Jump to content

Islam

Usba ang mga sumpay
Gikan sa Wikipedia, ang gawasnong ensiklopedya

Mga muslim nga nag-ampo(salah).
Allāh (Ginoo) sa inarabo.

Usaraydiyos nga Abrahamnong relihiyon ang Islam (Inarabo: الإسلام; al-'islām) nga nagsugod sa mga panudlo ni Muhammad, usa ka Arabo nga inila sa natad sa politika ug relihiyon niadtong ika-7 siglo. Ang pulong nga Islam nagpasabot nga "paghatag", kun ang pagtugyan sa kaugalingon ngadto sa Ginoo (Inarabo: الله, Allāh).[1] Ang sumusunod sa Islam gitawag nga Muslim, "ang tawong mitugyan (sa Ginoo)".[2][3] Mokabat og 1.1 bilyon ngadtos 1.8 ka bilyong ang mga Muslim, nga naghimo sa Islam nga ikaduhang labing dako nga relihiyon sa kalibotan, sunod sa Kristiyanismo.[4]

Ang mga Muslim mituo nga ang Ginoo mihatag sa Koran kang Muhammad, ang kataposang propeta sa Ginoo, ug giagaran ang Koran sa Sunnah (mga pulong ug buhat ni Muhammad) nga mao ang batakang gigikanan sa Islam.[5] Wala nila giisip nga si Muhammad nga naghimo og bag-ong relihiyon, apan mao ang nagpabalik sa orihinal nga usaraydiyos nga tinuohan nilang Abraham, Moses, Jesus, ug uban pang mga propeta. Ang tradisyong Islamhanon mihupot sa pagtuo nga ang mga Hudeyo ug mga Kristiyano mipusgay sa mga rebelasyon sa Ginoo nga gihatag niadtong mga propetaha pinaagi sa pag-usab sa sulod, sa sayop nga interpretasyon, o kombinasyon sa duha.[6]Ang Islam dunay mga buluhatong pangrelihiyon. Ang mga sumusunod kinahanglan motuman sa Lima ka mga Haligi sa Islam, nga maoy lima ka tulobagon sa paghiusa sa mga Muslim isip usa ka katilingban.[7] Nag-una sa Lima ka Haligi ang mga Islamhanong Balaod (sharia) nga naglangkob sa mga balaod nga lakip sa tanang aspeto sa kinabuhi ug katilingban. Kining tradisyona naglakip sa tanan gikan sa kasagaran nga mga butang sama sa balaod sa pagkaon ug ingon man pagpamangko hangtod sa pakiggubat ug ingon man zakat.[8]

Hapit tanan nga mga Muslim nasakop sa usa ka mga duha ka denominasyon, ang Sunni ug ang Shi'a. Ang pagkabahin nahitabo niadtong pagka-ika 7 siglo tungod sa wala pagkasinabot sa pangulong politikanhon ug relihiyon sa katilingban sa mga Muslim. Mokabat 85 matag-gatos ka Muslim ang Sunni ug 15 matag-gatos ang Shi'a. Ang Islam ang nag-unang relihiyon sa Tunga-tungang Sidlakan, sa uban pang bahin sa Aprika ug Asya. Dako nga mga kumonidad usab ang makita sa Tsina, Peninsulang Balkan sa Sidlakang Uropa ug Rusya. Sa ubang bahin sa kalibotan sama sa Kasadpang Uropa duna usab didtoy dako-dako nga pundok sa mga lalin nga Muslim. Mokabat og 20 matag-gatos sa mga Muslim ang nagpuyo sa mga Arabong kanasoran,[9] 30% sa Indyanong subkontinente ug 15.6% sa Indonesia, ang labing dakong nasod nga Muslim ang populasyon.[10]

