Zambija
| Republika Zambija Republic of Zambia |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| Himna: "Stand and Sing of Zambia, Proud and Free" |
||||||
Položaj Zambije
|
||||||
| Glavni grad | Lusaka |
|||||
| Službeni jezik | engleski | |||||
| Državno uređenje | ||||||
• Predsjednik |
Hakainde Hichilema | |||||
• potpredsjednik |
Mutale Nalumango | |||||
| Zakonodavstvo | ||||||
| Nezavisnost | Od Ujedinjenog Kraljevstva 24. oktobra 1964. | |||||
| Površina | ||||||
• Ukupno |
752.614 km2 (38.) | |||||
| 1 | ||||||
| Stanovništvo | ||||||
• Ukupno |
10.462.436 (77.) | |||||
• Gustoća |
13/km2 | |||||
| Valuta | Zambijska kwacha (100 ngweea) | |||||
| Vremenska zona | UTC +2 | |||||
| Pozivni broj | 228 | |||||
| Internetska domena | .zm | |||||
Zambija je država u južnoj Africi,[1] bez izlaza na more. Graniči na zapadu s Angolom, na sjeveru s DR Kongom, na sjeveroistoku s Tanzanijom, na istoku s Malavijem, na jugoistoku s Mozambikom te na jugu sa Zimbabveom, Bocvanom i Namibijom.
Etimologija
[uredi | uredi izvor]Teritorija današnje Zambije bila je poznata kao Sjeverna Rodezija od 1911. do 1964. Preimenovana je u "Zambija" kada je stekla nezavisnost 24. oktobra 1964. godine.[2] Novo ime Zambija izvedeno je iz rijeke Zambezi (što može značiti "velika rijeka").[3]
Historija
[uredi | uredi izvor]Starosjedioce Zambije, Bušmane i Hotentote, prije 2000 godina istisnuli su nadolazeći Bantu narodi. U 8. vijeku na području gornjeg Zambezija ustanovio je narod Barotse državu Barotseland, a sjeverno od nje formirao se plemenski savez naroda Bemba. Glavnina doseljavanja započela je u 15. vijeku s dolaskom naroda Luba i Lunda iz susjednog Konga i Angole. Narod Nguni, koji potječe s juga, pridružio im se u 19. vijeku.
Osim malobrojnih portugalskih istraživača Evropljani nisu došli u dodir s teritorijem Zambije sve do sredine 19. vijeka kada na ovo područje prodiru zapadni istraživači, misionari i trgovci. Tako godine 1855. engleski istraživač David Livingstone za Evropu otkriva slapove na rijeci Zambezi i naziva ih po kraljici Viktoriji.
Godine 1888. Cecil Rhodes, predstavnik britanskih trgovačkih i političkih interesa, dobio je od ovdašnjih poglavica koncesiju za iskorištavanje rudnih bogatstava, a još iste godine Sjeverna i Južna Rodezija (sadašnji Zimbabve) proglašene su za područja britanske interesne sfere. Upravljanje protektoratom Sjeverne Rodezije godine 1924.[4] prebačeno je na Britanski kolonijalni ured.
Godine 1953. dvije Rodezije zajedno s Nyasom (današnji Malavi) oblikuju Federaciju Rodezije i Nyase.[5] Sjeverna je Rodezija u to vrijeme poprište nemira, što uzrokuje krizu upravljanja Federacijom. Crna većina zahtjeva veće sudjelovanje u vladi, što dovodi u oktobru i decembru 1962. do raspisivanja izbora za Zakonodavno vijeće. Pobjeđuju Udružena narodna stranka nezavisnosti - UNIP i Afrički narodni kongres Zambije - ZANC, koji u koaliciji ne surađuju osobito složno. Vijeće zahtjeva otcjepljenje Sjeverne Rodezije od Federacije i potpunu samoupravu utemeljenu na novom ustavu i širim demokratskim pravima. Po raspadu Federacije 31. decembra 1963. nastaje dana 24. oktobra 1964. nezavisna Republika Zambija. Prvi predsjednik bio je Kenneth Kaunda.
