i korištene knjige mogu se kupiti na štandovima (''bouquinistes'') uz Seinu.

U Parizu su bezbrojni modni butici, koji prodaju ''prêt-à-porter'' odjeću poznatih modnih kuća. Visoka moda može se nabaviti u trgovinama ''Chanel'' u [[Rue Cambon]], ''Dior'' u [[Avenija Montaigne|Aveniji Montaigne]] i ''Christian Lacroix'' u [[Rue du Faubourg-St-Honore]] ili Aveniji Montaigne. Moda s modnih pista može se dobiti u trgovini ''Gianni Versace'' u [[Rue des Saint Peres]], ''Jean-Paul Gaultier'' blizu metro-stanice linije {{parismetro|3}} [[Bourse (Metro Pariz)|Bourse]] i ''Cerruti 1881'' blizu metro-stanice linija {{parismetro|8}} {{parismetro|12}}{{parismetro|14}} [[Madelaine (Metro Pariz)|Madelaine]]. Elegantna odjeća može se dobiti i u Saint-Germainu, Maraisu ili u ''Galerie Vivienne'' (kod [[Les Halles]]a).

== Privreda i infrastruktura ==
=== Privreda ===

[[Datoteka:Ligne-14-Chatelet-1.jpg|mini|desno|Linija {{parismetro|14}} pariskog metroa na stanici [[Châtelet (Metro Pariz)|Châtelet]]]]
S [[Bruto domaći proizvod|BDP]]-om od 533.6 milijardi [[Euro|eura]]<ref>{{Cite web |url=http://www.insee.fr/fr/ppp/bases-de-donnees/donnees-detaillees/cnat-region/pib_reg.xls%7Ctitle%3DProduits |title=Intérieurs Bruts Régionaux (PIBR) en valeur en millions d'euros |access-date=9. 10. 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140408033711/http://www.insee.fr/fr/ppp/bases-de-donnees/donnees-detaillees/cnat-region/pib_reg.xls%7Ctitle=Produits |archive-date=8. 4. 2014 |url-status=dead }}</ref> 2007. godine pariska regija ima jedan od najvećih BDP-a u Evropi, koji je čini glavnim pokretačem svjetske privrede. Pod pretpostavkom da se radi o zasebnoj državi, bila bi to 17. najveća ekonomska sila na svijetu, velika skoro kao i [[Holandija|holandska]].<ref name="PARI32">{{cite web|publisher=World Bank|url=http://siteresources.worldbank.org/DATASTATISTICS/Resources/GDP.pdf|title=Total GDP 2007}}</ref> Pariska regija glavno je francusko ekonomsko središte. Dok stanovništvo regije čini 18.8% od ukupnog broja stanovnika [[Francuska|Francuske]]<ref name="PARI33">{{cite web|publisher=Insee|url=http://www.insee.fr/fr/themes/tableau.asp?reg_id=99&ref_id=CMRSOS02137|title=Population des régions aux derniers recensements}}</ref>, BDP čini 29.5% francuskog BDP-a. Privreda grada, iako raznovrsna, nema vodeću specijaliziranu industriju kao [[Los Angeles]], [[London]] ili [[New York City|New York]]. U novije vrijeme privreda Pariza preusmjerava se na servisni sektor visoke dodane vrijednosti (finansije, informatičke tehnologije itd.) i visokotehnološku proizvodnju: [[elektronika]], [[optika]], avio-svemirska industrija itd.

Najintenzivnija ekonomska djelatnost pariske regije kroz središnji [[Francuski departmani|departman]] [[Hauts-de-Seine]] i prigradsku poslovnu četvrt La Défense smješta ekonomsko središte Pariza u zapadni dio grada, u trokutu između ''Opere Garnier'', La Défensea i [[Val de Seine]]. Administrativne granice grada nemaju mnogo utjecaja na granice ekonomskih aktivnosti. Iako većina zaposlenih putuje na posao iz predgrađa u centar, mnogi putuju i iz centra u predgrađa. Premda je ekonomija Pariza uglavnom u uslužnim djelatnostima, grad ostaje važno proizvodno uporište u Evropi, posebno u oblasti [[automobil]]ske industrije, [[avijacija|avijacije]] i elektronike.

Popis stanovništva 1999. pokazao je da od 5.089.170 zaposlenih u pariskoj gradskoj zoni 16.5% radi u poslovnim uslugama, 13% u trgovini, 12.3% u proizvodnji, 10% u javnoj upravi i vojnoj industriji, 8.7% u [[Zdravstvo|zdravstvu]], 8.2% u transportu i komunikacijama, 6.6% u obrazovanju i preostalih 24.7% u mnogim drugim ekonomskim sektorima. U proizvodnji je najviše zaposlenih bilo u elektroničkoj i [[elektrotehnika|elektrotehničkoj]] industriji (17.9% od ukupne radne snage 1999) i izdavaštvu i štamparskoj industriji (14% od ukupne radne snage), s preostalih 68.1% radne snage raspoređenih kroz mnoge druge industrije. [[Turizam]] i odgovarajuće turističke usluge zapošljavaju 6.2% radne snage i 3.6% svih zaposlenih u pariskoj regiji.<ref name="PARI34">{{cite web|publisher=Insee|url=http://www.insee.fr/fr/insee_regions/idf/rfc/docs/alapage234.pdf|title="Les emplois dans les activités liées au tourisme: un sur quatre en Ile-de-France"}}</ref>

=== Promet ===
[[Datoteka:Terminal1 CDGParisAirport.jpg|desno|mini|Aerodrom Charles de Gaulle]]
Grad okružuje gradski autoput ''Boulevard périphérique'' s 8 voznih traka i povezuje skoro sve važnije [[Lista francuskih autoputeva|francuske autoputeve]]. Preko autoputeva [[Autoput A1 (Francuska)|A1]] iz pravca [[Lille]]a, [[Autoput A4 (Francuska)|A4]] iz [[Reims]]a, [[Autoput A5 (Francuska)|A5]] iz [[Dijon]]a, [[Autoput A6 (Francuska)|A6]] iz [[Lyon]]a, [[Autoput A77 (Francuska)|A77]] iz [[Nevers]]a, [[Autoput A10 (Francuska)|A10]] iz [[Orléans]]a, [[Autoput A13 (Francuska)|A13]] iz [[Rouen]]a i [[Autoput A16 (Francuska)|A16]] iz [[Amiens]]a, Pariz je povezan s unutrašnjošću Francuske. U okolini Pariza nalaze se tri aerodroma: ''[[Aerodrom Charles de Gaulle|Charles de Gaulle]]'', ''[[Aerodrom Paris-Orly|Paris-Orly]]'' i manji, ''[[Aerodrom Paris-Beauvais|Paris-Beauvais]]'', koji služi za slijetanje [[Niskotarifna avionska kompanija|niskotarifnih avionskih kompanija]].
Najprometnije željezničke linije Francuske počinju u Parizu. Iz pravca [[Lille]]a sa sjevera, [[Rennes]]a i [[Bordeaux]]a na zapadu, [[Lyon]]a i [[Marseille]]a na jugu, te [[Strasbourg]]a na istoku u Pariz saobraćaju moderni brzi vozovi [[TGV]]. Pariz je povezan s Londonom, [[Köln]]om, [[Amsterdam]]om i [[Bruxelles]]om linijama ''[[Eurostar Group Ltd.|Eurostara]]''. Važnije željezničke stanice u Parizu jesu ''[[Gare d'Austerlitz (Pariz)|Gare d'Austerlitz]]'', ''[[Gare de l'Est (Pariz)|Gare de l'Est]]'', ''[[Gare de Lyon (Pariz)|Gare de Lyon]]'', ''[[Gare Montparnasse (Pariz)|Gare Montparnasse]]'', ''[[Gare du Nord (Pariz)|Gare du Nord]]'' i ''[[Gare Saint-Lazare (Pariz)|Gare Saint-Lazare]]''. U gradu je moguć i promet Seinom, kao i [[Pariski kanali|pariskim kanalima]].

==== Gradski promet ====
[[Datoteka:Paris Metro Sign.jpg|mini|desno|mini|Tabla pariskog metroa]]
[[Datoteka:TGV4417Forchheim.jpg|mini|desno|mini|Kompozicija TGV-voza]]

{{Glavni|Javni promet u Parizu}}
Javni promet u Parizu odvija se uglavnom podzemnom željeznicom. [[Pariski metro]], nakon metroa u Londonu, [[Glasgow]]u i [[Budimpešta|Budimpešti]], četvrti je najstariji metro u [[Evropa|Evropi]]. Prva metro linija otvorena je [[19. juli|19. 7.]] [[1900]]. Mreža pariskog metroa sastoji se od 16 linija, od kojih su dvije dodatne linije, s ukupnom dužinom od 212.5&nbsp;km. Oznake metro linija su brojčane i simbolički su predstavljene različitim bojama od {{Parismetro|1}} do {{Parismetro|14}}. Metro dnevno koristi oko 5 miliona putnika.

Osim metroa, kroz grad prolazi i željeznica ''[[Réseau express régional d'Île-de-France|Réseau Express Régional]]'' (RER), koja Pariz povezuje s okolinom, s ukupno 5 linija, označenih slovima od {{Parismetro|A}} do {{Parismetro|E}}.