Etimolohiya ug pasabot

Ang pulong nga Islam usa ka berbal nga pungan nga gikan sa triliteral kun tulo ka titik nga ugat nga gikan sa Inarabong berbo nga Aslama, nga nagpasabot "pagdawat, pagtugyan ug paghatag." Mao nga ang Islam nagpasabot nga pagdawat ug pagtugyan sa Dios, ug ang mga tumutuo kinahanglan mopakita ini pinaagi sa pag-ampo Kaniya, pagtuman sa Iyang mga sugo, ug paglikay sa daghagdiyos. Ang pulong gihata'g daghang pasabot sa Koran. Sa ubang mga linya (ayat), ang kalidad sa Islam isip panguslod nga kombiksyon gipasabot nga: "Kon si kinsa ang mabut-an sa Dios nga giyahan, Iyang palapdan iyang dughan ngadto sa Islam."[11] Ang ubang mga linya naglambigit sa islām ug dīn (kasagarang gihubad nga "relihiyon"): "Karon, Akong gihingpit ang inyong relihiyon (dīn) alang kaninyo; Akong gihingpit Akong panalangin diha kaninyo; Akong gisugtan ang Islam isip inyong relihiyon."[12] Ang uban hinuon mipasabot nga ang Islam pagbuhat sa pagbalik ngadto sa Dios ug dili lang usa ka berbal nga pag-angkon sa pagtuo.[13] Usa pa ka teknikal nga pasabot sa Islamikong pagtan-aw mao nga ang islam sakop sa tulo nga, imān (pagtuo), ug ihsān (kamaayo); diin kini pagrepresentar sa pag-ambahan (`ibādah) ug Islamikong balaod (sharia).[14]

Mga pagtuo

Sumala sa Koran ang tanang Muslim kinahanglan motuo sa Ginoo, sa iyahang mga pagpadayag, iyahang mga anghel, iyahang mga mensahero, ug sa "Adlaw sa Paghukom".[15] Duna usab silay lain-lain nga pagtuo sa matag sekta. Ang konsepto sa Sunni nga predestinasyon gitawag usab nga langitnong sugo[16] samtang ang Shi'a gitawag nila og langitnong hustisya. Sa Shi'a ra ang doktrina sa Imamah, kun ang politikanhon ug espirituhanon nga pagpangulo sa mga Imam.[17]

Ang mga Muslim mituo nga ang Ginoo mihatag sa iyahang kataposang mensahe sa katawhan pinaagi sa propetang Islamhanon nga si Muhammad pinaagi ni anghel Gabriel (Jibrīl). Alang kanila, si Muhammad ang kataposang propeta ug ang Koran mao ang mga rebelasyon nga nadawat niya sa kapin duha ka mga dekada.[18] Sa Islam, ang mga propeta mga taw nga gipili sa Ginoo aron mamahimo niyang mga mensahero. Ang mga Muslim mituo nga ang mga propeta taw ug dili langitnon, apan ang uban makahimo man og milagro aron pagmatuod sa ilahang pangangkon. Ang mga propetang Islamhanon giingon nga mao ang kinadul-an sa pagkaperpekto sa tanang taw, ug mga pinili aron modawat sa langitnong pagpadayag-direkta man sa Ginoo kun pinaagi iyang mga anghel. Ang Koran mihisgot og mga daghang mga propeta sa Islam, nga naglakip nilang Adam, Noah, Abraham, Moses, Jesus ug uban.

Nilang Adam, Noah, Abraham, Moses ug Jesus, ug uban pa.[19] Ang teyolohiyang Islamhon nagkanayon nga ang tanang mensahero gikan ni Adam nagtudlo sa mensahe sa Islam-paghatag sa pagbuot ngadto sa usa ka Ginoo. Ang Islam giingon sa Koran nga mao ang "unang kinaiyahan nga gihimo sa Ginoo ang katawhan",[20] ug ang Koran miingon usab nga ang tukmang pangalang Muslim gihatag ni Abraham.[21] Isip makasaysayanon nga panghitabo, ang Islam gikan sa Arabiya kaniadtong sayong ika-pito ka gatos ka tuig.[22] Ang mga sulat nga Islamhon mipahayag nga ang Hudismo ug Kristiyanismo mao ang sumosunod sa mga tudlo ni Abraham. Ang Koran mitawag sa mga Hudeyo ug Kristiyano nga "Mga Taw sa Libro" (ahl al-kitāb), ug milahi kanila gikan sa mga politiyesta. Ang mga Muslim mituo nga bahin sa mga nag-unang kasulatan, ang Tawrat (Torah) ug ang Injil (Maayong Balita), nga napusgay na sa pagpasabot, sa pagkasulat kun ingon ang duha.[6]

Diyos

Ang batakan nga teolohikal nga konseto sa Islam mao ang tawhīd nga ang pagtuo nga naay usa lamang ka diyos. Ang Inarabong pulong sa Diyos mao ang Allāh; kasagaran sa mga iskolar nagtuo nga kini gikan sa kontraksyon sa mga pulong nga al- (ang) ug ilāh (ginoo, linaki nga porma), nga nagpasabot "ang diyos" (al-ilāh), apan ang uban misubay sa kagikan ani gikan sa Aramikong ''Alāhā.[23] Ang una sa Lima ka Haligi sa Islam, nga tawhīd gisulti sa shahadah (testipikasyon), nga nagsulti nga walay diyos apan Ang Diyos, ug si Muhammad ang mensahero sa Diyos. Sa tradisyonal nga Islamikong teolohiya, Ang Ginoo labaw sa tanang masabtan; ang mga MUslim dili tugtan nga mohuna-huna sa hulagway apan sa pag-ampo ug pagasimbahon siya isip tigpanalipod. Bisan ang mga Muslim mituo kang Jesus nga propeta, gisalikway ang Kristiyanong doktrina sa Trinidad, nga mitandi niini ngadto sa politeyismo. Sa Islamikong Teyolohiya, si Jesus usa lamang ka taw ug dili anak sa Diyos;;[24] Ang Diyos gihulagway sa kapitulo (sura) sa Kuran nga "Diyos, ang Usa ug Usa lamang; Diyos, ang Walay Kataposan, Absoluto; walay Siya gipaanakan, ni Siya pinaanak; Ug walay bisag unsa nga sama Kaniya."."[25]

Lima ka haligi

Bandera sa Sawdi Arabya, nagpakita sa Shahadah.


  • Ang shahadah, mao ang batakan nga kredo sa Islam: (Inarabo:أشهد أن لا إله إلاَّ الله و أشهد أن محمد رسول الله "'ašhadu 'al-lā ilāha illā-llāhu wa 'ašhadu 'anna muħammadan rasūlu-llāh", kun "Akong gitabi nga walay laing angayan nga simbahon kondili ang Ginoo lamang ug mitabi usab ako nga si Muhammad ang Propeta sa Ginoo." Kani nga pamahayag mao ang batakan sa uban pang mga pagtuo ug bulohaton sa Islam (bisan ang Shi'a wala molakip sa shahadah isip lain mga haligi, nga usa ka pagtuo). Kinahanglang balikon paglitok sa mga Muslim ang shahadah sa ilahang pag-ampo, ug ang mga dili Muslim nga buot mobalhin sa Islam gikinahanglang motabi usa sa kredo.
  • Ang Salah, kun pag-ampong ritwal, kinahanglan buhaton kalima sa usa kaadlaw. (Apan, ang mga Shi'a gitugtan nga mag-uban inig ka hapon uban sa ilahang pag-ampo, ug inig ka gabii uban sa mga pag-ampo sa gabii). Ang matag salah gihimo nga nag-atubang sa Kaaba didto sa Mecca. Ang salah gihimo aron sa paghuna-huna sa Ginoo, ug pamaagi aron makapadayag sa pagpasalamat ug pagsimba ngadto kaniya. Ang salah pinugsanay apan mag-agad usahay sa sirkumstasnya. Sa kadaghanang mga Muslim nga nasod, ang tigpahinumdom motawag og Adhan(pagpahinumdom sa pag-ampo) nga ipadungog sa mga taw gikan sa mga moske sa mga tukmang takna. Ang mga pag-ampo gipamulong sa Inarabo, ug naglakip og mga bersikulo gikan sa Koran.
  • Zakat kun ang pagpanghatag og limos. Kini nga bulohaton giagad sa kadaghan sa salapi, ug kini kinahanglan buhaton sa tanan mga Muslim nga makapaigo niini. Usa ka gikatakadang porsyento ang gitakda aron pagtabang sa mga nanginahanglan ug mga kabos, ug usab pagtabang pagkaylap sa Islam. Ang zakat gilakip nga usa ka obligasyong pangrelihiyon (sukawhi sa bulontaryong panghatag) nga ang ilang kaadunahan nga "pasalig gikan sa Ginoo". Ang Koran ug ang hadith miawhag usab sa Muslim nga paghatag pa og labaw isip bulontaryong paghatag (sadaqah). Daghang Shi'ite ang gidahomang mobayad og dugang nga salapi sa dagway sa khum nga buwis, nga ilang gilakip nga usa ka bulohatong ritwal.


