Roald Dahl
| Roald Dahl | |
|---|---|
| Ganwyd | 13 Medi 1916 Llandaf |
| Bedyddiwyd | 1 Rhagfyr 1916 |
| Bu farw | 23 Tachwedd 1990 Rhydychen |
| Dinasyddiaeth | Y Deyrnas Unedig |
| Alma mater | |
| Galwedigaeth | sgriptiwr, nofelydd, hunangofiannydd, bardd, awdur storiau byrion, awdur plant, llenor, peilot awyren ymladd |
| Adnabyddus am | Charlie a'r Ffatri Siocled, James a'r Eirinen Wlanog Enfawr, Mr Cadno Campus, Matilda, Y Gwrachod, Y Twits, Yr CMM, The Gremlins, Moddion Rhyfeddol George, Charlie a'r Esgynnydd Mawr Gwydr, Esio Trot, Danny Pencampwr y Byd |
| Arddull | llenyddiaeth arswyd, cyfriniaeth, ffantasi, llenyddiaeth plant |
| Prif ddylanwad | Charles Dickens, C. S. Forester, Frederick Marryat, Jonas Lie, Rudyard Kipling, William Makepeace Thackeray |
| Tad | Harald Dahl |
| Mam | Sofie Magdalene Hesselberg |
| Priod | Patricia Neal, Felicity Dahl |
| Plant | Olivia Dahl, Tessa Dahl, Ophelia Dahl, Theo Dahl, Lucy Dahl |
| Gwobr/au | Gwobr Edgar, Gwobr Zilveren Griffel, Gwobr World Fantasy am Gyflawniad Gydol Oes, Gwobr y Brwsh Paent Aur, Gwobr Rheithgor Plant Iseldiroedd, Gwobr Rheithgor Plant Iseldiroedd, Gwobr Rheithgor Plant Iseldiroedd, Gwobr Edgar, Children's Book Award, Q131308510, Q131308511, Q131308535, Q131308512 |
| Gwefan | https://www.roalddahl.com |
Awdur o Sais[1][2][3] oedd yn ysgrifennu nofelau a storïau byrion, a llenor ar gyfer y sgrîn, oedd Roald Dahl (13 Medi 1916 – 23 Tachwedd 1990). Roedd yn enwog am ei lyfrau ar gyfer oedolion a phlant yn arbennig.
Ganwyd Dahl yng Nghaerdydd i rieni o Norwy. Cafodd ei fedyddio yn yr Eglwys Norwyaidd ar bwys y bae. Mynychodd Ysgol Repton yn Swydd Derby. Daeth i'r amlwg yn y 1940au gyda'i waith ar gyfer plant ac oedolion, gan ddod yn un o awduron mwyaf poblogaidd y byd. Datgelwyd yn y 1980au iddo weithio fel asiant ddirgel ar gyfer MI6, Gwasanaeth Cudd-wybodaeth Dramor Prydain, gan wasanaethu yn yr Unol Daleithiau i hybu buddion Prydain ac i frwydro yn erbyn symudiad "America First", gan weithio ar y cyd gydag Ian Fleming a David Ogilvy.[4] Mae'r llyfr hanesyddol, "The Irregulars" gan Jennet Conant (2008, Simon and Schuster) yn disgrifio'r cyfnod hwn ym mywyd Dahl a'i gyfoeswyr.
Mae llyfrau mwyaf poblogaidd Dahl yn cynnwys Y Twits, Charlie a'r Ffatri Siocled, James a'r Eirinen Wlanog Enfawr, Matilda, Y Gwrachod ac Yr CMM.
