Saltu al enhavo

Greka genocido

El Vikipedio, la libera enciklopedio
Grekaj civiluloj ploras la morton de samnacianoj. Smirno 1922.

La Greka genocido (greke Γενοκτονία των Ελλήνων, Genoktonia ton Ellinon), inkluzive de la ponta genocido, estis la sistema mortigo de la kristana otomana greka loĝantaro efektivigita en Anatolio dum la Unua Mondmilito kaj postaj jaroj (1914-1922) pro ilia religio kaj etneco[1]. Ĝi estis instigita de la registaro de la Otomana Imperio kaj la turka nacia movado kontraŭ la indiĝena greka loĝantaro de la Imperio kaj inkludis masakrojn, kontraŭvolajn deportadojn, kiuj ankaŭ inkluzivis mortomarŝojn, resumajn elpelojn, arbitrajn ekzekutojn kaj detruon de orientaj ortodoksaj kulturaj, historiaj kaj religiaj monumentoj[2]. Laŭ diversaj fontoj, plurcent mil otomanaj grekoj mortis dum ĉi tiu periodo. La plej multaj el la rifuĝintoj kaj pluvivantoj fuĝis al Grekio (aldonante pli ol kvaronon al la antaŭa loĝantaro de Grekio). Kelkaj aliaj, precipe tiuj en orientaj provincoj, rifuĝis en la najbara Rusa Imperio[3].

Fine de 1922 plumulto de la grekoj de Malgranda Azio aŭ fuĝis aŭ estis mortigitaj. Tiuj ceteraj estis transdonitaj al Grekio laŭ la kondiĉoj de la pli posta loĝantara interŝanĝo de 1923 inter Grekio kaj Turkio, kiuj formaligis la eliradon kaj baris la revenon de la rifuĝintoj. Aliaj etnoj estis simile atakitaj de la Otomana Imperio dum ĉi tiu periodo, inkluzive asirianojn kaj armenojn, kaj kelkaj fakuloj kaj organizoj agnoskis ĉi tiujn eventojn kiel parton de la sama genocida politiko.

La Aliancanoj de la Unua Mondmilito kondamnis la otomanajn registarajn masakrojn. Pli lastatempe, en 2007, la Internacia Asocio de Akademiuloj pri Genocidoj aprobis rezolucion agnoskante la otomanan kampanjon kontraŭ ĝiaj kristanaj malplimultoj, inkluzive de la grekoj, kiel genocido. Kelkaj aliaj organizoj ankaŭ trapasis rezoluciojn rekonante ke la otomana kampanjo kontraŭ ĉi tiuj kristanaj malplimultoj estis genocido, kiel same faris la naciajn parlamentojn de Grekio, Kipro, Usono, Svedio, Armenio, Nederlando, Germanio, Aŭstrio kaj la Ĉeĥa Respubliko.

Fono

[redakti | redakti fonton]
Foceo atakata kaj kun flamoj.

Ĉe la ekapero de Unua mondmilito, Malgranda Azio estis etne varia kun ĝia loĝantaro inkluzive de turkoj kaj azeroj, same kiel grupoj kiuj enloĝis la regionon antaŭ la turka konkero, inkluzive de pontaj grekoj, kaŭkazaj grekoj, kapadociaj grekoj, armenoj, kurdoj, zazaoj, kartveloj, ĉerkesoj, asirianoj, judoj kaj lazoj[4].

Inter la kaŭzoj de la turka kampanjo kontraŭ la grek-parolanta kristana loĝantaro estis timo, ke ili bonvenigus liberigon fare de la malamikoj de la Otomana Imperio, kaj kredo inter iuj turkoj, ke por formi modernan landon en la epoko de naciismo necesis elpurigi iliajn teritoriojn de ĉiuj malplimultoj, kiuj povus minaci la integrecon de etne-bazita turka nacio[5].

Laŭ germana milita ataŝeo, la otomana ministro pri milito Ismail Enver deklaris en oktobro 1915, ke li volas "solvi la grekan problemon dum la milito ... same kiel li kredas, ke li solvis la armenan problemon" rilate al la armena genocido. Antaŭ la 31-a de januaro 1917, la kanceliero de Germanio Theobald von Bethmann-Hollweg raportis tion:

La indikoj estas, ke la turkoj planas forigi la grekan elementon kiel malamikojn de la ŝtato, kiel ili antaŭe faris kun la armenoj. La strategio efektivigita de la turkoj estas delokigi homojn al la interno sen preni rimedojn por ilia postvivado[6][7], eksponante ilin al morto, malsato kaj malsano. La forlasitaj hejmoj tiam estas prirabitaj kaj bruligitaj aŭ detruitaj. Ĉio, kion oni faris al la armenoj, ripetiĝas kun la grekoj[8].