Šire područje Pariza povezano je prometnim sistemom ''[[Transilien]]''. Za razliku od RER-vozova, vozovi ''Transilien'' linija ne prolaze kroz grad, nego završavaju na jednoj od centralnih željezničkih stanica.
U predgrađima Pariza voze tramvaji, s 8 linija označenih oznakama {{Parismetro|T1}} do {{Parismetro|T8}}. 
U Parizu postoje i mnogobrojne autobuske linije, koje su pod upravom više firmi, te noćne linije ''[[Noctilien]]'', koje voze po posebnom voznom redu. Oznake autobusâ su dvocifrene za linije unutar Pariza, a trocifrene za vezu s predgrađima Pariza.

=== Obrazovanje i nauka ===
{{Glavni|Spisak univerziteta u Parizu}}
Razlike između grada Pariza i ostatka zemlje naročito su vidljive u oblasti obrazovanja, jer se čuveni univerziteti nalaze upravo tu. Najbolje visoke škole (''Grandes écoles'') imaju svoja sjedišta u Parizu, kao, npr., ''[[École polytechnique|École Polytechnique]]'' (1794), ''[[HEC Paris|HEC]]'', ''[[Sciences Po|Sciences Po Paris]]'' i ''[[École normale supérieure|ENS]]''. Nakon 13-godišnjih rasprava elitna škola ''[[ENA]]'' prebačena je 2005. godine u Strasbourg. U njenoj zgradi danas je ''Sciences Po Paris''.

Danas obrazovanje u pariskoj regiji (''Île-de-France'') zapošljava približno 330.000 ljudi, od kojih su 170.000 profesori i učitelji za približno 2.9 miliona učenika i studenata u 9.000 osnovnih, srednjih, viših škola i obrazovnih ustanova.<ref name="PARI44">{{cite web|publisher=La Préfecture de la Région d'Ile-de-France|url=http://www.idf.pref.gouv.fr/donnees/enseignement.htm|title=L'enseignement|access-date=24. 3. 2011|archive-date=24. 8. 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20070824203147/http://www.idf.pref.gouv.fr/donnees/enseignement.htm|url-status=dead}}</ref>

[[Datoteka:Rue St Jacques Louis Le Grand DSC09316.jpg|mini|180px|''Lycée Louis-le-Grand'']]
==== Osnovno i srednje obrazovanje ====

U Parizu se nalaze neke od najprestižnijih francuskih visokih (srednjih) škola, kao ''Lycée Louis-le-Grand'' i ''Lycée Henri-IV'', Ostale visoke škole međunarodnog renomea u Parizu jesu ''Lycée International de Saint Germain-en-Laye'' i ''École Active Bilingue Jeannine Manuel''.

==== Više obrazovanje ====

Do akademske godine 2004/05. Pariz je sa 17 javnih univerziteta u regiji i 359.749 prijavljenih studenata<ref name="PARI45">{{cite web|publisher=Regional Chamber of Commerce and Industry, Paris – Île-de-France|url=http://www.paris-iledefrance.cci.fr/pdf/eco_regionale/chiffres_cles/2006/anglais/cc_2006_en_15-21.pdf|title=Paris Region : key figures 2006|access-date=24. 3. 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20060722235423/http://www.paris-iledefrance.cci.fr/pdf/eco_regionale/chiffres_cles/2006/anglais/cc_2006_en_15-21.pdf|archive-date=22. 7. 2006|url-status=dead}}</ref> imao najveći broj studenata u Evropi.<ref name="PARI46">{{cite web|publisher=Céline Rozenblat, Patricia Cicille, Delegation for Spatial Planning and Regional Action|url=http://www.diact.gouv.fr/Datar_Site/DATAR_Metropoles.nsf/76f84e7666af90b6c125655a0046b83c/30207c6b28edd873c1256e59003d0619/$FILE/Villes%20europ%C3%A9ennes.pdf|title=Les villes européennes – Analyse comparative|access-date=24. 3. 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20071201024047/http://www.diact.gouv.fr/Datar_Site/DATAR_Metropoles.nsf/76f84e7666af90b6c125655a0046b83c/30207c6b28edd873c1256e59003d0619/$FILE/Villes%20europ%C3%A9ennes.pdf|archive-date=1. 12. 2007|url-status=dead}}</ref> Prestižne ''grandes écoles'' pariske regije i mnoštvo privatnih i javnih škola, neovisnih o univerzitetima, imaju dodatnih 240.778 prijavljenih studenata, koji su zajedno s univerzitetskom populacijom činili brojku od ukupno 600.527 studenata te godine.<ref name="PARI45"/>

==== Univerziteti ====

[[Datoteka:La Sorbonne 3.jpg|mini|lijevo|180px|[[Sorbonne|Pariski univerzitet ''Sorbonne'']]]]
U ranom [[9. vijek|9. stoljeću]] [[Karlo Veliki]] naložio je svim crkvama da daju poduke u čitanju, pisanju i osnovama [[aritmetika|aritmetike]] u svojim župama i katedralama i da pružaju više obrazovanje u razvijenijim vještinama [[jezik]]a, [[Fizika|fizike]], [[Muzika|muzike]] i [[Teologija|teologije]]. U to je doba Pariz već bio jedan od glavnih biskupskih gradova, te se počinjao uzdizati kao školsko središte. Do ranog [[13. vijek|13. stoljeća]] škola-katedrala [[Notre-Dame de Paris|Notre-Dame]], kao prva obrazovna institucija, imala je mnoge čuvene učitelje, ali su njihova kontroverzna učenja dovela do stvaranja odvojenog univerziteta Sainte-Genevieve na lijevoj obali, koji je postao središte pariske školske Latinske četvrti, napoznatije po univerzitetu ''[[Sorbonne]]''.

