بەڕازیل
پۆتانەکان: 15°45′S 47°57′W / 15.750°S 47.950°W
| بەڕازیل República Federativa do Brasil |
|||||
|---|---|---|---|---|---|
| سروود: سروودی نیشتیمانیی برازیل | |||||
| پایتەخت | بەڕازیلیا | ||||
| گەورەترین | ساوپاولۆ | ||||
| زمانە فەرمییەکان | پورتوگالی | ||||
| دەوڵەت | کۆماری | ||||
| - | سەرۆک | جایر بۆلسۆنارۆ | |||
| هەڵبژاردن | سەرۆک هەڵدەبژێردری بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ لە لایەن خەڵکەوە. | ||||
| - | ڕزگاربوون لە داگیرکەریی پورتوگال | ٧ی ئەیلولی ١٨٢٢ | |||
| ژمارەی دانیشتوان | |||||
| - | بەراوردی | ٢٠٣٬٠٦٢٬٥١٢ |
|||
| - | سەرژمێریی ٢٠٠٤ | ١٨٤,١٠١,١٠٩ | |||
| دراو | ڕیالی برازیلی (BRL) |
||||
| ناوچەی کاتی | -٢ بۆ -٥ (UTC-٢ بۆ -٥) | ||||
| لای لێخوڕین | ڕاست | ||||
| پاوانی ئینتەرنێت | .br | ||||
بەڕازیل (بە پورتوگالی: Brasil)، بە فەرمی کۆماری بەڕازیلی فیدراڵ (بە پورتوگالی:República Federativa do Brasil) گوێ بگرە یارمەتی·زانیاری وڵاتێکە کە لە کیشوەری ئەمریکای باشوور ھەڵکەوتووە.
برازیل گەورەترین وڵاتەکانی ئەمریکای باشوورە لەڕووی دانیشتووان و ڕووبەرەوە و، تەنھا وڵاتی ئەمریکای باشوورە کە بە زمانی پورتوگالی قسەی تیادا دەکرێت. بە پێنجەمین وڵات دادەنرێت لەڕووی ڕووبەرەوە لەسەر ئاستی جیھان. بە بەرھەمھێنانی قاوە و شەکر و کحوول و سۆیا و کانزا بەناوبانگە. لە باکوورەوە سنووری لەگەڵ گۆیانا و سۆرینام و گۆیانای فەڕەنسی و ڤەنزوێلا دا ھەیە، لە ڕۆژئاواوە لەگەڵ کۆڵومبیا و پیرۆ، لە باشوورەوە لەگەڵ بۆلیڤیا و پاراگوای و ئارجەنتین و ئوروگوای. لە ڕۆژھەڵاتەوە کەناری ئاتڵانتی. برازیل وڵاتێکی ئابووربەھێزە بە جۆرێک کە بە پلەی دەیەم دێت لە لیستی وڵاتانی جیھاندا بەپێی داھاتی ساڵانە. ھێڵی ئیستیوا بە ناویا دەچێ و بەشێکی زۆری ڕووباری ئەمازۆنی تیادا تێ دەپەڕێ لەبەر ئەمەش زەوییەکەی پڕە لە دارستانی ئیستوایی و ناوچەی کشتوکاڵیی تێدایە.
چاوگی ناوەکە
[دەستکاری]دوای توێژینەوەیەک کە پرۆفیسۆر ئەدێلینۆ ئەزفادۆر کردوویەتی گەیشتە ئەو ئەنجامەی کە وشەی (برازیل) لە زمانی کێلتییەوە ھاتووە و لەوەیشە لە سەرچاوەیەکی فینیکییەوە وەرگیرابێت. لەسەردەمی ئیمپراتۆریەتی برازیلدا بە ناوی درەختی (باو برازیل) ئەم ناوە ناسراوە و بەسراوەتەوە بە درەخت بە واتای داری برازیل کە جۆرە درەختێکە لە بەڕازیل گەشە دەکات و بەلای ڕەنگی سووردا دەچێت کە ھەناردە دەکرا بۆ ئەورووپا بۆ دروستکردنی بۆیە بەکار دەھات.
لە ساڵی ١٩٦٧ لە سەردەمی دەسەڵاتداریی سوپا ناوەکە گۆڕدرا بۆ کۆماری فیدراڵی بەڕازیل و تاکوو ئەمرۆش ھەر ئەو ناوە بەکار دەھێنرێت.
مێژوو
[دەستکاری]جوگرافیا
[دەستکاری]بەرزایییەکانی گۆیانا سنووری سروشتی پێک دەھێنێت بۆ وڵاتی بەڕازیل لەگەڵ ھەردوو وڵاتی ڤەنزوێلا و گۆیانا.
شوێن
[دەستکاری]بەشی ڕۆژھەڵاتی ئەمریکای باشوور پێک دەھێنێت. بەڕازیل پێنجەمین وڵاتی جیھانە لەڕووی ڕووبەرەوە و، نزیکەی نیوەی کیشوەرەکە پێک دەھێنێت و سنووری لەگەڵ ھەموو وڵاتەکانی ئەمریکای باشووردا ھەیە جگە لە چیلی و ئیکوادۆر.
دانیشتووان
[دەستکاری]کێشە کۆمەڵایەتییەکان
[دەستکاری]ولاتێکی ھەژارن وای کردووە کار بکاتە سەر کێشەی کۆمەڵایەتییەکانی ئەو شوێنە.
