Stećci (svjetska baština UNESCO-a)
| Svjetska baština | |
|---|---|
| Lokacija | |
| Sadrži | 28 nekropola |
| Kriterij | iii, vi |
| Referenca | 1504 |
| Uvrštenje | 2016. (40. sjednica) |
| Ugroženost | no |
Lokaliteti stećaka u Bosni i Hercegovini,[1] Crnoj Gori[2], Hrvatskoj[3] i Srbiji[4] proglašeni su Svjetskom baštinom UNESCO-a na sjednici komiteta UNESCO-a 15. jula 2016. godine u Istanbulu u Turskoj.[5] Ukupno 28 lokaliteta sa ovim srednjovjekovnim bogumilskim spomenicima navedeno je na listi od kojih su 20 nalaze u Bosni i Hercegovini, tri u Srbiji i Crnoj Gori, a dva u Hrvatskoj.[6] Zajednički projekat četiriju zemalja započeo je 2009. godine, a bilo je predloženo 30 lokaliteta.[5] Nominacija projekta je nazvana Stećci - srednjovjekovni nadgrobni spomenici.[5] Od 70.000 evidentiranih stećaka na 3.300 lokaliteta, u Bosni i Hercegovini nalazi se oko 60.000, u Hrvatskoj 4.400, u Crnoj Gori oko 3.500 i u Srbiji oko 4.100.[7][8]
Izvanredna univerzalna vrijednost
[uredi | uredi izvor]Ovi monolitni kameni nadgrobni spomenici (stećci) nastali su u periodu od druge polovine 12. do 16. vijeka, iako su se najintenzivnije izrađivali tokom 14. i 15. stoljeća. Stećci su izuzetno svjedočanstvo o duhovnim, umjetničkim i historijskim aspektima srednjovjekovnih kultura jugoistočne Evrope, područja u kojem su se tradicije i uticaji evropskog istoka, zapada i juga ispreplitali sa ranijim tradicijama.
Stećci se ističu po svojoj međukonfesionalnosti, a sahranjivali su ih sve tri srednjovjekovne kršćanske zajednice, uključujući pravoslavnu crkvu, katoličku crkvu i bosansku (koja je trajala oko tri stoljeća do druge polovine 15. stoljeća).
Karakteristike koje izdvajaju stećke iz ukupnog korpusa evropske srednjovjekovne baštine i sepulkralne umjetnosti su veliki broj očuvanih spomenika (preko 70.000 smještenih na preko 3.300 lokaliteta), raznovrsnost oblika i motiva, bogatstvo reljefa, epigrafije i bogatstvo nematerijalnog kulturnog nasljeđa. Odabrane komponente predstavljaju raspon grobnih mjerila i postavki.[6] Integritet kulturnog dobra zasniva se na mogućnosti odabranih 30 komponenti da predstave rasprostranjene pojave, značaj i raznovrsnost stećaka u jugoistočnoj Evropi. Svaka od nekropola je konzervirana in situ. Stanje očuvanosti groblja i nadgrobnih spomenika je uglavnom stabilno. Njihovi uslovi bi se mogli poboljšati održavanjem i aktivnim upravljanjem kako bi se spriječili prirodni procesi propadanja.
Nadgrobni spomenici trenutno nisu pod uticajem razvojnih pritisaka. Neke od tampon zona oko groblja su revidirane tokom procesa nominacije kako bi se bolje uključile i sačuvale važne karakteristike okruženja u kojima se groblje nalazi.
Lokacije stećaka
[uredi | uredi izvor]
Bosna i Hercegovina
[uredi | uredi izvor]U Bosni i Hercegovini je 20 nekropole proglašene svjetskom baštinom:Karakteristike koje izdvajaju stećke iz ukupnog korpusa evropske srednjovjekovne baštine i sepulkralne umjetnosti su veliki broj očuvanih spomenika (preko 70.000 smještenih na preko 3.300 lokaliteta), raznovrsnost oblika i motiva, bogatstvo reljefa, epigrafije i bogatstvo nematerijalnog kulturnog nasljeđa. Odabrane komponente predstavljaju raspon grobnih mjerila i postavki.
- Nekropola stećaka Radimlja u Stocu;
- Nekropola Biskup u Konjicu;
- Nekropola Kalufi u Nevesinju;
- Nekropola Borak u Rogatici;
- Nekropola Maculje u Novom Travniku;
- Nekropola Dugo Polje u Jablanici;
- Nekropola Gvozno u Kalinoviku;
- Nekropola Grebnice-Bunčići u selu Radmilovića Dubrava, Baljci u Bileći;
- Nekropola Bijača u Ljubuškom;
- Nekropola Olovci u Kladnju;
- Nekropola Mramor u Musićima u Olovu;
- Nekropola Kućarin-Donje Polje u Žilićima u Goraždu;
- Nekropola stećaka Boljuni u Stocu;
- Nekropola Umoljani u Trnovu;
- Nekropola u Luburića Polju u Sokocu;
- Nekropola Potkuk u Berkovićima;
- Nekropola u Bečanima u Šekovićima;
- Nekropola Crkvina u Foči;
- Nekropola Čengića Bara u Kalinoviku;
- Nekropola Ravanjska Vrata u Kupresu;
Crna Gora
[uredi | uredi izvor]U Crnoj Gori su 3 nekropole proglašene svjetskom baštinom:[2]
- Nekropola Grčko groblje u Šćepan Polju u Plužinama;
- Nekropola Grčko groblje u Novakovićima u Žabljaku;
- Nekropola Žugića Bare u Novakovićima (Žabljak)
Hrvatska
[uredi | uredi izvor]U Hrvatskoj su 2 nekropole proglašene svjetskom baštinom:[3]
- Nekropola Velika i Mala Crljivica u Cisti Provo;
- Nekropola sveta Barbara u naselju Dubravka u Konavlima
Srbija
[uredi | uredi izvor]U Srbiji su 3 nekropole proglašene svjetskom baštinom:[4]
- Nekropola Mramorije (Rastište) u Bajinoj Bašti;
- Nekropola Mramorije (Perućac) u Bajinoj Bašti;
- Nekropola Grčko groblje u Hrti u Prijepolju;
Također pogledajte
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ "Stećci - srednjevjekovni nadgrobni spomenici - Državna komisija za saradnju sa UNESCO-m - Pristupljeno 04.12.2021". Arhivirano s originala, 17. 1. 2020. Pristupljeno 13. 8. 2016.
- ^ a b Spisak nekropola stećaka Svjetske baštine u Gori na zvaničnoj stranici UNESCO-a
- ^ a b Spisak nekropola stećaka Svjetske baštine u Hrvatskoj na zvaničnoj stranici UNESCO-a
- ^ a b Spisak nekropola stećaka Svjetske baštine u Srbiji na zvaničnoj stranici UNESCO-a
- ^ a b c "Stećci na listi UNESCO". Arhivirano s originala, 17. 8. 2016. Pristupljeno 13. 8. 2016.
- ^ a b UNESCO: Stećci srednjovjekovni nadgrobni spomenici - whc.unesco.org - Pristupljeno 02.12.2021
- ^ "Stećci - srednjevjekovni nadgrobni spomenici na službenoj stranici Državne komisije za saradnju sa UNESCO-m Bosne i Hercegovine". Arhivirano s originala, 17. 1. 2020. Pristupljeno 13. 8. 2016.
- ^ Todorovic, Milos (2022). "Heritage in and as diplomacy: a practice based study". International Journal of Heritage Studies. 28 (7): 857. doi:10.1080/13527258.2022.2091637. Pristupljeno 6. 9. 2023.