przemówić

See also: przemōwić

Old Polish

Etymology

From prze- +‎ mówić. First attested in the 15th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /pr̝ɛmɔːvit͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /pr̝ɛmovit͡ɕ/

Verb

przemówić pf

1. (attested in Masovia, Lesser Poland) to begin speaking [with do (+ genitive) or ku (+ dative) ‘to whom’]
   • 1930 [c. 1455], “Num”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[1], 22, 28:

     Przemovila iest oslicza rzekącz (locuta est)

     [Przemowiła jest oślica rzekąc (locuta est)]

   • 1901 [1463-1465], Jan Rozwadowski, editor, De morte prologus [Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią]‎^[2], Mierzeniec, Płock, line 48:

     Szmyercz do nyego przemowyla

     [Śmierć do niego przemowiła]

   • 1874-1891 [Fifteenth century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[3], [4], [5]}, volume XIX, Nowa Słupia, page 48:

     Szynku myly, ... przemow k mathcze bych szya uczyeszyla

     [Synku miły, ... przemow k matce bych się ucieszyła]

2. (attested in Masovia) to utter
   • 1901 [1463-1465], Jan Rozwadowski, editor, De morte prologus [Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią]‎^[6], Mierzeniec, Płock, line 93:

     By byla czo przykrego przemovyla, szervalaby szya ve mnye kaszda szyla

     [By była co przykrego przemowiła, zerwałaby się we mnie każda żyła]

3. (attested in Lesser Poland) to talk over to talk around
   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[7], Krakow, page gl. 70b:

     Velebna cystota te to defky byla gest, yscy ona any bogadstwem, any *groso ne dala sø gest przemouicz

     [Wielebna czystota te to dziewki była jest, iżci ona ani bogatstwem, any grozą nie dała się jest przemowić]

Derived terms

nouns

• przemowa
• przemówca
• przemówienie

 

Descendants

• Polish: przemówić
• Silesian: przemōwić

References

• Bańkowski, Andrzej (2000) “przemówić”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “przemówić”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish przemówić. By surface analysis, prze- +‎ mówić. Compare Czech přemluvit.

Pronunciation

 

• IPA^(key): /pʂɛˈmu.vit͡ɕ/

• (Middle Polish) IPA^(key): (16^th c.) /pr̝ɛˈmo.vit͡ɕ/, (17^th–18^th c.) /pʂɛˈmo.vit͡ɕ/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -uvit͡ɕ
• Syllabification: prze‧mó‧wić

Verb

przemówić pf (imperfective przemawiać)

1. (intransitive) to speak (to deliver a message to a group; to deliver a speech) [with do (+ genitive) ‘to whom’]
2. (intransitive) to speak up (to gain the ability speak)
3. (intransitive) to speak up (to begin speaking)

   Synonym: odezwać się

4. (intransitive, literary) to put in a good word [with za (+ instrumental) ‘for whom’]

   Synonym: wstawić się

5. (intransitive) to speak to (to speak to someone in a particular manner) [with do (+ genitive) ‘to whom’]
6. (intransitive) to speak through (to appear in someone's behavior) [with przez (+ accusative) ‘through whom’]
7. (transitive) to talk over to talk around [with do (+ genitive) ‘to whom’]
8. (intransitive) to speak for, to speak against (to attest to something's benefit or detriment) [with za (+ instrumental) ‘for what’], [with przeciwko (+ dative) ‘against what’]
9. (reflexive with się, archaic) to argue, to fight

Conjugation

Conjugation of przemówić pf
	person	singular			plural
		masculine	feminine	neuter	virile	nonvirile
infinitive		przemówić
future tense	1st	przemówię			przemówimy
	2nd	przemówisz			przemówicie
	3rd	przemówi			przemówią
	impersonal	przemówi się
past tense	1st	przemówiłem, -(e)m przemówił	przemówiłam, -(e)m przemówiła	przemówiłom, -(e)m przemówiło	przemówiliśmy, -(e)śmy przemówili	przemówiłyśmy, -(e)śmy przemówiły
	2nd	przemówiłeś, -(e)ś przemówił	przemówiłaś, -(e)ś przemówiła	przemówiłoś, -(e)ś przemówiło	przemówiliście, -(e)ście przemówili	przemówiłyście, -(e)ście przemówiły
	3rd	przemówił	przemówiła	przemówiło	przemówili	przemówiły
	impersonal	przemówiono
conditional	1st	przemówiłbym, bym przemówił	przemówiłabym, bym przemówiła	przemówiłobym, bym przemówiło	przemówilibyśmy, byśmy przemówili	przemówiłybyśmy, byśmy przemówiły
	2nd	przemówiłbyś, byś przemówił	przemówiłabyś, byś przemówiła	przemówiłobyś, byś przemówiło	przemówilibyście, byście przemówili	przemówiłybyście, byście przemówiły
	3rd	przemówiłby, by przemówił	przemówiłaby, by przemówiła	przemówiłoby, by przemówiło	przemówiliby, by przemówili	przemówiłyby, by przemówiły
	impersonal	przemówiono by
imperative	1st	niech przemówię			przemówmy
	2nd	przemów			przemówcie
	3rd	niech przemówi			niech przemówią
anterior adverbial participle		przemówiwszy
verbal noun		przemówienie

Derived terms

nouns

• przemowa
• przemówca
• przemówczyni
• przemówienie

 

verbs

• przemówić do ręki pf, przemawiać do ręki impf
• przemówić jednym głosem pf, mówić jednym głosem impf
• przemówić własnym głosem pf, przemawiać własnym głosem impf

 

Related terms

noun

• przemówionko

 

adjectives

• przemowny
• przemówieniowy

 

nouns

• przemawiacz

 

verbs

• mówić impf

 

Further reading

• przemówić in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• przemówić in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “przemówić”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “PRZEMÓWIĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 23.02.2009
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “przemówić”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “przemówić”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1912), “przemówić”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 5, Warsaw, page 140
• przemówić in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego