Atlantski okean
Atlantski okean ili Atlantik, drugi je najveći okean na Zemlji. Sa površinom od 106.460.000 km2[1][2] zauzima oko 20 % površine Zemlje i oko 29 % površine vode. Atlantski okean razdvaja Stari od Novog svijeta.
Atlantski okean je od sjevera prema jugu izduženi bazen u obliku slova S, koji se u području ekvatorskih protivstruja na približno 8° sjeverne geografske širine može podijeliti na sjeverni i južni dio.
Etimologija
[uredi | uredi izvor]Prvo poznato spominjanje Atlantskog okeana datira iz još iz djela Stesihorusa, negdje polovinom 6. vijeka p.n.e.[3] Isti se spominje i u Herodotovoj Historiji oko 450. godine p.n.e.[4] kao more izvan Herodotovih stubova, odnosno more koje počinje izvan Gibraltarskog moreuza.[5] S druge strane, naziv okeana potiče iz grčke mitologije i znači "Atlasovo more", prema Atlasu, jednom od Titana.[6]
Granice i opći podaci
[uredi | uredi izvor]Međunarodna hidrografska organizacija je definisala granice mora i okeana 1953. godine,[7] ali su neke od granica mijenjane, a neke definicije još uvijek nisu dobile općeprihvaćeno značenje.
Prema ovoj organizaciji, granice Atlantskog okeana se definišu na sljedeći način: Na zapadu ga omeđuju Sjeverna i Južna Amerika, na sjeveru je preko Danskog prolaza, Grendlandskog, Norveškog i Barentsovog mora povezan sa Arktičkim okeanom. Na istoku je ograničen Evropom, Gibraltarskim moreuzom (preko kojeg je povezan sa Sredozemnim morem) i Afrikom, a na jugoistoku se spaja sa Indijskog okeana pri čemu granica ide 20. meridijanom istočne geografske dužine, od rta do Antarktika.[7]
Od godine 1914. postoji i veza sa Pacifikom kroz Panamski kanal. Granica s Arktičkim okeanom ide po izlomljenoj liniji od Grenlanda do najjužnijih dijelova Svalbarda i nazad na jug do Norveške.
Zajedno sa susjednim morima obuhvata površinu od oko 106.460.000 km2; a bez njih 82.362.000 km2. Površina kopna sa kojeg se rijeke slijevaju u Atlantski okean je dvostruko veća od površine kopna koje napaja Tihi i Indijski okean zajedno. Zapremina Atlantskog okeana sa susjednim morima je oko 354.700.000 km3, a bez njih oko 323.600.000 km3.
Prosječna dubina Atlantika i susjednih mora je 3.332 m; a bez njih čak 3.926 m. Najdublja tačka, 8.605 m, nalazi se u Portorikanskoj brazdi. Širina okeana kreće se od 2.848 km između Brazila i Liberije do oko 4.830 km između SAD-a i sjeverne Afrike.
Obala Atlantskog okeana je razvedena, s brojnim zalivima i morima, uključujući Karipsko more, Meksički zaliv, Zaliv St. Lawrence, Sredozemno more, Crno more, Sjeverno more, Baltičko more, Norveško more i Weddellovo more. Među ostrvima Atlantskog okeana ističu se Svalbard, Grenland, Island, Velika Britanija, Irska, Veliki i Mali Antili, Fernando de Noronha, Azori, Madeira, Kanarska ostrva, Zelenortska Ostrva, Bermuda, Karibi, Ascension, Sveta Helena, Tristan da Cunha, Falklandska ostrva i Južna Georgia.
Također pogledajte
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ NOAA: How big is the Atlantic Ocean?
- ^ "Atlantic Ocean". Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 20. 12. 2016.
- ^ SLG / (Sch. A. R. 1. 211)
- ^ "1 Ἀ. θάλασσα "la mar Atlántida" (the Atlantis sea)..., DGE Dictionary, CSIC, 2006". Arhivirano s originala, 1. 1. 2018. Pristupljeno 17. 2. 2021.
- ^ Hdt. 1.202.4
- ^ Oxford Dictionaries 2015
- ^ a b IHO 1953