D. Ben Rees

D. Ben Rees
Ganwyd	1937  Llanddewi Brefi
Dinasyddiaeth	Cymru
Galwedigaeth	hanesydd

Cyhoeddwr Cymraeg a Saesneg, awdur, darlithydd a gweinidog gydag Eglwys Bresbyteraidd Cymru yw D. Ben Rees (David Benjamin Rees; ganwyd Awst 1937). Ers 1962 mae'n arweinydd y gymuned Gymraeg yn Lerpwl. Mae'n arwain un o bump capel Cymraeg sy'n dal i fodoli yn Lerpwl.

Ganwyd David Benjamin Rees yn Llanddewi Brefi. Sefydlwyd ei dŷ cyhoeddi bychan, Modern Welsh Publications Ltd, yn 1963 ac o 1963 i 1968 fe weithredodd o Abercynon yng Nghwm Cynon, de Cymru. Ers 1968 mae wedi gweithredu o Allerton, Lerpwl a hwn yw'r unig dŷ cyhoeddi Cymraeg sy'n dal i weithredu yn ninas Lerpwl.

Gwaith llenyddol

Mewn cyfnod o ddeugain mlynedd fel ysgrifennwr, mae'r Dr. D. Ben  Rees wedi gweithio'n bennaf mewn pedwar maes:

Heddwch a heddychiaeth

Cyhoeddwyd y bywgraffiad Mahatma Gandhi: Pensaer yr India (Mahatma Gandhi: The Architect of India) ym 1970. Mewn adolygiad yn y cylchgrawn misol, Barn, roedd y Parchedig Alwyn Roberts yn canmol y teitl am ddod â chyfraniad Mahatma Gandhi i genhedlaeth newydd o ddarllenwyr. Y gyfrol hon oedd ysbrydoliaeth cyfres o dri llyfr ar heddychwyr Cymreig. Roedd pob cyfrol yn cynnwys portread o fentrau heddwch gweithwyr heddychlon adnabyddus gan academyddion ac awduron dan y teitlau Herio'r Byd (1980), Dal i Herio'r Byd (1983) a Dal Ati i Herio'r Byd (1988) , pob un wedi'i golygu gan D. Ben Rees.