Kralj Filip II ovlastio je univerzitete [[1200]]. godine kao društva koja su svojim učiteljima i studentima dozvoljavala samostalno djelovanje neovisno o kruni i porezima. U to doba mnoga predavanja održavana su na otvorenom. Studenti i učitelji iz okoline Pariza odsjedali bi u hostelima ili u koledžima, sagrađenim za stipendiste koji su dolazili izdaleka. Čuven već u 13. stoljeću, pariski univerzitet imao je studente iz cijele Evrope. Pariski [[Skolastika|skolastički]] centar na lijevoj obali, nazivan "Latinska četvrt", jer su učenja tada održavana na [[latinski jezik|latinskom]], reorganizirat će se oko koledža koji je [[1257]]. osnovao [[Robert de Sorbon]] ([[1201]]–[[1274]]), ''College de Sorbonne''.
 
''[[Sorbonne]]'' je osnovan kao [[teologija|teološka]] škola. [[Papa Klement IV]] daje svoj pristanak za osnivanje [[1268]] godine. Od prvobitne škole za siromašne studente teologije, s uglednim učiteljima i bogatom opremom raste ugled Sorbonne, koja to ime nosi od 14. stoljeća.

Ostale visoke škole jesu: ''[[Collège de France]]'' (1530), ''[[Institut Catholique]]'' (1875) i ''[[École du Louvre]]'' (1882).

''[[Académie française|Francuska akademija]]'' najstarija je institucija u oblasti duhovnog života i ujedno i najuglednija. Od [[1801]]. godine smještena je u ''[[Collège des Quatre Nations]]'', gdje je i službeni stan doživotno izabranog sekretara, a nalazi se nedaleko od ''Louvrea''. Akademija je nastala iz jednog pariskog literarnog kruga, koji se od [[1629]]. susretao kod danas gotovo nepoznatog [[Valentin Conrart|Valentina Conrarta]]. [[1634]]. udruženje je imalo 34 člana. [[2. januar]]a [[1635]]. Luj XIII proglašava Akademiju državnom institucijom. Ministar, [[kardinal Richelieu]] tvorac je Statuta, koji je [[1637]]. godine registrirao i priznao pariski sud i parlament. Od [[1803]]. Akademija pripada ''[[Institut de France|Institutu Francuske]]''.

Pariski je univerzitet u 19. stoljeću imao šest fakulteta: [[pravo]], [[nauka|nauku]], [[medicina|medicinu]], [[farmaceutika|farmaceutiku]], [[književnost]] i teologiju. Nakon studentskih nemira [[1968]]. provedena je opsežna reforma pariskog univerziteta u nastojanju da se rasprši centralizirana studentska masa. Iduće godine bivši jedinstveni pariski univerzitet podijeljen je na 13 autonomnih univerziteta (od "Paris I" do "Paris XIII"), lociranih po cijelom gradu i predgrađima. Svaki od tih univerziteta naslijedio je samo neke od odjela starog univerziteta. ''Paris I'', ''II'', ''V'' i ''X'' naslijedili su pravo, ''Paris V'' medicinu, ''Paris VI'' i ''VII'' naučne odjele itd.

1991. osnovana su još 4 univerziteta u predgrađima Pariza, što je ukupan broj javnih sveučilišta u regiji [[Île-de-France]] dovelo na 17. Novi univerziteti nazvani su po predgrađima u kojima su smješteni: ''[[Cergy-Pontoise]]'', ''[[Évry Val d'Essonne]]'', ''[[Marne la Vallée]]'' i ''[[Université de Versailles-Saint-Quentin-en-Yvelines|Versailles Saint-Quentin-en-Yvelines]]''. Drugi instituti uključuju ''[[Američki univerzitet u Parizu]]'', ''Američku poslovnu školu'' i ''[[Institut Londonskog univerziteta u Parizu]]'' (''ULIP''), koji nudi neakademske i postdiplomske studije priznate od ''Londonskog univerziteta''.

