Colera
| Enghraifft o'r canlynol | clefyd heintus |
|---|---|
| Math | clefyd coluddol heintus, clefyd a gludir gan ddŵr, clefyd heintus bacterol cychwynnol, anthroponotic disease, clefyd heintus fibrio, clefyd |
| Arbenigedd meddygol | Afiechydon heintiol |
| Symptomau | Dolur rhydd, chwydu, dadhydriad, hypovolemia, gwingiad, anghysur, isbwysedd, oligwria, dulasedd, syched, tyndra’r cyhyrau |
| Achos | Vibrio cholerae |
Haint a achosir gan y bacteriwm Vibrio cholerae yw Colera neu Y geri marwol. Fel arfer, trosglwyddir yr haint trwy yfed dŵr amhur, er y gall gael ei drosglwyddo gan fwyd hefyd.
Mae'r bacteriwm Vibrio cholerae yn cynhyrchu tocsin sy'n effeithio ar yr epitheliwm ar wyneb mewnol y coluddion. Mae hyn yn arwain at ddeiaria difrifol, sy'n arwain at farwolaeth trwy golli dŵr o'r corff. Gellir atal yr afiechyd i raddau helaeth trwy sicrhau cyflenwad o ddŵr glan.
Roedd yr haint yn wreiddiol yn India, a lledodd ar hyd llwybrau masnach i Rwsia ac yna i orllewin Ewrop. Cafwyd nifer o ymosodiadau o'r haint yn Ewrop yn ynstod y 19g, gyda miloedd yn marw. Er enghraifft yn haint 1832, by farw 20,000 ym Mharis a 6,536 yn Llundain. Effeithiwyd ar y ddwy ddinas yma eto yn 1849, gyda 14,137 yn marw yn Llundain; bu farw 5,308 yn Lerpwl yr un flwyddyn. Lledodd i'r Unol Daleithiau yr un flwyddyn, ac ymhlith y rhai a fu farw roedd yr Arlywydd, James K. Polk. Bu farw 10,738 yn Llundain yn 1853-4 a 3,500 (5.5% o'r boblogaeth) yn Chicago yn 1854. Y tro diwethaf i nifer fawr o bobl farw o'r haint yn Ewrop oedd 1892, pan fu farw 8,600 yn Hamburg. Mae'r haint yn parhau i fod broblem ddifrifol mewn rhannau o'r trydydd byd.
Pobl enwog fu farw o'r colera
[golygu | golygu cod]- Pyotr Ilyich Tchaikovsky, cyfansoddwr
- James K. Polk, arlywydd yr Unol Daleithiau
- Georg Wilhelm Friedrich Hegel, athronydd
- Carl von Clausewitz
- August von Gneisenau
- Ando Hiroshige, arlunydd
- Alexandre Dumas
- Siarl X, brenin Ffrainc
- Muhammad Ahmad al-Mahdi