Teulu
[golygu | golygu cod]Pan oedd yn bedwar mis oed, cafodd Theo Dahl anafiadau drwg pan drawodd tacsi ei bram. Fe ddioddefodd o hydrocephalus, ac fel canlyniad, daeth Dahl i ymwneud gyda datblygiad y falf "Wade-Dahl-Till" (neu'r falf WDT), dyfais i leddfu'r cyflwr.[5][6]
Priododd Dahl yr actores Americanaidd, Patricia Neal, ar 2 Gorffennaf 1953 yn Eglwys y Drindod, Dinas Efrog Newydd. Parhaodd y briodas 30 mlynedd a chawsont bump o blant: Olivia (a fu farw o frech-wen encephalitis, yn saith oed), Tessa, Theo, Ophelia, a Lucy. Cysegrwyd y llyfr The BFG i Olivia.
Yn 1965, dioddefodd Neal dri ebychiad aneurysm ymenyddol tra'n feichiog gyda'u pumed plentyn, Lucy; fe gymerodd Dahl reolaeth o'i adferiad, ac fe ailddysgodd sut i gerdded a siarad yn y diwedd.[7] Ar ôl priodas gythryblus, cawsant ysgariad yn 1983, ac fe ail-briododd Dahl Felicity ("Liccy") d'Abreu Crosland (ganwyd 12 Rhagfyr 1938), a oedd 22 mlynedd yn iau nag ef.
Mae Ophelia Dahl yn gyfarwyddwr ac yn gyd-sefydlydd (gyda Paul Farmer) cymdeithas ddi-elw Partners in Health, sy'n darparu gofal iechyd i rai o gymunedau tlotaf y byd. Mae Lucy Dahl yn llenor ar gyfer y sgrin yn Los Angeles. Mae merch Tessa, Sophie Dahl (a ysbrydolodd Dahl i greu cymeriad Sophie, prif gymeriad Y CMM) yn fodel ac yn awdures, mae hi'n cofio Roald Dahl fel "dyn anodd iawn – cryf iawn, dominyddol ... ddim yn annhebyg i tad y chwiorydd Mitford yn rhuo o gwmpas y tŷ yn dweud ei farn yn swnllyd, gan wahardd rhai bechgyn rhag ymweld â'r tŷ."[8] Mae un o nifer o wyrion Dahl yn mynychu'r Royal Palm Academy.[9]
Diwrnod Roald Dahl
[golygu | golygu cod]Yn ddiweddar, mae diwrnod pen-blwydd Dahl, 13 Medi, wedi cael ei ddathlu yn eang fel Diwrnod Roald Dahl.[10][11]
Ar benwythnos 17/18 Medi 2016 cynhaliwyd cyfres o ddigwyddiadau yng Nghaerdydd i ddathlu canmlwyddiant geni Dahl. Daeth torf o filoedd i weld y digwyddiadau 'annisgwyl' oedd wedi eu seilio ar waith llenyddol yr awdur, a gynhyrchwyd ar y cyd rhwng National Theatre Wales a Chanolfan Mileniwm Cymru. [12]
Llenyddiaeth plant
[golygu | golygu cod]Roedd mam Dahl yn arfer adrodd straeon iddo ef a'i chwiorydd am greaduriaid mytholegol Norwyaidd, ac mae nifer o'i lyfrau'n cyfeirio at y rhain neu wedi cael eu hysbrydoli gan y straeon, megis y cewri yn The BFG. Darlunwyd nifer o'i lyfrau gan Quentin Blake.
Gweler hefyd
[golygu | golygu cod]Rhestr Gweithiau
[golygu | golygu cod]Gwaith ar gyfer Plant
[golygu | golygu cod]Storïau Plant
[golygu | golygu cod](1982)
- The Gremlins (1943)
- James a'r Eirinen Wlanog Enfawr (Saesneg: James and the Giant Peach) (1961) — Ffilm: James and the Giant Peach (animeiddio) (1996)
- Charlie a'r Ffatri Siocled (Saesneg: Charlie and the Chocolate Factory) (1964) — Ffilmiau: Willy Wonka & the Chocolate Factory (1971) a Charlie and the Chocolate Factory (2005)
- Y Bys Hud (Saesneg: The Magic Finger) (1966)
- Mr Cadno Campus (Saesneg: Fantastic Mr Fox) (1970) — Ffilm: Fantastic Mr. Fox (animeiddio)
- Charlie a'r Esgynnydd Mawr Gwydr (Saesneg: Charlie and the Great Glass Elevator) (1972) Dilyniant i Charlie and the Chocolate Factory.