==== ''Grandes écoles'' ====

U pariskoj su regiji prestižne ''grandes écoles'', specijalizirani centri višeg obrazovanja izvan struktura javnih univerziteta. Većina njih preseljeni su u predgrađa Pariza [[1960te|1960-ih]] i [[1970te|1970-ih]], u nove kampuse, mnogo veće od onih u najgušće naseljenim djelovima grada, iako je ''[[École normale supérieure|École Normale Supérieure]]'' ostala na ''Rue d'Ulm'' u [[5. arondisman (Pariz)|5. arondismanu]]. Parisko područje ima veliki broj tehničkih škola, predvođenih prestižnim ''Pariskim tehnološkim institutom'' (''[[ParisTech]]''), koji sadrži nekoliko koledža, kao ''[[École polytechnique|École Polytechnique]]'', ''[[École nationale supérieure des mines de Paris|École des Mines]]'', ''Télécom Paris'', ''Arts et Métiers'' i ''[[École nationale des ponts et chaussées|École des Ponts et Chaussées]]''. Postoje, također, i mnoge poslovne škole, uključujući ''[[HEC Paris|HEC]]'', ''[[ESSEC Business School|ESSEC]]'', ''[[INSEAD]]'' i ''[[ESCP Business School|ESCP-EAP]]'' (''Evropska škola menadžmenta''). Iako je elitna upravna škola ''ENA'' preseljena u Strasbourg, škola političkih nauka ''[[Sciences Po]]'' još se nalazi u Parizu, na lijevoj obali u [[7. arondisman (Pariz)|7. arondismanu]].

Sistem ''grandes écoles'' podržava broj pripremnih škola koje nude kurseve od 2 ili 3 godine, nazvane ''Classes préparatoires'', poznate i kao ''classes prépas'' ili ''prépas''. Takvi kursevi omogućavaju pristup u ''grandes écoles''. Mnoge od najboljih pripremnih škola smještene su u Parizu, uključujući ''Lycée Louis-le-Grand'', ''Lycée Henri-IV'', ''Lycée Saint-Louis'', ''Lycée Janson de Sailly'' i ''Lycée Stanislas''.<ref name="PARI47">{{cite web|publisher=Letudiant.fr|url=http://www.letudiant.fr/palmares/classement-prepa/maths-spe-mp.html?crit_region=&crit_ecole=Panier|title=L'étudiant League Table 2008}}</ref> Još 2 vrhunske pripremne škole (''Lycée Hoche'' i ''Lycée Privé Sainte-Genevieve'') nalaze su u Versaillesu, kraj Pariza. Izbor studenata bazira se na ocjenama i primjedbama učitelja. Pripremne škole privlače mnoge među najboljim studentima u Francuskoj i poznati su kao vrlo zahtjevne po obimu rada i psihološkom naporu.

==== Biblioteke ====
[[Francuska nacionalna biblioteka]] (''Bibliothèque nationale de France'') najveća je biblioteka u Parizu. Osnovao ju je kralj [[Karlo V, kralj Francuske|Karlo V]] s 911 osobnih knjiga i rukopisa u ''Louvreu''. Kako je tada bio običaj uništiti sve dokumente nakon kraljeve smrti, bibliotečka zbirka nadograđena je tek sa kraljem [[Luj XI, kralj Francuske|Luj XI]], koji je prestao s ovom tradicijom.

14. 7. [[1988]]. godine francuski predsjednik [[François Mitterrand]] najavio je izgradnju nove zgrade Francuske nacionalne biblioteke, koja je započela [[1990]]. po planovima arhitekte [[Dominique Perrault|Dominiquea Perraulta]]. Biblioteka je otvorena [[20. decembar|20. 12.]] 1996. i sadrži sve publikacije objavljene u [[Francuska|Francuskoj]], s preko 10 miliona naslova.

Francuska nacionalna biblioteka upravlja bibliotekama u Parizu, među kojima su ''François-Mitterrand'', ''Richelieu'', ''Louvois'', ''Opéra'' i ''Arsenal''.<ref name="PARI48">{{cite web|publisher=Bibliothèque nationale de France|url=http://www.bnf.fr/pages/zNavigat/frame/version_anglaise.htm?ancre=english.htm|title=How to find us|access-date=24. 3. 2011|archive-date=2. 2. 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090202070012/http://www.bnf.fr/pages/zNavigat/frame/version_anglaise.htm?ancre=english.htm|url-status=dead}}</ref>

''[[Američka biblioteka u Parizu]]'' otvorena je [[1920]]. kao dio privatne neprofitne organizacije.<ref>"[http://www.youseemore.com/alip/about.asp?p=1 History of the Library] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071102091313/http://www.youseemore.com/alip/about.asp?p=1 |date=2. 11. 2007 }}." ''American Library in Paris''</ref> Savremena knjižnica vuče porijeklo od knjiga poslanih od ''Američkog udruženja biblioteka'' američkim vojnicima u Francuskoj.<ref name="PARI49">{{cite web|publisher=The New York Times|url=http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F20A12FE3C55147A93CBAB178DD85F448385F9|title=The American Library in Paris}}</ref>

