Curidōr ad Dànsica
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Miranduléś |
Al Curidōr ad Dànsica (Polnischer Korridor in Tedésc, Korytarz gdański in Pulàc, cgnusû anc cuma Curidōr Pulàc) 'l è stâ na strisla 'd tèra ch'la dividìva in dū la Prùsia tedésca par parmét'r a la Pulògna 'd avér un pòrt (Dànsica) in sal Mâr Bàltic.
Stòria
'L è stâ disgnâ, finìda la prima guèra mundiàla, da 'l puténsi vinsidōri c'n al Tratâ 'd Versailles al 28 ad Śugn dal 1919.
La sità ad Dànsica, ch'in sla carta l'éra 'n teritòri lìbar sóta 'l cuntròl dla Sucietà dal Nasiòṅ, l'éra praticamènt sóta 'l cuntròl dirèt dla Pulògna, un stat ch'l éra turnâ a ès'r-ag da 'l Nuvémbar dal 1918. A 'l censimènt dal 1910 la sità la psiva cuntàr su 'n 42% ad tedésc ch'i éran dònca al grup linguìstic più grand.
Quànd Adolf Hitler 'l à ciapâ 'l putēr in Germâgna, al s éra mis in tèsta ad tiràr dèntar tut i teritòri in du a s dascurìva tedésc, dònca al vliva indrē al Curidōr ad Dànsica, ch'l iva pardû soquànt an prima e ch'l éra tedésc da i tèmp di cavalēr teutònig, par mét'r insém i terìtòri prusiàṅ in sal bàltic. Da 'l mumènt ch'la Pulògna la n cidìva minga, lò al s l'è andàda a tōr in dal Setémbar dal 1939 dand inìsi a la secónda guèra mundiàla. In gnanc un méś al la fà sua miténd in at na guèra lamp dita «Blitzkrieg».
Finìda la guèra la Pulògna l'è stada custréta a dar di sò teritòri a èst a la Rùsia ma in cambi l'à psû purtàr via la Ślèśia e la Prùsia, c'n al curidōr in mèś, a la Germâgna. Da 'l cant suo la Rùsia la s è tòlta part dla Prùsia d'l Èst, al teritòri dintór'n a la sità ad Kaliningrad, dand vita a n'exclave fra la Pulògna e la Lituàgna su 'l Mâr Bàltic. Da cal mumènt lè la Prùsia l'à śmis 'd èśìstar.
A 'l cuntràri dla Germàgna d'l Èst, la Germàgna d'l Òvest la n à mai arcgusû uficialmènt chi cunfîṅ lè in fîṅ a 'l 1970. In dal 1990, cun l'unificasiòṅ tedésca, i dū stat i gh'aṅ pò mis na préda insìma.