  • Sawm, kun ang pagpuasa sa bulan sa Ramadan. Ang mga Muslim kinahanglang dili mokaon kun moinom (sa uban pang butang) gikan sa pagsalop sa adlaw hangtod sa pagsidlak sa maong bulana, ug kinahanglang magmatngon sila sa ubang sala. Ang pagpuasa nakapadani sa pagbati aron maduol sa Ginoo, ug sa kanang panahona ilahang ipadayag ang ilahang pagkamapasalamton ug pagsalig ngadto kaniya, pagpangayog pasaylo sa ilahang mga sala, ug ang paghuna-huna sa mga nanginahanglan. Ang Sawm dili pinugsanay sa ubang mga taw nga makapabati kanila og kalisdanan. Alang sa uban, mamahimo ra kini, apan ang nalaktoran nga pagpuasa kinahanglang mausban dayon.
  • Ang Hajj, ang pag-adto sa dakbayan sa Mecca inig ka bulan sa Dhu al-Hijjah bisan ka usa man lamang sa tibuok kinabuhi. Tanang maayog lawas nga Muslim nga makabayad niini kinahanglang moapil sa pag-adto bisan ka usa man lamang iyahang kinabuhi. Kon ang mga mangadtohay napulo na lamang ka kilometros ang gilay-on, kinahanglan silang magsul-ob sa Ihram nga sanina, nga naglangkob og duha ka puting walay tahi nga panapton. Ang mga ritwal sa Hajj naglakip sa paglakaw kapito ka higayon sa Kaaba, paghikap sa Itom nga Bato, pagdalagan kapito sa Bukid sa Safa ug Bukid sa Marwah, ug ang makahuloganong pagbato sa Yawa ngadto sa Mina. Ang pilgrim, kun ang hajji, gipasidunggan sa iyahang dapit bisan miingon ang mga magtudtudlong Islamhon nga ang Hajj unta pagpadayag sa debosyon sa Ginoo kaysa pamaagi aron makakuha og sosyal baroganan.

Reperensya

  • Ernst, Carl (2004). Following Muhammad: Rethinking Islam in the Contemporary World, University of North Carolina Press. ISBN 0-8078-5577-4.
  • Novak, David (February 1999). "The Mind of Maimonides". First Things.
  • Sahas, Daniel J. (1997). John of Damascus on Islam: The Heresy of the Ishmaelites, Brill Academic Publishers. ISBN 978-90-04-03495-2.
  • Seibert, Robert F. (1994). "Review: Islam and the West: The Making of an Image (Norman Daniel)". Review of Religious Research 36 (1).
  • Warraq, Ibn (2000). The Quest for Historical Muhammad, Prometheus. ISBN 978-1-57392-787-1.
  • Warraq, Ibn (2003). Leaving Islam: Apostates Speak Out, Prometheus. ISBN 1-59102-068-9.
  • Watt, W. Montgomery (1974). Muhammad: Prophet and Statesman, New, Oxford University Press.

ISBN 0-19-881078-4.

Talaan sa Reperensya

  1. ↑ USC-MSA Compendium of Muslim Texts Archived 2008-09-14 at the Wayback Machine
  2. ↑ L. Gardet. "Islam". Encyclopaedia of Islam Online. {{cite encyclopedia}}: |access-date= requires |url= (help); Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (help)
  3. ↑ "Lane's lexicon" (PDF). Retrieved 2007-07-03.
  4. ↑ "Major Religions of the World—Ranked by Number of Adherents" (HTML). Retrieved 2007-07-03.
  5. ↑ See:
  6. ↑ 6.0 6.1 See:
    • Accad (2003): According to Ibn Taymiya, although only some Muslims accept the textual veracity of the entire Bible, most Muslims will grant the veracity of most of it.
    • Esposito (1998), pp.6,12
    • Esposito (2002b), pp.4–5
    • F. E. Peters (2003), p.9
    • F. Buhl. "Muhammad". Encyclopaedia of Islam Online. {{cite encyclopedia}}: |access-date= requires |url= (help); Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (help)
    • Hava Lazarus-Yafeh. "Tahrif". Encyclopaedia of Islam Online. {{cite encyclopedia}}: |access-date= requires |url= (help)
  7. ↑ Esposito (2002b), p.17
  8. ↑ See:
    • Esposito (2002b), pp.111,112,118
    • "Shari'ah". Encyclopaedia Britannica Online. {{cite encyclopedia}}: |access-date= requires |url= (help)
  9. ↑ See:
    • Esposito (2002b), p.21
    • Esposito (2004), pp.2,43
  10. ↑ See these figures
  11. ↑ Plantilya:Cite quran, Plantilya:Cite quran, Plantilya:Cite quran
  12. ↑ Plantilya:Cite quran, Plantilya:Cite quran, Plantilya:Cite quran
  13. ↑ See:
    • L. Gardet. "Islam". Encyclopaedia of Islam Online. {{cite encyclopedia}}: |access-date= requires |url= (help); Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (help)
  14. ↑ Cyril Glassé, The Concise Encyclopedia of Islam, p. 192
  15. ↑ Plantilya:Cite quran, Plantilya:Cite quran, Plantilya:Cite quran
  16. ↑ Plantilya:Muslim
  17. ↑ See:
    • Farah (2003), p.109
    • Momen (1987), p.176
  18. ↑ Esposito (2004), pp.17,18,21
  19. ↑ See:
    • Momem (1987), p.176
    • "Islam". Encyclopaedia Britannica Online. {{cite encyclopedia}}: |access-date= requires |url= (help)
  20. ↑ Plantilya:Cite quran
  21. ↑ See:
    • "Islam", Encyclopedia of Religion
  22. ↑ "Islam", Encyclopedia of Religion
  23. ↑ See:
    • "Islam and Christianity", Encyclopedia of Christianity (2001): Arabic-speaking Christians and Jews also refer to God as Allāh.
    • L. Gardet. "Allah". Encyclopaedia of Islam Online. {{cite encyclopedia}}: |access-date= requires |url= (help)
  24. ↑ David Thomas. "Tathlith, Trinity". Encyclopaedia of the Qur'an Online. {{cite encyclopedia}}: |access-date= requires |url= (help): Contrary to Muslim understanding, some scholars have suggested that the Qur'an only opposes certain deviant forms of Trinitarian belief.
  25. ↑ See:
    • Esposito (2002b), pp.74–76
    • Esposito (2004), p.22
    • Griffith (2006), p.248
    • D. Gimaret. "Allah, Tawhid". Encyclopaedia Britannica Online. {{cite encyclopedia}}: |access-date= requires |url= (help)

Mga sumpay sa gawas

Gikuha gikan sa "https://ceb.wikipedia.org/w/index.php?title=Islam&oldid=34922236"