=== Vodovod ===
[[Datoteka:CanalSaint-martin.jpg|mini|180px|Kanal Saint-Martin]]

U prošlosti je Pariz za vodoopskrbu imao samo rijeke [[Seine]] i [[Bievre]]. Kasniji oblici navodnjavanja bili su rimski [[akvadukt]] iz 1. stoljeća iz Wissousa (kasnije napušten), izvori s desne obale od kasnog 11. stoljeća, akvadukt izgrađen približnom putanjom napuštenog rimskog akvadukta, od 15. stoljeća i od [[1809]]. kanal ''L'Ourcq'', koji Pariz opskrbljuje vodom iz manje zagađenih rijeka sa sjeveroistoka. Svoj prvi stalni i obilni izvor vode Pariz je dobio tek u drugoj polovini 19. stoljeća. Od [[1857]]. inženjer [[Eugene Belgrand]], pod prefektom [[Napoleon III|Napoleona III]], baronom Haussmannom, nadgledao je izgradnju niza novih akvadukata, koji su doveli vodu s izvorâ oko grada u nekoliko rezervoara, izgrađenih na najvišim uzvišenjima u gradu. Otada je novi sistem rezervoara postao glavni izvor pitke vode u Parizu, dok se ostaci starog sistema, koji vodu crpe iz nižih nivoa istih rezervoara, koriste za čišćenje ulica.

Pariz ima oko 2.400&nbsp;km podzemnih prolaza namjenjenih odvodu otpadnih voda.<ref name="PARI51">{{cite web|url=https://guidetoeurope.com/france/destinations/paris|title="Les égouts parisiens"|publisher=Mairie de Paris|archive-url=https://web.archive.org/web/20061003225317/http://www.paris.fr/portail/Environnement/Portal.lut?page_id=1313&document_type_id=5&document_id=2158&portlet_id=3139|archive-date=3. 10. 2006|url-status=dead|access-date=16. 5. 2011}}</ref> Većina ih datira s kraja 19. stoljeća, kao posljedica kombiniranih planova prefekta Haussmanna i inženjera Belgranda na poboljšanju tada vrlo nezdravih uvjeta u gradu. Stalno održavan od same izgradnje, samo manji postotak mreže pariskih kanala zahtijevao je potpunu obnovu. Cijelom mrežom kanala i kolektora od kraja 20. stoljeća upravlja [[kompjuter]]izirani sistem, poznat po akronimu "G.A.AS.PAR", koji kontrolira svu distribuciju vode u Parizu, te čak i protok Seine kroz glavni grad.

=== Zdravstvo ===
Zdrastvenu njegu i interventnu zdrastvenu pomoć u Parizu i predgrađima pruža ''[[Assistance publique - Hôpitaux de Paris]] (AP-HP)'', javni bolnički sistem koji zapošljava više od 90.000 ljudi (zdrastveno osoblje i administracija) u 44 bolnice. To je najveći bolnički sistem u Evropi.<ref>{{Cite web |url=http://www.paris-region.com/ard_uk/upload/document/D176.pdf |title=Arhivirana kopija |access-date=16. 5. 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070117112822/http://www.paris-region.com/ard_uk/upload/document/D176.pdf |archive-date=17. 1. 2007 |url-status=dead }}</ref>.

Među 44 bolnice kojima upravlja AP-HP, najznačajnije su:
* [[Hôtel-Dieu]], osnovana [[651]], najstarija bolnica u Parizu
* [[Hôpital de la Pitié-Salpetriere]], najveća pariska i evropska bolnica
* [[Hôpital Necker - Enfants malades]], najstarija [[pedijatrija|pedijatrijska]] bolnica na svijetu
* [[Hôpital Européen Georges-Pompidou]], posljednja izgrađena bolnica u Parizu
* [[CHU Kremlin-Bicetre]]
* [[Hôpital Paul-Brousse]]
* [[Hôpital Tenon]]
* [[Hôpital Saint-Louis]]
* [[Hôpital Saint-Antoine]].

Čuvena vojna bolnica ''[[Val-de-Grâce]]'' nije dio AP-HP sistema.

== Poznate osobe ==
{{Glavni|Spisak poznatih osoba rođenih u Parizu}}

=== Kćeri i sinovi Pariza ===
Pariz je rodni grad brojnih poznatih ličnosti. Između ostalih, tu su rođeni [[kompozitor]] [[Georges Bizet]], šansonjerka [[Édith Piaf]], [[slikarstvo|slikar]] [[François Boucher]], [[pedagogija|pedagog]], historičar i [[sport]]ski funkcioner [[Pierre de Coubertin]], političar [[Jacques Chirac]], šansonjer, kompozitor i [[pisac]] [[Serge Gainsbourg]], arhitekt [[Charles Garnier]], upravitelj i planer [[Georges-Eugène Haussmann]], [[glumac]] i [[režiser]] [[Mathieu Kassovitz]], režiseri [[Claude Chabrol]], [[François Truffaut]] i [[Roman Polanski]], glumica [[Sophie Marceau]] kao i glumica i pjevačica [[Caterina Valente]].

=== Ličnosti koje su živjele i radile u Parizu ===
Među ličnostima koje su živjele i radile u Parizu nalaze se, pored ostalih, pisac [[Honoré de Balzac]], [[Poljska|poljski]] kompozitor [[Frédéric Chopin]], glumica [[Marlene Dietrich]], inženjer [[Gustave Eiffel]], [[Njemačka|njemački]] pisac [[Heinrich Heine]], američki [[pjevanje|pjevač]] [[Jim Morrison]] (grupa ''[[The Doors]]''), njemačko-francuski kompozitor [[Jacques Offenbach]] i [[Irska|irsko]]-[[Engleska|engleski]] pisci [[Oscar Wilde]] i [[James Joyce]].

Od 1950-ih godina Pariz privlači [[Afroamerikanci|afroameričke]] ''jazz''-muzičare, koji su se u Parizu mogli osjetno slobodnije kretati, nego u SAD-u, gdje je još bio osjetno prisutan [[rasizam]]. [[Sidney Bechet]] preselio se u Francusku ''jer je tu bliže Africi''. Na ''jazz''-festivalu [[1948]]. u [[Nica|Nici]] i Parizu trijumfira mladi [[Miles Davis]], koji je na Seinei upoznao i zavolio [[Juliette Gréco]]. Pariz je nadahnuo i [[Bud Powell|Buda Powella]], [[Idrees Sulieman|Idreesa Suliemana]] i [[Benny Waters|Bennyja Watersa]]. Režiseri kao [[Louis Malle]] (''[[Lift za vješala]]'') i [[Roger Vadim]] eksperimentiraju 1950-ih sa spontanim ''jazz-soundtrackom''. Krajem 1960-ih u Pariz emigriraju muzičari kao [[Anthony Braxton]], ''[[Art Ensemble of Chicago]]'' ili [[Frank Wright]], a tu je do [[2007]]. živio i [[saksofon]]ist [[David Murray (saksofonist)|David Murray]].

=== Počasni građani ===
Slikar, [[grafika|grafičar]] i [[kiparstvo|kipar]] [[Pablo Picasso]] proglašen je počasnim građaninom Pariza [[1971]]. Nakon toga ova titula nije više dodijeljena sve do 2003, a otada su je dobili:

* 2003 - američki novinar i politički aktivist [[Mumia Abu-Jamal]] i francusko-kolumbijski borac protiv korupcije i kandidatkinja za predsjednika [[Kolumbija|Kolumbije]] [[Íngrid Betancourt]];
* 2004 - [[mjanmar]]ska [[političar]]ka, dobitnica [[Nobelova nagrada za mir|Nobelove nagrade za mir]], [[Aung San Suu Kyi]];
* 2006 - [[Nigerija|nigerijski]] [[advokat]] i borac za ljudska prava [[Hauwa Ibrahim]];
* 2008 - [[Tendzin Gyatsho (Dalai Lama)|Dalai Lama]] i kineski borac za ljudska prava [[Hu Jia]];<ref>Grad Pariz: [http://www.paris.fr/portail/accueil/Portal.lut?page_id=6593&document_type_id=5&document_id=20675&portlet_id=14989 Les maires et personnalités reçus à l’Hôtel de Ville depuis 2001] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090325022120/http://www.paris.fr/portail/accueil/Portal.lut?page_id=6593 |date=25. 3. 2009 }}</ref>

== Međunarodni odnosi ==
Pariz ima jedan bratimljeni grad i brojne gradove partnere.<ref name="partners1">{{cite web |url=http://www.paris.fr/portail/accueil/Portal.lut?page_id=6587&document_type_id=5&document_id=1 6468&portlet_id=14974 |work=Mairie de Paris |title=Les pactes d'amitié et de coopération |access-date=22. 3. 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100122093109/http://www.paris.fr/portail/accueil/Portal.lut?page_id=6587 |archive-date=22. 1. 2010 |url-status=dead }}</ref><ref name="partners2">{{cite web |url=http://www.paris.fr/en/city_government/international/special_partners.asp |work=Mairie de Paris |title=International relations : special partners |access-date=22. 3. 2011 |archive-url=https://archive.today/20070806151309/http://www.paris.fr/en/city_government/international/special_partners.asp |archive-date=6. 8. 2007 |url-status=dead }}</ref><ref name="International relations">{{cite web |url=http://www.tirana.gov.al/common/images/International%20Relations.pdf |title=Twinning Cities: International Relations |work=Municipality of Tirana |publisher=www.tirana.gov.al |format=PDF |access-date=22. 3. 2011 |archive-date=16. 2. 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080216035358/http://www.tirana.gov.al/common/images/International%20Relations.pdf |url-status=dead }}</ref><ref name="Prague Partner Cities">{{cite web|url=http://magistrat.praha-mesto.cz/72647_Partnerska-mesta|title=Prague Partner Cities|publisher=[[copyright|©]] 2009 [http://magistrat.praha-mesto.cz/ Magistrát hl. m. Prahy] |language=Czech}}</ref><ref name="Washington DC">{{cite web|url=http://os.dc.gov/os/cwp/view,a,1206,q,522336.asp|title=Protocol and International Affairs|publisher=DC Office of the Secretary|access-date=22. 3. 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20080513185356/http://os.dc.gov/os/cwp/view%2Ca%2C1206%2Cq%2C522336.asp|archive-date=13. 5. 2008|url-status=dead}}</ref>

=== Bratimljeni grad ===
* [[Rim]], [[Italija]], od [[1956]] (''Seule Paris est digne de Rome; seule Rome est digne de Paris'' / ''Solo Parigi e degna di Roma; Solo Roma e degna di Parigi'' / "Samo je Pariz dostojan Rima; Samo je Rim dostojan Pariza").

=== Gradovi partneri ===
{{div col||20em}}
* [[Alžir (grad)|Alžir]], [[Alžir]], od [[2003.]]
* [[Amman]], [[Jordan]], od [[1987.]]
* [[Atena]], [[Grčka]], od [[2000.]]
* [[Peking]], [[Kina]], od [[1997.]]
* [[Bejrut]], [[Libanon]], od [[1992.]]
* [[Berlin]], [[Njemačka]], od 1987.
* [[Buenos Aires]], [[Argentina]], od [[1999.]]
* [[Kairo]], [[Egipat]], od [[1985.]]
* [[Casablanca]], [[Maroko]], od [[2004.]]
* [[Chicago]], [[SAD]], od [[1996.]]
* [[Kopenhagen]], [[Danska]], od [[2005.]]
* [[Ženeva]], [[Švicarska]], od [[2002.]]
* [[Jakarta]], [[Indonezija]], od [[1995.]]
* [[Kyoto]], [[Japan]], od [[1958.]]
* [[Lisabon]], [[Portugal]], od [[1998.]]
* [[London]], [[Ujedinjeno Kraljevstvo]], od [[2001.]]
* [[Madrid]], [[Španija]], od 2000.
* [[Ciudad de México|Mexico City]], [[Meksiko]], od 1999.
* [[Montreal]], [[Kanada]], od [[2006.]]
* [[Moskva]], [[Rusija]], od [[1992.]]
* [[Porto Alegre]], [[Brazil]], od 2001.
* [[Prag]], [[Češka]], od 1997.
* [[Québec (grad)|Québec City]], [[Kanada]], od 2003.
* [[Rabat]], [[Maroko]], od 2004.
* [[Rijad]], [[Saudijska Arabija]], od 1997.
* [[Sankt Peterburg]], [[Rusija]], od 1997.
* [[Sana'a]], [[Jemen]], od 1987.
* [[San Francisco]], [[SAD]], od 1996.
* [[Santiago de Chile]], [[Čile]], od 1997.
* [[Sao Paulo]], [[Brazil]], od 2004.
* [[Seul]], [[Južna Koreja]], od [[1991.]]
* [[Sofija]], [[Bugarska]], od 1998.
* [[Sydney]], [[Australija]], od 1998.
* [[Tbilisi]], [[Gruzija]], od 1997.
* [[Tirana]], [[Albanija]]
* [[Tokio]], [[Japan]], od [[1982.]]
* [[Tunis (grad)|Tunis]], [[Tunis]], od 2004.
* [[Varšava]], [[Poljska]], od 1999.
* [[Washington, D.C.]], [[SAD]], od 2000.
* [[Jerevan]], [[Armenija]], od 1998.
{{div col end}}

== Reference ==
{{refspisak|2}}

== Vanjski linkovi ==
{{Commonscat|Paris}}
* [https://web.archive.org/web/20150409075205/http://www.paris.fr/english Službeni sajt grada Pariza]

{{Glavni gradovi evropskih država}}
{{Departmani u Francuskoj}}
{{Evropski gradovi kulture}}
{{Gradovi domaćini EP u atletici}}
{{Gradovi domaćini LJOI-a}}

{{Istaknuti članak}}

[[Kategorija:Pariz|*]]
[[Kategorija:Glavni gradovi evropskih država]]
[[Kategorija:Gradovi u Francuskoj]]
[[Kategorija:Departmani Francuske]]
[[Kategorija:Île-de-France]]