iż

From Wiktionary, the free dictionary
Jump to navigation Jump to search
See also: Appendix:Variations of "iz"

Old Polish

[edit]

Alternative forms

[edit]

Etymology

[edit]

Reduced form of iże, from Proto-Slavic *je že (neuter acc. sg. of *jь že), from *je n sg (“it; that”, accusative) + *že (emphatic particle).[1][2] Compare English that, Old Norse at, German dass, Ancient Greek ὅτι (hóti). First attested in the 14th century.

Pronunciation

[edit]

Conjunction

[edit]

iż

  1. coordinating conjunction; that
  2. causal conjunction; because
  3. connects a correlated clause; as, like
  4. introduces an unreal negated conditional; unless; if not
  5. introduces a real negated conditional; unless; if not

Particle

[edit]

iż

  1. used for expressiveness
    • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎[1], Krakow, page 1a:
      Dzathky mile! Isze gako tho vy szamy dobrze vecze..., gdisczy szø kthoremv krolevy... szin narodzy, tedicz... posly beszø
      [Dziatki miłe! Iże jako to wy sami dobrze wiecie..., gdyżci się ktoremu krolewi... syn narodzi, tedyć... pośli bieżą]
  2. indicates a following event in time
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎[2], page 572:
      A potem czass maly, ysch mye vzryczye (et videbitis me Jo 16, 19)
      [A potem czas mały, iż mie uźrycie (et videbitis me Jo 16, 19)]
  3. The meaning of this term is uncertain. Possibilities include:
    1. denotes a following area or space
      • 1912-1930 [1428], Monumenta Iuris cura praepositorum Chartophylacio Maximo Varsoviensi, volume V, page 137:
        Gwnolth prziszankl y se swethky naprzeciw Sczepanowy, podkomorzemw s prziswolenya po *strugo Poboszenycza, a *strugo, ysz do rzeky Narwye
        [Gunolt przysiągł i ze świedki naprzecziw Szczepanowi, podkomorzemu z przyzwolenia po strugę Pobożenica, a strugę, iż do rzeki Narwie]

Descendants

[edit]
  • Polish: iż, iże
  • Silesian: iż, iże, jiże (archaic)

References

[edit]
  1. ^ Piotr Sobotka (2020) “Этимология, развитие и древние функции польского że в сравнительно-историческом освещении”, in Труды Института русского языка им. В. В. Биноградова (in Russian), Moscow, →DOI
  2. ^ Piotr Sobotka (2022) “Uwagi o żeby-zdaniach w języku polskim w kontekście pochodzenia i dziejów operatora żeby”, in Linguistica Copernicana (in Polish), number 19, →DOI

Further reading

[edit]
  • Boryś, Wiesław (2005) “iż”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN, page 201
  • Sławski, Franciszek (1958-1965) “iż”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
  • Bańkowski, Andrzej (2000) “iż”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
  • B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “iż(e), hiż(e)”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

[edit]

Alternative forms

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Old Polish iż.

Pronunciation

[edit]
 
  • Audio 1:(file)
  • Audio 2:(file)
  • Rhymes: -iʂ
  • Syllabification: iż

Conjunction

[edit]

iż

  1. (literary) introduces a subordinate clause; that
    Synonym: że
  2. (obsolete) causal conjunction; as, since, because
  3. (Middle Polish) even though
    Synonym: mimo że
  4. (Middle Polish) temporal or conditional conjunction; when; if
  5. (Middle Polish) temporal; until
    Synonyms: aż, dopóki nie
  6. (Middle Polish) complimentative; that is, i.e.; namely
  7. (Middle Polish) because; Further details are uncertain.
    • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎[3], page 103d:
      Enim, coniunctio causalis, Yż/ Bo
      [Enim, coniunctio causalis, Iż/ Bo]
    • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎[4], page 240d:
      Nam, coniunctio causalis primum tantum locum sortitur, Bo, Iż.
      [Nam, coniunctio causalis primum tantum locum sortitur, Bo, Iż.]
    • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎[5], page 340d:
      Quia coniunctio causalis, Iż/ dla tego yż.
      [Quia coniunctio causalis, Iż/ dlatego iż.]
    • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎[6], page 343d:
      Quod coniunctio causalis indicativo aliquando frequentius subiunctivo iungitur, Yſz/ co/ dla tego.
      [Quod coniunctio causalis indicativo aliquando frequentius subiunctivo iungitur, Iż/ co/ dlatego.]
    • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎[7], page 344a:
      Quominus id est ut non, Aby nie yż nie.
      [Quominus id est ut non, Aby nie yż nie.]
    • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎[8], page 344b (18):
      Quoniam coniunctio causalis, A iż/ przeto iż/ dlatego iż.
      [Quoniam coniunctio causalis, A iż/ przeto iż/ dlatego iż.]
    • 1588, A. Calepinus, Dictionarium decem linguarum‎[9], page [890]b:
      Quoad Donec, quandiu, quousque ‒ Iako długo, iz, az.
      [Quoad Donec, quandiu, quousque ‒ Jako długo, iż, aż.]

Usage notes

[edit]

Combined forms for this word are uncommon and often formed for stylization.

