czarny

See also: Czarny

Old Polish

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *čь̀rnъ. First attested in the first half of the 15th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /t͡ʃʲaːrnɨː/
• IPA^(key): (15^th CE) /t͡ʃʲɒrnɨ/

Adjective

czarny

1. (attested in Masovia) black (of a dark color)

   Coordinate term: biały

   • 1896 [Middle of the 15th century], Lucjan Malinowski, editor, Żywot świętego Błażeja. Zabytek języka polskiego z początku wieku XV,‎^[1], page 321:

     Ony nyewyasty odpowyedzaly: Czarny sø waszych bogow ob[ra]szy..., odpuscycyesz naam, acz ge do wody donyesyemy y zmygemy

     [Ony niewiasty odpowiedziały: Czarny są waszych bogow obr[a]zy..., odpuścicież nam, ać je do wody doniesiemy i zmyjemy]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[2], page 527:

     Dał mi bog ociec jednego syna, a prze tego mam żałość, nędzę i wieliką tesknicę..., uczyniłam sie czarna i śniada, kako mogę cirpieć śmierci syna mego?

     [Dał mi Bog Ociec jednego syna, a prze tego mam żałość, nędzę i wieliką tesknicę..., uczyniłam sie czarna i śniada; kako mogę cirpieć śmierć syna mego?]

   • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[3], 30, 40:

     Y bili sø Labanowi wszitky byale a czarne (alba et nigra) owce, a gyne bili wszitky Iacobowi

     [I były są Labanowy wszytki białe a czarne (alba et nigra) owce, a jine były wszytki Jakobowy]

   • 1950 [1456], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 994, Warsaw:

     Jako ja nye wzal thkanky pyerlovey... y plashshcza czharnego

     [Jako ja nie wziął tkanki pierłowej... i płaszcza czarnego]

   • 1894 [1471], Konstanty Górski, editor, Historia jazdy polskiej‎^[4], page 270:

     Lepka czyrna

     [Łepka czyrna]

2. The meaning of this term is uncertain.
   • 1874-1891 [Middle of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[5], [6], [7]}, volume XXV, page 151:

     De coccione ruffa czarney

     [De coccione ruffa czarnej]

Derived terms

adjectives

• czarnobrwy
• czarnoksięski
• czarnoksiężny
• czyrniwy

 

nouns

• czarnobyl
• czarnogłowiec
• czarnogłów
• czarnoksięstwo
• czarnoksiężnik
• czarność
• czarnucha
• czerniec
• czyrnica
• czyrnidło

 

verbs

• czyrznić impf

 

Related terms

nouns

• czarnuszka

 

Descendants

• Polish: czarny
• Silesian: czŏrny

References

• Boryś, Wiesław (2005) “czarny”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “czarny”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Mańczak, Witold (2017) “czarny”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “czarny”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “czarny”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Alternative forms

• carny (Middle Polish)

Etymology

Inherited from Old Polish czarny.

Pronunciation

 

• IPA^(key): /ˈt͡ʂar.nɘ/

• (Middle Polish) IPA^(key): /t͡ʂɒr.nɨ/

• Audio 1:

  (file)

• Audio 2:

  (file)

• Rhymes: -arnɘ
• Syllabification: czar‧ny
• Homophone: Czarny

Adjective

czarny (comparative czarniejszy or bardziej czarny, superlative najczarniejszy or najbardziej czarny, derived adverb czarno)

1. black (the darkest color)

   czarny kolor:

   Coordinate term: biały

2. black (unlit and dark)
3. black; dark (standing out from the lighter background with its dark color)
4. black; dark (very dirty)
5. black (belonging to or descended from any of various (African, Aboriginal, etc) ethnic groups which typically have dark pigmentation of the skin)

   Synonym: czarnoskóry

   1. black (related or coming from with this group)
6. black; dark (pessimistic)

   Synonym: pesymistyczny

   Antonym: różowy

7. black; dark (unfortunate; filled with misfortune)

   Synonym: ciemny

   Antonym: jasny

8. dark (i.e. of humor or a character; evil or somber)

Declension

Declension of czarny (hard)

singular					plural
	masculine animate	masculine inanimate	feminine	neuter	virile (= masculine personal)	non-virile
nominative	czarny		czarna	czarne	czarni	czarne
genitive	czarnego		czarnej	czarnego	czarnych
dative	czarnemu		czarnej	czarnemu	czarnym
accusative	czarnego	czarny	czarną	czarne	czarnych	czarne
instrumental	czarnym		czarną	czarnym	czarnymi
locative	czarnym		czarnej	czarnym	czarnych

Derived terms

adjectives

• czarniawy
• czarnobrewy
• czarnobrody
• czarnołapy
• czarnonogi
• czarnooki
• czarnostopy

 

adverbs

• w czarnych barwach

 

nouns

• bażyna czarna
• bez czarny
• bocian czarny
• borówka czarna
• Czarna Afryka
• czarna dziura
• czarna godzina
• czarna kawa
• czarna lista
• czarna magia
• czarna melancholia
• czarna msza
• czarna ospa
• czarna owca
• czarna pantera
• czarna polewka
• czarna procesja
• czarna reakcja
• czarna robota
• czarna rozpacz
• czarna skrzynka
• czarna śmierć
• czarna teczka
• czarna wdowa
• czarne koszule
• Czarne Pantery
• czarne złoto
• czarniak
• czarnoksiężnik
• czarnoskóra
• czarnoskóry
• czarność
• czarnoziem
• czarnuch
• czarny charakter
• czarny chleb
• czarny humor
• czarny koń
• Czarny Ląd
• czarny lud
• czarny marsz
• czarny piątek
• czarny PR
• czarny rynek
• czarny salceso
• czarny sport
• czarny zwierz
• czerniak
• czernidło
• czernina
• dzięcioł czarny
• kormoran czarny
• lulek czarny
• mała czarna
• Morze Czarne
• olsza czarna
• rybitwa czarna
• wrona czarna

 

proverbs

• w nocy wszystkie koty są czarne

 

verbs

• czernić impf
• czernieć impf

 

verbs

• czarne chmury zgromadziły się pf, czarne chmury gromadzą się impf
• mieć czarne podniebienie impf

 

Related terms

nouns

• czerń

 

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), czarny (adjective) is one of the most used words in Polish, appearing 21 times in scientific texts, 5 times in news, 1 time in essays, 53 times in fiction, and 13 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 93 times, making it the 676th most common word in a corpus of 500,000 words.

See also

Colors in Polish · kolory (layout · text)

biały	szary	czarny
czerwony; karmazyn	pomarańczowy; brązowy	żółty; beżowy
limonkowy	zielony	miętowy; ciemnozielony
cyjan; morski	błękitny	niebieski
fuksja; indygo	magenta; purpurowy	różowy

Noun

czarny m pers

1. (nominalized, colloquial) black person

   Synonyms: Murzyn, czarnoskóry

2. (nominalized, derogatory) Catholic priest

   Synonyms: see Thesaurus:ksiądz

3. (nominalized, heraldry) sable

Declension

Declension of czarny

	singular	plural
nominative	czarny	czarni
genitive	czarnego	czarnych
dative	czarnemu	czarnym
accusative	czarnego	czarnych
instrumental	czarnym	czarnymi
locative	czarnym	czarnych
vocative	czarny	czarni

Further reading

• czarny in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• czarny in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “czarny”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “CZARNY”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 24.05.2007
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “czarny”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “czarny”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “czarny”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 373
• czarny in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego