Neidio i'r cynnwys

Fflachlif

Oddi ar Wicipedia
Fflachlif
MathLlifogydd Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Adluniad o fflachlif yn gorlifo ar lwybr serth

Mae fflachlif [1][2] yn ffenomenom lle gwelir cynnydd cyflym iawn (munudau i oriau) a syfrdanol yn lefel y dŵr sy'n effeithio ar unrhyw ran o drothwy. Mae'r llifogydd hyn yn bennaf oherwydd glaw trwm lleol sy'n gysylltiedig â stormydd,seiclonau, neu rhwygiadau rhewlifol, sydd wedyn yn achosi gorlif creulon a sydyn yn y rhwydwaith hydrograffig. Mae hyn yn aml yn achosi cylchrediad sylweddol a chyflym o ddŵr a llifogydd y tu allan i'w lleoedd traddodiadol, weithiau'n eithaf pell o'r rhwydwaith hwn (enghraifft: mewn stryd, gardd). Yr effaith syndod, annisgwyl a chreulon hon yw achos llawer o ddioddefwyr.

Mae eu hamser esblygiad (yn codi ac yna'n gostwng lefel y dŵr) yn llai na 6 awr. Mae eu llif dŵr a gyrhaeddwyd ar eu lefel uchaf o lifogydd yn gymharol uchel.[3]

Ffenomen

[golygu | golygu cod]
Fflachlif yng Nghasgwent yn 2014

Fel arfer mae fflachlifoedd yn digwydd i lawr yr afon o gwrs dŵr.[4] Yna mae'n lledaenu wrth ennill momentwm, yn enwedig os yw'r glawiad yn drwm ac yn barhaus. Maent yn fyr, yn gryf a gallant gael canlyniadau difrifol ar fywyd dynol. Mae'r rhain fel arfer yn anrhagweladwy, dyna pam eu henw.

Achosion a datblygiad

[golygu | golygu cod]

Prif achos fflachlifoedd yw datblygiad cawodydd, neu yn hytrach storm fellt a tharanau, sydd ill dau yn dod â glaw trwm o fewn cyfnod byr o amser. Gall digwyddiadau hinsoddol eraill a choncritio/selio'r pridd waethygu'r ffenomen. Yn wir, byddai pridd sy'n orlawn gan wlybaniaeth neu afon wedi'i llenwi yn cynyddu'r risg o fflachlifoedd yn unig. Gall toddi eira hefyd fod yn elfen adwaith mewn afonydd.[5][6]

Canlyniadau dynol

[golygu | golygu cod]

Gall y canlyniadau fod yn ddramatig i fodau byw. Yn wir, yn ystod gorlifoedd sydyn mewn ardaloedd trefol, mae ffenomen dŵr ffo trefol yn cynyddu.[7] Gall y cerrynt dŵr gludo cerbydau a gwrthrychau amrywiol. Mae'r mannau isel yn cael eu boddi'n gyflym, gall y mwd hefyd oresgyn yr anheddau. Weithiau mae difrod sylweddol iawn yn debygol a gellir nodi dioddefwyr yn ystod fflachlifoedd.[7]

Fflachlifoedd yng Nghymru

[golygu | golygu cod]

Mae sawl tref yng Nghymru yn dioddef o lifogydd cyson oherwydd hinsawdd Cymru, natur a lleoliad adeiladwaith ei threfi a hinsawdd y wlad. Cafwyd, er enghraifft, dair llifogydd yn ardal y Rhondda a Phontypridd yn 2020,[8] ond efallai na ddylid trin rhain fel "fflachlifoedd" ond yn hytrach effaith glaw cyson dros gyfnod o wythnosau neu fisoedd. Serch hynny, fe geir achosion go iawn o fflachlifoedd fel un yn Radur ger Caerdydd ym mis Awst 2014, lle, yn ogystal â dŵr yn gorlifio fewn i dai pobl, cafwyd tirlithiad ar draws linell rheilffordd Radur a Ffynnon Taf gan effeithio ar y gwasanaeth trên am gyfnod.[9]

Fflachlifoedd tramor

[golygu | golygu cod]
Effaith dinistriol fflachlif yn Uttarakhand yn 2012

Mae fflachlifoedd yn ffenomenon mwy cyfarwydd, a pheryglus, mewn rhanbarthau sych o'r byd, y tu hwnt i ffiniau Cymru.

Mewn anialwch, gall fflachlifoedd fod yn arbennig o farwol am sawl rheswm.

  • Yn gyntaf, mae stormydd mewn ardaloedd cras yn anaml, ond gallant gyflenwi llawer iawn o ddŵr mewn amser byr iawn.
  • Yn ail, mae'r glawiau hyn yn aml yn disgyn ar bridd sy'n amsugno'n wael ac yn aml yn debyg i glai, sy'n cynyddu'n sylweddol faint o ddŵr ffo y mae'n rhaid i afonydd a sianeli dŵr eraill ei drin.[10]
  • Mae’r rhanbarthau hyn yn dueddol o beidio â bod â’r seilwaith sydd gan ranbarthau gwlypach i ddargyfeirio dŵr o strwythurau a ffyrdd, megis draeniau storm, ceuffosydd, a basnau cadw, naill ai oherwydd poblogaeth denau neu dlodi, neu oherwydd bod trigolion yn credu nad yw’r perygl o fflachlifoedd yn berthnasol. yn ddigon uchel i gyfiawnhau y draul.
Fflachlif yn anialwch Jwdea, Israel, 2021. Mae fflachlif yn llif sydyn o ddŵr mewn wadis sych a gwelyau afonydd am y rhan fwyaf o'r flwyddyn, sy'n nodweddiadol o ranbarthau anialwch. Mae llifogydd yn chwarae rhan bwysig yn nyluniad y dirwedd anialwch, wrth i lystyfiant yr anialwch ddatblygu gwahanol addasiadau i ddelio â nhw, ac ar y llaw arall, mae'r cerrynt dŵr yn dadleoli ac yn atal sefydlu llystyfiant banc. Mae'r ffenomen naturiol hon yn syfrdanol ac yn denu'r chwilfrydig, ond gall diofalwch ar ran teithwyr a phobl sy'n cerdded heibio yn ystod llifogydd beryglu eu bywydau.

Mewn gwirionedd, mewn rhai ardaloedd, mae ffyrdd anialwch yn aml yn croesi afon sych, gelwir yn wadi a gwelyau cilfach heb bontydd. O safbwynt y gyrrwr, efallai y bydd tywydd clir, pan fydd afon yn ffurfio'n annisgwyl o flaen neu o amgylch y cerbyd mewn ychydig eiliadau.[11] Yn olaf, gall diffyg glaw rheolaidd i glirio sianeli dŵr achosi fflachlifoedd mewn anialwch i gael eu harwain gan lawer iawn o falurion, megis creigiau, canghennau, a boncyffion.[12]

Gall ceunentydd slot dwfn fod yn arbennig o beryglus i gerddwyr gan y gallent gael eu gorlifo gan storm sy'n digwydd ychydig filltiroedd i ffwrdd. Mae'r llifogydd yn ysgubo trwy'r canyon; mae'r canyon yn ei gwneud hi'n anodd dringo i fyny ac allan o'r ffordd i osgoi'r llifogydd. Er enghraifft, arweiniodd chwalfa yn ne Utah ar 14 Medi 2015 at 20 o farwolaethau fflach, a bu saith marwolaeth o'r rhain ym Mharc Cenedlaethol Seion pan gafodd cerddwyr eu dal gan lifddyfroedd mewn canyon slot.[13]

Oriel

[golygu | golygu cod]
  • Fflachlif yn Ein Avdat, Israel
    Fflachlif yn Ein Avdat, Israel
  • Fflachlifr yn Israel
    Fflachlifr yn Israel
  • Cofeb i farwolaethau oherwydd fflachlif yn Flaming Gorge-Uintas National Scenic Byway
    Cofeb i farwolaethau oherwydd fflachlif yn Flaming Gorge-Uintas National Scenic Byway
  • Effaith fflachlif yn Uttarakhand yn 2012
    Effaith fflachlif yn Uttarakhand yn 2012
  • Fflachlif Uttarakhand yn 2012
    Fflachlif Uttarakhand yn 2012

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ "Fflachlif". Termau.Cymru. Cyrchwyd 23 Awst 2023.
  2. ↑ "Fflachlif". Geiriadur Prifysgol Cymru. Cyrchwyd 23 Awst 2023.
  3. ↑ "Crue soudaine" (yn Ffrangeg). Cyrchwyd 30 Hydref 2014. Unknown parameter |site= ignored (help)
  4. ↑ "Dangers météorologiques - Crues". Météo-France. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2014-11-02. Cyrchwyd 31/10/2014. Check date values in: |access-date= (help)
  5. ↑ WeatherEye (2007). "Flash Flood!". Sinclair Acquisition IV, Inc. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2009-02-27. Cyrchwyd 2009-09-09.
  6. ↑ "Le risque inondation lié à la fonte des neiges en plaine" (yn Ffrangeg). Prim.net. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2014-10-31. Cyrchwyd 31/10/2014. Check date values in: |access-date= (help)
  7. ↑ 7.0 7.1 [PDF] Le ruissellement urbain et les inondations soudaines, Ministère de l'écologie, du développement durable, de l'énergie et de l'aménagement du territoire - (consulté le 31/10/2014).
  8. ↑ "Llifogydd am y trydydd tro yn Rhondda Cynon Taf eleni". Nwyddion BBC Cymru Fyw. 18 Mehefin 2020.
  9. ↑ "Flash flood in Radyr 'was like a river' say residents". BBC Wales News. 14 Awst 2014.
  10. ↑ Campos, Priscila Celebrini de Oliveira; Paz, Igor (2020). "Spatial Diagnosis of Rain Gauges' Distribution and Flood Impacts: Case Study in Itaperuna, Rio de Janeiro—Brazil" (yn en). Water 12 (4): 1120. doi:10.3390/w12041120.
  11. ↑ McGuire, Thomas (2004). "Weather Hazards and the Changing Atmosphere" (PDF). Earth Science: The Physical Setting. Amsco School Pubns Inc. t. 571. ISBN 0-87720-196-X. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 2008-06-25. Cyrchwyd 2008-07-17.
  12. ↑ Jahns, R.H. (1949). "Desert floods". Engineering and Science 12 (8): 10–14. https://calteches.library.caltech.edu/990/1/Desert.pdf. Adalwyd 17 July 2021.
  13. ↑ Smith, James A.; Baeck, Mary Lynn; Yang, Long; Signell, Julia; Morin, Efrat; Goodrich, David C. (December 2019). "The Paroxysmal Precipitation of the Desert: Flash Floods in the Southwestern United States". Water Resources Research 55 (12): 10218–10247. Bibcode 2019WRR....5510218S. doi:10.1029/2019WR025480.

Dolenni allanol

[golygu | golygu cod]
Eginyn erthygl sydd uchod am yr amgylchedd. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Fflachlif&oldid=11887198"