Declension

[edit]
Combined forms of iż
singular plural
1st person iżem iżeśmy
2nd person iżeś iżeście
3rd person iż iż

Derived terms

[edit]
conjunctions

Trivia

[edit]

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), iż is one of the most used words in Polish, appearing 44 times in scientific texts, 77 times in news, 54 times in essays, 21 times in fiction, and 1 time in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 197 times, making it the 278th most common word in a corpus of 500,000 words.[1]

Particle

[edit]

iż

  1. (Middle Polish) used after other conjunctions for emphasis
  2. (Middle Polish) indicates a following event in time
  3. (Middle Polish) forms the third person imperative in the singular and plural; let, may
    Synonym: niech
  4. (Middle Polish) The meaning of this term is uncertain. Possibilities include:
    1. also, as well
      • 1525, Jan z Szamotuł (Paterek), Kazania, inc.: Poczyna się kazanie drugie o poczęciu przenaczystszej dziewice Panny Maryjej‎[10], page 27v:
        a yeſzly yſzczyą przyrownam anyolom/ o zayſte doſtoynyeyſzaſz nath anyoly
        [a jeśli iz cię przyrównam aniołom/ o zajście dostojnjejszaś nad anioły]
      • 1550, Historyja Aleksandra Wielkiego‎[11], page A2v:
        ábowiem Egipcżánie ſą rozomni/ ktorzy iż ſny rozwodzą/ známioná vkazuią
        [abowiem Egipczanie są rozomni/ którzy iż sny rozwodzą/ znamiona ukazują]
      • 1543-1554, Liber maleficorum‎[12], page 1549/149v:
        Iſch powyedzial yſch Thalierzse paniczewſkie, kthore gineli Zyanem wolkyem nagradzal panſkimy
        [Ich powiedzial ich Thalierzse paniczewskie, które ginęli Zianem wolkiem nagradzał panskimi]
      • 1577, A. Frycz Modrzewski - C. Bazylik, O poprawie Rzeczypospolitej‎[13], page 98:
        Byli oni ludźie bárzo pilni/ á w káżdey wolney náuce/ iż z ſámego zwycżáiu bárzo biegli [Erant viri illi perquam diligentes et ab omni liberali eruditione etiam usu ipso paratissimi]
        [Byli oni ludzie barzo pilni/ a w każdej wolnej nauce/ iż z samego zwyczaju barzo biegli [Erant viri illi perquam diligentes et ab omni liberali eruditione etiam usu ipso paratissimi]]
  5. (Middle Polish) The meaning of this term is uncertain. Possibilities include:
    1. interrogative; why
      • 1572, Sz. Budny, Biblija‎[14], page I 279b marg:
        ſilj moie nie ſą ták doſtátecżne iáko morzá ábo wielorybá/ iż mię śćiſkaſz tákowem vtrapieniem ktorego vydz nie mogę.
        [Siły moje nie są tak dostateczne jako morza abo wieloryba/ iż mię śćiskasz takowem wtrapieniem ktorego wyjść nie mogę.]
      • 1579-1597, Akta prawne miasta Kościerzyny‎[15], page 1588/82v:
        y przeſlvge ſwego wſkazala ze ya ſkrolyem j. m. nycz nyemąm jſz do mnye slye
        [i przesluge swego wskazała że ja skrolem j. m. nic nie mam iż do mnie slę]
  6. (Middle Polish) The meaning of this term is uncertain.
    • 1560, M. Rej, Wizerunk‎[16], page 193:
      Kto ſie cnotą ſpráwuie/ á Bogá ſie boi/ Iż go márna ſwawola/ ále rozum ſtroi.
      [Kto się cnotą sprawuje/ a Boga się boi/ iż go marna swawola/ ale rozum stroi.]
    • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎[17], page 326a:
      Proximus sum egomet mihi, Bliſzſzym ſam ſobie/ Nikomum ták wiele nie powinien iż yednák więcey ſam ſobie.
      [Proximus sum egomet mihi, Bliższym sam sobie/ Nikomum tak wiele nie powinien iż jednák więcej sam sobie.]
    • 1566, M. Rej, Postylla‎[18], 3 edition, page 321v:
      Ow záſię ná málucżki cżás walał ſię iáko we błocie ſwiniá w onych márnych roſkoſzach ſwoich/ thák iáko tu Ewányeliſtá ſwięty piſze/ y z onymi godowniki ſwoiemi/ y iż kęs poſkakáłá przed nim oná márna á plugáwa zwodnicá iego/ ktora nie tylko ciáło/ ále zwiodłá á zátráćiłá y nędzną duſzę iego.
      [Ów zasię na maluczki czas walał się jako we błocie świnia w onych marnych roskoszach swoich/ ták jako tu Ewanielista święty pisze/ i z onymi godowniki swoiemi/ i iż kęs poskakałá przed nim ona marna a plugawa zwodnica jego/ która nie tylko ciało/ ale zwiodła a zatraciła y nędzną duszę jego.]
    • 1593, S. Wysocki, Kazanie na pogrzebie ... Jana Symeona Olelkowicza‎[19], page 35:
      Otoż álbo te dwie mieyſcá ſą iáſnie máluiące Cżyśćiec/ albo więc iż iáſność ſwoię z wykłádu ták wielkich y świętych dwu kośćielnych Doktorow biorą
      [Otoż albo te dwie miejsca są jaśnie malujące Czyściec/ albo więc iż jasność swoję z wykładu tak wielkich i świętych dwu kościelnych Doktorów biorą]

References

[edit]
  1. ^ Ida Kurcz (1990) “iż”, in Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej [Frequency dictionary of the Polish language] (in Polish), volume 1, Kraków, Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego, page 158

Further reading

[edit]

Silesian

[edit]

Alternative forms

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Old Polish iż.

Pronunciation

[edit]
  • IPA(key): /ˈiʂ/
  • Rhymes: -iʂ
  • Syllabification: iż

Conjunction

[edit]

iż

  1. (literary) introduces a subordinate clause; that
    Synonym: że

Further reading

[edit]
  • iż in silling.org
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=iż&oldid=82451414"