چاند
[دەستکاری]زمانەکان
[دەستکاری]زمانەکانی دانیشتووە ڕەسەنەکان و پەنابەران
[دەستکاری]ڕامیاری
[دەستکاری]گەشتوگوزار
[دەستکاری]لە ساڵی ٢٠٠٥ نزیکەی ٥ ملیۆن گەشتیار سەردانی بەڕازیلیان کردووە، داھاتی گەشتیاریی بەڕازیل ساڵانە ٤ ملیار دۆلاری ئەمریکییە و، ڕیزبەندیی ویلایەتەکانی بەڕازیل بەپێی زۆریی گەشتیاران کە ڕووی تێ دەکەن بەم جۆرەیە: ڕیۆ دی جانیرۆ ٣٤.٧%، سنتاکاتارینا ٢٥.١%، بارانا ٢٠.٣%، ساوپاولۆ ١٦%، پاھایا ١٥.٥%.
چالاکیی دانیشتووان
[دەستکاری]سەرڕوو
[دەستکاری]ھەرێمی ئەمازۆن
[دەستکاری]ھەرێمی باکووری ڕۆژھەڵات
[دەستکاری]ھەرێمی فەلاتی ناوەڕاست و خواروو
[دەستکاری]ئابوور
[دەستکاری]چالاکیی ئابووری
[دەستکاری]کشتوکاڵ لە برازیل
[دەستکاری]ئاشپەزیی برازیلی
[دەستکاری]موزیکی برازیلی
[دەستکاری]گواستنەوە
[دەستکاری]گواستنەوەی ئاسمانیی
[دەستکاری]گواستنەوەی ئەردی
[دەستکاری]وەرزش
[دەستکاری]تۆپی پێ گرینگترین وەرزشە لە بەڕازیل. ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل بە یەکێک لە باشترین ھەڵبژاردەکانی جیھان دادەنرێ و پاڵەوانی پێنج جامی جیھانییە. چەند وەرزشێکی تریش ھەن کە گرینگییەکی تایبەتییان پێ دراوە لە برازیل وەکو باسکە، بالە، وەرزشی ئازاد، تۆپی پێی ناوھۆڵ و، وەرزشی دیکە.
ھەروەھا بەڕازیل پێشوازیی لە چەند بۆنەیەکی وەرزشی کردووە: لە ساڵی ١٩٥٠ جامی جیھانی لە بەڕازیل ئەنجام درا، واش بڕیارە جامی جیھانیی ٢٠١٤ ھەر لەوێ ئەنجام بدرێ. بۆ یەکەم جاریش یارییە ئۆڵومپییەکان لە بەڕازیل ئەنجام دەدرێت دوای ئەوەی شاری ڕیۆ دی جانیرۆ ھەڵبژێردرا لە ٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٩ بۆ ئەنجامدانی یارییە ئۆڵومپییەکانی ٢٠١٦.
بۆنە فەرمییەکان
[دەستکاری]| ڕێکەوت | ناو | تێبینییەکان |
|---|---|---|
| ١ی کانوونی دووەم | سەرەتای ساڵی زایینی | - |
| 21 نیسان | پشووی تیرادینتیس | وەک ڕێزگرتنێک لە شۆڕشی میناس گیرایس لە ساڵی ١٧٨٩ دژی پورتوگالییەکان |
| ١ی ئایار | جەژنی کرێکاران | بۆ ڕێزلێنان لە کرێکاران |
| ٧ی ئەیلول | جەژنی ڕزگاری | ڕزگاری برازیل لە داگیرکردنیی پورتوگالی |
| ١٢ی تشرینی یەکەم | ( نوسا سینھورا اباریسیدا ) | |
| ٢ی تشرینی دووەم | ڕۆژی مردووان | بۆ سەردانی گۆڕەکان |
| ١٥ی تشرینی دووەم | ڕاگەیاندنی کۆمار | بە بۆنەی بوونی برازیل بە کۆمار لە ئیمپراتۆریەتەوە. |
| ٢٥ی کانوونی یەکەم | جەژنی لە دایکبوونی مەسیح | ئاھەنگی لە دایکبوونی مەسیح |
- چەند بۆنەیەکی دیارینەکراویش ھەیە وەکو بۆنەی کەرنەڤاڵ و ڕۆژی مردنی مەسیح و جەژنی ھێلکەی سوور .[١]
ولایەتە برازیلیەکان
[دەستکاری]ئەمانەش ببینە
[دەستکاری]سەرچاوەکان
[دەستکاری]بەستەرە دەرەکییەکان
[دەستکاری]| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە بەڕازیل تێدایە. |
هەندێک لەم وڵاتانە بە وڵاتی تیکەڵ دادەنرێت لە نێوان هەردوو ئەمریکای باشوور وباکوور یان وڵاتە کاریبییەکان. | |||||||
| وڵاتە ئازادەکان | |||||||
| شوێنە زەوتکراوەکان و هەرێمەکانی پشتی دەریاکان | |||||||
| سیاسەت |
| ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ئەندامەکان |
| ||||||
| دیپلۆماسی | |||||||
| سکرتێرە گشتییەکان |
| ||||||
| ژیان | |||||||