Chinua Achebe

Chinua Achebe
Persona informo
Chinua Achebe
Naskonomo	Albert Chinụalụmọgụ Achebe
Naskiĝo	16-an de novembro 1930 (1930-11-16) en Ogidi,  Kolonia Niĝerio
Morto	21-an de marto 2013 (2013-03-21) (82-jaraĝa) en Bostono
Mortis per	Malsano vd
Tombo	Ogidi (en) vd
Etno	Igboj vd
Lingvoj	angla • niĝeria piĝino • igba vd
Ŝtataneco	Kolonia Niĝerio Niĝerio vd
Alma mater	Universitato de Londono Universitato de Ibadano Government College Umuahia (en) vd
Partio	People's Redemption Party (en) (1981–1983) vd
Familio
Edz(in)o	Christie Chinwe Okoli-Achebe (en) vd
Infanoj	4
Profesio
Okupo	romanisto verkisto filozofo universitata instruisto akademiulo verkisto de porinfana literaturo eseisto novelisto poeto literaturkritikisto aŭtoro vd
Aktiva dum	1958–2012 vd
Verkado
Verkoj	Things Fall Apart ❦ No Longer at Ease ❦ Arrow of God ❦ A Man of the People ❦ Anthills of the Savannah vd
Honorigoj Honorigoj (2007)  Internacia Premio Booker (2002)  Pacpremio de la germana librokomerco (2002)  Fellow of the American Academy of Arts and Sciences (en) (1999)  St. Louis Literary Award (en) (1994)  International Nonino Prize (en) (1983)  Fellow of the Royal Society of Literature (en) (1979)  Nigerian National Order of Merit Award (en) (1975)  Lotus Prize for Literature (en) (1972)  Commonwealth Poetry Prize (en) vd
Membrecoj Membrecoj Modern-Lingva Asocio (1974–) Usona Akademio de Artoj kaj Sciencoj Reĝa Societo de Literaturo vd
vd	Fonto: Vikidatumoj

Chinua ACHEBE (/ˈtʃɪnwɑː əˈtʃɛbeɪ/; 16-an de novembro 1930 – 21-an de marto 2013) estis niĝeria romanisto, poeto, kaj kritikisto, kiu estas konsiderata kiel hegemonia figuro de nuntempa Afrika literaturo. Lia unua romano kaj majstroverko, Things Fall Apart (1958) (Aferoj disfalas, traduko al Esperanto fare de Anna Löwenstein en 2024), okupas volboŝtonan lokon en la afrika literaturo kaj restas la plej amplekse studata, tradukata kaj legata afrika romano. Kun Things Fall Apart, liaj No Longer at Ease (1960) kaj Arrow of God (1964) kompletigas la tiel nomitan "Afrikan Trilogion"; postaj romanoj estas A Man of the People (1966) kaj Anthills of the Savannah (1987). Li estis ofte referencita kiel la "patro de afrika literaturo", kvankam li arde malakceptis tiun karakteron.

Vivo kaj kariero

Naskiĝinta en Ogidi, Anambra, Brita Niĝerio, la infanaĝo de Achebe estis influita kaj de la tradicia kulturo de Igboj kaj de la postkolonia kristanismo. Li elstaris en lernejo kaj ĉeestis en tio kio estas nuntempe la Universitato de Ibadano, kie li iĝis arda kritikanto pri kiel la eŭropa literaturo priskribis Afrikon. Li translokiĝis al Lagoso post diplomiĝo, li laboris por la radio Nigerian Broadcasting Service (NBS) kaj akiris internacian atenton pro sia romano de 1958 nome Things Fall Apart. En malpli ol 10 jaroj li publikigis kvar pluajn romanojn pere de la eldonisto Heinemann, kun kiu li startigis la serion Heinemann de Afrikaj Verkistoj kaj kanaligis la karierojn de afrikaj verkistoj, kiel Ngugi wa Thiong'o kaj Flora Nwapa. Achebe klopodis eviti la kolonian perspektivon kiu enkadrigis la afrikan literaturon tiam, kaj plukis el la tradicioj de Igboj, de la kristanaj influoj kaj de la kolizio de okcidentaj kaj afrikaj valoroj por krei unikan afrikan voĉon. Li verkis en kaj defendis la uzadon de la angla, priskribanta ĝin kiel rimedon por atingi larĝan publikon, aparte por legantoj de koloniaj landoj. En 1975 li faris polemikan diskurson, nome "An Image of Africa: Racism in Conrad's Heart of Darkness" (Bildo de Afriko: Rasismo en "Koro de malhelo" de Conrad), kiu estis mejloŝtona en postkolonia diskurso. Publikigita en The Massachusetts Review, ĝi montris kritikojn al Albert Schweitzer kaj Joseph Conrad, kiun Achebe priskribis kiel "absoluta rasisto."

Kiam la regiono Biafro disiĝis el Niĝerio en 1967, Achebe subtenis la Biafran sendependiĝon kaj agadis kiel ambasadoro por la popolo de la nova lando. La sekva Niĝeria Enlanda Milito malriĉegigis la jam malriĉan popolon, kaj li alvokis al la popoloj de Eŭropo kaj de Ameriko petante helpon. Kiam la niĝeria registaro rekaptis la regionon en 1970, li implikiĝis en politikaj partioj, sed li tuj seniluziiĝis pro la kontinua korupto kaj elitismo kiun li atestis. Li loĝis en Usono dum kelkaj jaroj en la 1970-aj, kaj revenis en Usonon en 1990 post aŭto-akcidento kiu lasis lin parte malkapabligita. Li restis en Usono por deknaŭjara posteno en Bard College kiel Profesoro de Lingvoj kaj Literaturo. Li gajnis en 2007 la premion Man Booker International Prize, kaj el 2009 ĝis sia morto li estis Profesoro de Afrikaj Studoj en la Universitato Brown.

La verkaro de Achebe estis etende analizita kaj ampleksa korpuso de verkaro de fakuloj estis farita. Aldone al liaj plej gravaj romanoj, la verkaro de Achebe inkludas plurajn novelojn, poezion, eseojn kaj porinfanajn librojn. Lia stilo baziĝas ĉefe sur la Igba parola tradicio, kaj kombinas rektan rakontaron kun reprezentoj de popolfabeloj, proverboj kaj retoriko. Inter multaj temoj liaj verkoj temas pri kulturo kaj koloniismo, masklismo kaj inismo, politiko, kaj historio. Lia heredo estas celebrata ĉiujare en la Chinua Achebe Literary Festival.

Eksteraj ligiloj

• Chinua Achebe en Poetry Foundation
• Chinua Achebe Arkivigite je 2013-07-08 per la retarkivo Wayback Machine legas la unuajn du ĉapitrojn de Things Fall Apart en PEN American Center Event: Faith & Reason: Writers Speak Arkivigite je 2015-09-24 per la retarkivo Wayback Machine, 2006
• Ed Pilkington, "A long way from home". Intervjuo en The Guardian, 10a de Julio 2007
• "Chinua Achebe, The Art of Fiction No. 139". Intervjuo de Jerome Brooks en The Paris Review, 1994
• The Chinua Achebe Center Arkivigite je 2021-12-07 per la retarkivo Wayback Machine en Bard College