Origino de la greka malplimulto

[redakti | redakti fonton]
Helenismo en Proksima Oriento kaj Grekio antaŭ la Unua mondmilito.

La greka ĉeesto en Malgranda Azio datiĝas almenaŭ de la Malfrua Bronzepoko (1450 a.K.). La greka poeto Homero loĝis en la regiono ĉirkaŭ 800 a.K. La geografiisto Strabono nomis Smirnon la unua greka urbo en Malgranda Azio, kaj multaj malnovgrekaj figuroj estis denaskaj loĝantoj de Anatolio, inkluzive de la matematikisto Taleso de Mileto (7-a jarcento), la antaŭsokrata filozofo Heraklito de Efeso (6-a jarcento a.K.), kaj la fondinto de Cinikismo Diogeno de Sinopo (4-a jarcento a.K.)[9]. Grekoj nomis la Nigran Maron la "Euksinos Pontos" aŭ "gastama maro" kaj ekde la 8-a jarcento a.K. ili komencis navigi ĝiajn bordojn kaj ekloĝi laŭ ĝia anatolia marbordo. La plej rimarkindaj grekaj urboj de Nigra Maro estis Trebizond, Sampsounta, Sinope kaj Ponta Herakleo[10].

Dum la helena civilizo (334 a.K. - 1-a jarcento a.K.), kiu sekvis la konkerojn de Aleksandro la Granda, grekaj kulturo kaj lingvo ekregis eĉ la internon de Malgranda Azio. La helenigo de la regiono plirapidiĝis sub roma kaj frua bizanca regado, kaj ekde la fruaj jarcentoj post Kristo la lokaj hindeŭropaj anatoliaj lingvoj formortis, anstataŭigitaj per la kojnea greka lingvo. De tiu punkto ĝis la malfrua mezepoko ĉiuj indiĝenaj loĝantoj de Malgranda Azio praktikis kristanismon (greka ortodoksa kristanismo post la Orienta-Okcidenta Skismo kun la katolikoj en 1054) kaj parolis la grekan kiel sian unuan lingvon[11].

La rezulta greka kulturo en Malgranda Azio prosperis dum jarmila regado (4-a jarcento - 15-a jarcento p.K.) sub la plejparte grek-parolanta orient-romia (bizanca) imperio . Tiuj de Malgranda Azio konsistigis la plejparton de la grek-parolantaj ortodoksaj kristanoj de la imperio; tiel, multaj famaj grekaj figuroj dum malfrua Antikvo, la Mezepoko kaj la Renesanco venis de Malgranda Azio[12] , inkluzive de Sankta Nikolao (270-343 p.K.), retoristo Johano Krizostomo(349-407 p.K.), la arkitekto de la fama baziliko arkitekto Isidoro de Mileto (6-a jarcento p.K.), pluraj imperiaj dinastioj, inkluzive de la Pokasoj (10-a jarcento) kaj Komnenoj (11-a jarcento), kaj renesancaj erudiciuloj Georgo de Trebizondo (1395–1472) kaj Bazilo Besariono (1403–1472)[12].

Tiel, kiam la tjurkaj popoloj komencis sian malfruan mezepokan konkeron de Malgranda Azio, bizancaj grekaj civitanoj estis la plej granda grupo de loĝantoj tie. Eĉ post la tjurkaj konkeroj de la interno, la monta nigromara marbordo de Malgranda Azio restis la koro de popolriĉa greka kristana ŝtato, la Trebizonda Imperio, ĝis sia fina konkero fare de la otomanaj turkoj en 1461, unu jaron post la falo antaŭ la otomanoj de la eŭropa regiono nun nomata Grekio. Dum la sekvaj kvar jarcentoj la grekaj denaskuloj de Malgranda Azio iom post iom fariĝis malplimulto en ĉi tiuj teritorioj, ĉar membroj de ilia komunumo suferis ofte perfortan turkigadon, konvertante sin al Islamo por eskapi de penigaj impostaj devoj kaj laŭleĝaj limigoj truditaj al religiaj malplimultoj, aŭ simple por asimiliĝi al la nun reganta turka kulturo[13][14][15].

Eventoj

[redakti | redakti fonton]

Postbalkanaj militoj

[redakti | redakti fonton]
Internaciaj amaskomunikiloj eĥis pri la okazintaĵoj kontraŭ grekoj en la Otomana Imperio.