- Danny Pencampwr y Byd (Saesneg: Danny the Champion of the World) (1975) — Ffilm: Danny the Champion of the World (ffilm teledu) (1989)
- The Wonderful Story of Henry Sugar and Six More (1977)
- Y Crocodeil Anferthol – (1) cyfieithydd Emily Huws; (2) cyfieithydd Elin Meek (Saesneg: The Enormous Crocodile) (1978)
- Y Twits (Saesneg: The Twits) (1980)
- Moddion Rhyfeddol George (Saesneg: George's Marvelous Medicine) (1981)
- Yr CMM (Saesneg: The BFG) (1982) — Ffilm: The BFG (animeiddio) (1989)
- Y Gwrachod (Saesneg: The Witches) (1983) — Ffilm: The Witches (1990)
- Jiráff, a'r Pelican a Fi (Saesneg: The Giraffe and the Pelly and Me) (1985)
- Matilda (1988) — Ffilm: ''Matilda (1996)
- Nab Wrc (Saesneg: Esio Trot) (1989)
- The Minpins (1991)
- The Vicar of Nibbleswicke (1991)
Barddoniaeth Plant
[golygu | golygu cod](Rhyme Stew) (1989)
- Ffi Ffai Ffiaidd (Saesneg: Revolting Rhymes) (1982)
- Ych-A-Fi (Saesneg: Dirty Beasts) (1983)
- Pastai Odl (Saesneg: Rhyme Stew) (1989)
Ffuglen ar gyfer Oedolion
[golygu | golygu cod]Nofelau
[golygu | golygu cod]- Sometime Never: A Fable for Supermen (1948)
- My Uncle Oswald (1979)
Casgliadau Storïau Byrion
[golygu | golygu cod]- Over To You: Ten Stories of Flyers and Flying (1946)
- Someone Like You (1953)
- Kiss Kiss (1960)
- Twenty-Nine Kisses from Roald Dahl (1969)
- Tales of the Unexpected (1979)
- Switch Bitch (1974) ISBN 0-1400-4179-6
- More Tales of the Unexpected (1980)
- The Best of Roald Dahl (1978)
- Roald Dahl's Book of Ghost Stories (1983). Golygwyd gyda rhagair gan Dahl.
- Ah, Sweet Mystery of Life: The Country Stories of Roald Dahl (1989)
- The Collected Short Stories of Dahl (1991)
- Two Fables (1986). "Princess and the Poacher" a "Princess Mammalia".
- The Great Automatic Grammatizator (1997). (Adnabyddir yn yr Unol Daleithiau dan yr enw The Umbrella Man and Other Stories).
- Skin And Other Stories (2002)
- Roald Dahl: Collected Stories (2006)
Ffeithiol
[golygu | golygu cod]- The Mildenhall Treasure (1946, 1977, 1999)
- Boy – Tales of Childhood (1984) Atgofion hyd oedran 16, gan ganolbwyntio yn arbenig ar addysgu ym Mhrydain yn nechrau'r 20g.
- Going Solo (1986) Dilyniant iw hunanatgofiant, ynddi mae'n mynd i weithio i Shell ac yn gwario amser yn gweithio yn Tansanïa cyn ymuno â ymdrech y rhyfel gan fod yn un o'r peilotau cynghreiriol olaf i adael Gwlad Groeg yn ystod y goresgyniad Almaeneg.