Vlada
[uredi | uredi izvor]Ovaj odlomak potrebno je proširiti. |
Političke podjele
[uredi | uredi izvor]Podjeljena je na 9 pokrajina:
- Central
- Copperbelt
- Eastern
- Luapula
- Lusaka
- Northern
- North-Western
- Southern
- Western
Geografija
[uredi | uredi izvor]Klima je tropska, a na većim nadmorskim visinama suptropska, umjerena. Kolebanja temperaturna od 13-27 stepeni. Padavine od 600mm-1400mm. Najviši vrh je Mučinga 2065 metara.Kroz Zambiju protiče rijeka Zambezi.Glavni grad je Lusaka a jedan od većih gradova je Maramba.
Privreda
[uredi | uredi izvor]Iako je velika većina stanovnika zemlje zaposlena u poljoprivredi, glavni pokretač zambijske privrede je rudarstvo. Zemlja ima velika nalazišta bakra, a vadi se i kobalt. U postkolonijalnom razdoblju zambijska privreda je uglavnom stagnirala ili nazadovala, dijelom i zbog nacionalizacije rudarske industrije i posljedičnog lošeg upravljanja, a dijelom i zbog nepovoljnog svjetskog tržišta bakra, glavnog izvoznog proizvoda. U posljednjih nekoliko godina program privatizacije i liberalizacije te rast cijena bakra na svjetskom tržištu pomogli su ekonomskom oporavku zemlje. Izvozi se i značajna količina struje dobivene u hidroelektranama.
BDP je za 2004. procijenjen na 900 USD po stanovniku (mjereno po PPP-u). Oko 68% Zambijaca živi ispod priznate državne granice siromaštva, i to: seosko stanovništo u iznosu od 78%, a gradsko više od pola, 53%. Zambija je na 117-tom mjestu, od 128 zemalja, na spisku iz 2007. Global Competitiveness Index-a, koji promatra faktore koji utiču na ekonomski rast.
Tokom decenija vladavine Kaunde, i njegove socijalističke politike, Zambija je pala u siromaštvo, posebno nakon pada cijena bakra na svjetskom tržištu, 1970-tih. godina.
Stanovništvo
[uredi | uredi izvor]U Zambiji živi oko 70 etničkih grupa koje uglavnom govore bantu jezicima. Najveće su Bemba, Nyanja-Chewa, Tonga, Lunda, Luvale, Kaonde i Lozi. Najzastupljenija religija je kršćanstvo, najviše katoličanstvo, a oko trećina stanovnika su muslimani ili hinduisti. Zambija je u afričkim razmjerima prilično urbanizirana – u gradovima živi 44% stanovništva. Virusom HIV-a zaraženo je 10% odraslog stanovništva (nešto manje od milion ljudi).
Kultura
[uredi | uredi izvor]Ovaj odlomak potrebno je proširiti. |
Također pogledajte
[uredi | uredi izvor]Ovaj odlomak potrebno je proširiti. |
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ "Zambia | Population, Capital, Language, Flag, & Map | Britannica". www.britannica.com (jezik: engleski). 22. 6. 2023. Pristupljeno 29. 6. 2023.
- ^ "Zambian Embassy » History" (jezik: engleski). Arhivirano s originala, 27. 4. 2023. Pristupljeno 29. 6. 2023.
- ^ Everett-Heath, John (2017). The Concise Dictionary of World Place Names. Oxford University Press. ISBN 9780192556462.
- ^ "Rhodesia | History, Location, Map, & Facts | Britannica". www.britannica.com (jezik: engleski). 1. 5. 2023. Pristupljeno 29. 6. 2023.
- ^ "Federation of Rhodesia and Nyasaland | political unit | Britannica". www.britannica.com (jezik: engleski). Pristupljeno 29. 6. 2023.
Vanjski linkovi
[uredi | uredi izvor]- Službeni sajt Vlade Zambije
- Zambija na CIA World Factbook
- Zambija na BBC News
- Zambija na "International Futures"