Gweithiau

• Arolwg 1965 (Golygydd) (1965);
• Llyfr Gwasanaeth (Ieuenctid) (Golygydd) (1967);
• Gwaith yr Eglwys (1967);
• Mahatma Gandi : Pensaer yr India (1969);
• Arolwg 1970 (Editor) (1970);
• Arolwg (Editor) (1971);
• Pymtheg o Wyr Llen yr Ugeinfed Ganrif (1972);
• Dyrnaid o Awduron Cyfoes (Golygydd) (1974);
• Enwogion Pedair Canrif (1400-1800) (1975);
• Gweddiau'r Cristion (1976);
• Cymry Adnabyddus 1951-1972 (1978); Gweddiau'r Cristion (1978);
• Pregethwr y Bobl: Bywyd a Gwaith Dr Owen Thomas (1979);
• Wales and its Culture (1980);
• Herio'r Byd (Editor) (1980);
• Cerddi eisteddfodol y diweddar Gwilym Jones (Golygydd) (1981);
• Preparation for Crisis (1981);
• Cyfaredd Capel Bethesda, Cemaes, Mon (1878-1981) (Golygydd) (1981);
• Haneswyr yr Hen Gorff (1981);
• Dal Ati i Herio'r Byd (Golygydd) (1983);
• Gweddiau'r Cristion (1983);
• Oriel o Heddychwyr Mawr y Byd (1983);
• Pwy yw Pwy yng Nghymru - Who's Who in Wales, Volume 3 (1983);
• The Liverpool Welsh and their Religion: two centuries of Welsh Calvinistic Methodism/Cymry Lerpwl a'u crefydd: dwy ganrif o Fethodistiaeth Galfinaidd Gymreig - R. Merfyn Jones a D. Ben Rees (Golygwyd gan D. Ben Rees) (1984);
• Hanes Plwyf Llanddewi Brefi (1984);
• Gwasanaethau'r Cristion (1987);
• Deuddeg Diwygiwr Protest (Golygydd) (1988);
• Dal Ati I Herio'r Byd (Editor) (1989);
• May we wish you a goodnight in Hospital / Gordon A. Catherall and D. Ben Rees (1990);
• A Liverpool Welsh Preacher: Dr. Owen Thomas (1990);
• Prayers for Peace (1992);
• Dathlu Grawnsypiau Canaan a detholiad (1995);
• Graces for all occasions (1995);
• Cymry Lerpwl a'r Cyffiniau Cyfrol 1 (1997);
• The Welsh of Merseyside, Volume 1 (1997);
• Local and Parliamentary Politics of Liverpool from 1800 to 1911 (1999);
• The Hague Declaration on Peace and Justice in the Twenty First Century, Bilingual (Golygydd) (2000);
• Cymry Lerpwl a'r Cyffiniau yn yr Ugeinfed Ganrif, Cyfrol 2 (2001);
• The Welsh of Merseyside in the Twentieth Century, Volume 2 (2001);
• Vehicles of Grace and Hope (2002);
• Ffydd a Gwreiddiau John Saunders Lewis (Editor) (2002);
• The Polymath: Reverend William Rees ('Gwilym Hiraethog' 1802-1883 of Liverpool) (2002);
• Gweddiau am Gymru a'r Byd / Prayers for Wales and the World (2002);
• Y Polymathiad o Gymro, Parchedig William Rees, Lerpwl (Gwilym Hiraethog 1802-1883) (2002);
• Cwmni Deg Dawnus (2003);
• The Call and Contribution of Dr Robert Arthur Hughes OBE, FRCA (1910-1996) and some of his predecessors in north East India Vol 1 (Golygydd) (2004);
• Mr Evan Roberts Y Diwygiwr yn Sir Fôn 1905 / Mr Evan Roberts, The revivalist in Anglesey (2005);
• Alffa ac Omega: tystiolaeth y Presbyteriaid Cymraeg yn Laird Street, Penbedw (1906-2006), a bilingual volume (2006);
• The Life and work of Henry Richard (2007); Alun Owen: A Liverpool Welsh playwright (Golygydd) (2008);
• Codi Stêm a Hwyl yn Lerpwl (2008);
• Labour of Love in Liverpool (2008);
• Arloeswyr Methodistiaeth Môn 1730-1791 (2006);
• The Pioneers of Methodism in Anglesey (2006);
• John Elias a'i Gyd Fethodistiaid Calfinaidd 1791-1841 / John Elias and the Calvinistic Methodists (1791-1841) (2007);
• Oes Aur Crefydd Ym Môn, 1841-1885 / A golden Age of Religion in Anglesey 1841-1885 (2008);
• Dr John Williams, Brynsiencyn a'i Ddoniau (1853-1921) / Dr John Williams, Brynsiencyn and his Talents (1853-1921) (2009);
• John Calvin a'i Ddisgyblion Calfinaidd Cymraeg / John Calvin and his Welsh Disciples (2009);
• The sage of a revival: early Welsh Pentecostal Methodism (2010);
• Y Gwron o Genefa (2012);
• A portrait of Battling Bessie (2011);
• Cysegr Sancteiddiolaf Capel Westminster Road Ellesmere Port 1907-2007 / The Welsh missionary witness in Ellesmere Port (1907-2007) (2012);
• Di-Ben-Draw: Hunangofiant (2015);
• Dilyn Ffordd Tangnefedd: Canmlwyddiant Cymdeithas y Cymod (1914-2014) (Golygydd) (2015);
• Arwr Glew y Werin (Cofiant i James Griffiths) (2015);
• Y Cenhadwr Cyntaf o Blith Cymry Lerpwl: Josiah Hughes (1804-1840) / Josiah Hughes (1804-1840): The Reluctant Welsh Calvinistic Methodist Missionary of Malacca (2016);
• The Healer of Shillong: Reverend Dr Hugh Gordon Roberts and the Welsh Mission Hospital (2016);
• Cofiant Cledwyn Hughes: Un o Wyr mawr Mon a Chymru (2017);
• Canmlwyddiant y Gadair Ddu, Gwyl Hedd Wyn / Black Chair Centenary (2017);
• An Unlimited Life: An Autobiography (2018).

Diwylliant Cymreig

Mae'r awdur wedi ysgrifennu nifer o lyfrau yn Saesneg ac yn Gymraeg ar ysgrifenwyr.

1) Mae Wales: Culture Heritage (1982) yn gyflwyniad poblogaidd i'r wasg Gymreig a'r traddodiad eisteddfodol, ac mae'n ceisio diffinio cynnwys diwylliant Cymru.

2) Samuel Roberts (1987), cofiant o'r awdur Fictoriaidd Samuel Roberts o Lanbrynmair. Cyhoeddwyd y llyfr yn Saesneg gan Wasg Prifysgol Cymru fel rhan o gyfres 'Ysgrifenwyr Cymru', dan olygyddiaeth Dr Meic Stephens a Dr R. Brinley Jones.

3) 12 o gyfrolau pellach rhwng 1975 a 2006, sy'n mynd i'r afael ag Anghydffurfiaeth Cymru, Astudiaethau Fictorianaidd a hanes cymuned Gymraeg Lerpwl. - Mae D. Ben Rees yn cael ei gydnabod fel yr awdurdod blaenllaw ar Hanes Cymry Lerpwl ers 1984 pan wnaeth ef a'r Athro R. Merfyn Jones gyd-ysgrifennu The Liverpool Welsh and their Religion. Roedd ei lyfr diweddaraf yn seiliedig ar gymuned Gymraeg Ellesmere Port (2012).

Diwinyddiaeth

Mae Dr. D Ben Rees wedi dod yn ysgolhaig cydnabyddedig ar John Calvin (1509-1564) ac o Galfiniaethiaeth ers cyhoeddi pedwar llyfr, tri yn yr iaith Gymraeg, ar John Calvin a'i Ddisygblion Cymreig yn ystod y cyfnod 2008 a 2012. Cyflwynodd y Ddarlith Davies ar John Calvin a'r Cyfundeb yng Nghynulliad Cyffredinol ei enwad yn Llanbedr Pont Steffan yn 2008. Cyhoeddwyd y ddarlith bellach fel Y Gwron o Genefa: John Calfin a'i ddylanwad (Caernarfon, 2012).