Krimski Kanat
| Krimski Kanat قرم خانلغى |
|||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1449 - 1783 | |||||||||||||
|
|||||||||||||
| Glavni grad | Kirim (Stari Krim), Bahčisaraj |
||||||||||||
| Religija | Islam | ||||||||||||
| Državno uređenje | Nasljedna monarhija | ||||||||||||
| Kan | |||||||||||||
• 1449 - 1466 |
Hadži I Giraj (prvi) | ||||||||||||
• 1777 - 1783 |
Šahin Giraj (posljednji) | ||||||||||||
| Zakonodavstvo | |||||||||||||
Krimski Kanat (mongolski: Крымын ханлиг; osmanlijski: قرم خانلغى Qırım Hanlığı; ruski: Крымское ханство, Krymskoje hanstvo; ukrajinski: Кримське ханство, Krymśke chanstvo; poljski: Chanat Krymski) bio je turkijska vazalna država Osmanlijskog carstva od 1478. do 1774. godine. Kao nasljednik Zlatne horde osnovao ga je 1449. godine Hadži I Giraj koji je vodio porijeklo od Toka Timura, trinaestog sina Jočija i unuka Džingis kana. Osmanlijske snage pod vodstvom Gedik Ahmed paše zauzele su cijelo Krimsko poluostrvo i pridružile ga kanatu 1475. godine. Tokom 16. i 17. stoljeća Krimski Kanat je bio važan centar trgovine robova. Godine 1774. oslobođen je kao nacionalna nezavisna država, a nakon rusko-turskog sporazuma formalno je aneksiran od strane Ruskog carstva 1783. godine postajući Tauridska gubernija.
Historija
[uredi | uredi izvor]Osnivanje
[uredi | uredi izvor]Krimski Kanat je nastao početkom 16. stoljeća kada su određeni klanovi Zlatne horde odlučili da Krim postane njihova jurta (domovina). U to vrijeme, Zlatna horda je upravljala Krimskim poluostrvom kao regionom iz grada Kirima (današnji Stari Krim). Lokalni separatisti su pozvali Hadži Giraja, pripadnika vladarske dinastije Gengisida, da postane njihov kan. On je prihvatio njihov poziv te došao iz egzila u Litvaniji. Nakon uspješne borbe za nezavisnost protiv Zlatne horde (1421 - 1441), Hadži Giraj je nastavio borbu protiv unutrašnjih rivala. Kada je došao na prijestolje 1449. godine, Krimski Kanat je obuhvatao cijelo Krimsko poluostrvo (osim južne i jugozapadne obale koju je kontrolisala Republika Đenova). Nakon smrti Hadži I Giraja, izbio je rat između njegovih sinova. Ovaj sukob su zaustavile Osmanlije postavivši Menli I Giraja za nasljednika. Nakon dolaska na prijestolje, Menli I Giraj je preuzeo imperijalnu titulu "Suveren dva kontinenta i Kan Kanova dva mora".
Osmanlijski protektorat
[uredi | uredi izvor]Nakon što su osmanlijske snage pod komandom Gedik Ahmetpaše 1475. godine zauzele grčku kneževinu Teodoro i đenovske luke Cembalu, Soldaju i Kefu (današnja Feodozija), Krimski Kanat je postao protektorat Osmanlijskog carstva. Osmanlijski sultan je imao pravo veta nad izborom novog krimskog kana, a krimski kan je imao legitimnu vladavinu nad Krimskim Kanatom pošto je bio potomak Džingis-kana.