- Measles, a Dangerous Illness (1986)[13]
- Memories with Food at Gipsy House (1991)
- Roald Dahl's Guide to Railway Safety (1991)
- My Year (1993)
- The Roald Dahl Ominibus (1993)
Dramâu
[golygu | golygu cod]- The Honeys (1955) Cynhyrchwyd yn Theatr Longacre ar Broadway.
Sgriptiau Ffilm
[golygu | golygu cod]- 36 Hours (1965)
- You Only Live Twice (1967)
- Chitty Chitty Bang Bang (1968)
- The Night Digger (1971)
- Willy Wonka & the Chocolate Factory (1971)
Teledu
[golygu | golygu cod]- Way Out (1961) Cyfres Arswyd a gynhyrchwyd gan David Susskind
- Alfred Hitchcock Presents ysgrifennwyd penodau gan Roald Dahl:
- Alfred Hitchcock Presents: "Lamb to the Slaughter" (1958)
- Alfred Hitchcock Presents: "Dip in the Pool" (1958)
- Alfred Hitchcock Presents: "Poison" (1958)
- Alfred Hitchcock Presents: "Man from the South" (1960)
- Alfred Hitchcock Presents: "Mrs. Bixby and the Colonel's Coat" (1960)
- Alfred Hitchcock Presents: "The Landlady" (1961)
- Tales of the Unexpected (1979-88), ysgrifennwyd a chyflwynwyd penodau gan Roald Dahl
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ Dahl, Roald (2013). Going solo. Internet Archive. London : Puffin. tt. 23, 55. ISBN 978-0-14-134987-9.
Page 23: "Only three young Englishmen men ran the Shell company in the whole of that vast territory and I was the youngest and the junior." Page 55: "There were not a lot of young Englishmen in Dar, perhaps 15 or 20 at the most and all of us..."
- ↑ "Roald Dahl and Norway". web.archive.org. 2015-07-04. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2015-07-04. Cyrchwyd 2023-10-21.
very English indeed
CS1 maint: BOT: original-url status unknown (link) - ↑ Dennison, Matthew (2023-01-03). Roald Dahl: Teller of the Unexpected: A Biography (yn Saesneg). Simon and Schuster. ISBN 978-1-63936-333-9.
'very English, you know, born and bred, in spite of my name', 'an Englishman who lives in England'
- ↑ "The Irregulars", Jennet Conant, Simon and Schuster 2008
- ↑ Water on the Brain. MedGadget: Internet Journal of Emerging Medical Technologies (15 Gorffennaf 2005).
- ↑ Dr Andrew Larner. Tales of the Unexpected: Roald Dahl’s Neurological Contributions. Advances in Clinical Neuroscience and Rehabilitation.
- ↑ Barry Farrell (1969). Pat and Roald. Kingsport Press
- ↑ "a very difficult man – very strong, very dominant ... not unlike the father of the Mitford sisters sort of roaring round the house with these very loud opinions, banning certain types – foppish boys, you know – from coming round."
- ↑ "royalpalmacademy.com". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2008-12-23. Cyrchwyd 2008-11-12.
- ↑ Roald Dahl Day celebrations Archifwyd 2009-09-08 yn y Peiriant Wayback, Roald Dahl Museum and Story Centre
- ↑ Roald Dahl's 90th Birthday! Archifwyd 2008-12-05 yn y Peiriant Wayback, Random House UK
- ↑ Troi Caerdydd yn lle hud a lledrith ar gyfer dathliadau Dahl , BBC Cymru Fyw, 17 Medi 2016. Cyrchwyd ar 19 Medi 2016.
- ↑ Ffynhonnell: ysgrifennwyd ar gyfer taflen a gyhoeddwyd yn 1986 gan y 'Sandwell Health Authority' (Sandwell and West Birmingham Hospitals NHS Trust erbyn heddiw). Ailgynhyrchwyd http://www.blacktriangle.org/blog/?p=715 yma Archifwyd 2006-10-12 yn y Peiriant Wayback