Komence de printempo 1913, la otomanoj efektivigis programon de elpeloj kaj perfortaj migradoj, celante grekojn de la egea regiono kaj orienta Trakio, kies ĉeesto en ĉi tiuj areoj estis konsiderata minaco por nacia sekureco. La otomana registaro adoptis "dutrakan mekanismon" permesante al ĝi nei respondecon kaj antaŭan scion pri ĉi tiu kampanjo de timigado, malplenigante kristanajn vilaĝojn. La implikiĝo en certaj kazoj de lokaj armeaj kaj civilaj funkciuloj en planado kaj efektivigado de kontraŭ-greka perforto kaj tumultrabado igis ambasadorojn de Grekio kaj la Grandaj Potencoj kaj la Patriarkejo[16][17] trakti plendojn al la Sublima Pordo[18]. Proteste kontraŭ la registara senmoveco antaŭ ĉi tiuj atakoj kaj kontraŭ la tiel nomata "islama bojkoto" de grekaj produktoj komencita en 1913, la Patriarkejo fermis grekajn preĝejojn kaj lernejojn en junio 1914. Respondante al internaciaj kaj enlanda premoj, Talat Paŝao gvidis viziton en Trakio en aprilo 1914 kaj poste en la Egeo por esplori raportojn kaj provi mildigi duflankan streĉon kun Grekio. Asertante, ke li havas neniun implikiĝon aŭ scion pri ĉi tiuj eventoj, Talat renkontiĝis kun Kuşçubaşı Eşref, estro de la "puriga" operaco en la egea marbordo, dum sia turneo kaj konsilis lin esti singarda kaj "nevidebla"[19].

Unu el la plej malbonaj atakoj de ĉi tiu kampanja atako okazis en Foceo, nokte la 12-an de junio 1914, urbo en okcidenta Anatolio apud Smirno, kie turkaj neregulaj trupoj detruis la urbon, mortigante 50  aŭ 100  civilulojn kaj igis ĝian loĝantaron fuĝi al Grekio. Franca vidatestanto Charles Manciet deklaris ke la abomenaĵoj kiujn li travivis en Foceo estis de organizita naturo kiu planis ĉirkaŭiri kristanajn kamparanajn loĝantarojn de la regiono. En alia atako kontraŭ Serenkieuy, en la distrikto Menemen, la vilaĝanoj formis armitajn rezistajn grupojn, sed nur kelkaj sukcesis postvivi superante la nombron de la atakaj islamaj neregulaj bandoj. Dum la somero de la sama jaro la Speciala Organizo (Teşkilat-ı Mahsusa), helpita de registaraj kaj armeaj oficialuloj[20], konskribis grekajn militistojn de Trakio kaj okcidenta Anatolio en Laboristajn Batalionojn, en kiuj mortis centmiloj. Ĉi tiuj soldatoj, senditaj centojn da kilometroj en la internon de Anatolio, estis dungitaj pri vojfarado, konstruado, elfosado de tuneloj kaj aliaj kampaj laboroj; sed iliaj nombroj estis tre reduktitaj per senhavigoj kaj mistraktado kaj per rekta masakro fare de iliaj otomanaj gardistoj[21].

Sekvante similajn interkonsentojn faritajn kun Bulgario kaj Serbio, la Otomana Imperio subskribis malgrandan libervolan loĝantaran interŝanĝan interkonsenton kun Grekio la 14-an de novembro 1913.  Alia tia interkonsento estis subskribita la 1-an de julio 1914 por la interŝanĝo de kelkaj "turkoj" (t.e., islamanoj) de Grekio por kelkaj grekoj de Aydin kaj Okcidenta Trakio, post kiam la otomanoj devigis ĉi tiujn grekojn el siaj hejmoj responde al la greka aneksado de pluraj insuloj. La interŝanĝo neniam estis finita pro la erupcio de la unua mondmilito. Dum diskutoj pri loĝantaraj interŝanĝoj ankoraŭ estis faritaj, specialaj organizaj trupoj atakis grekajn vilaĝojn devigante siajn loĝantojn forlasi siajn hejmojn kaj iri al Grekio, anstataŭigitaj per islamaj rifuĝintoj[22] .

La forta elpelo de kristanoj de okcidenta Anatolio, precipe de otomanaj grekoj, havas multajn similecojn kun politiko rilate al la armenoj, kiel observis usona ambasadoro Henry Morgenthau kaj historiisto Arnold Toynbee. Ambaŭkaze iuj otomanaj oficialuloj, kiel Şükrü Kaya, Nazım Bejo kaj Mehmed Reŝid, ludis rolon; unuoj de Specialaj Organizoj kaj laboristaj batalionoj estis implikitaj; kaj duobla plano estis efektivigita kombinante neoficialan perforton kaj la kovradon de ŝtata loĝantarpolitiko[23]. Ĉi tiu politiko de persekutado kaj etna purigado estis vastigita al aliaj partoj de la Otomana Imperio, inkluzive grekajn komunumojn en Ponto, Kapadocio kaj Kilikio[24].

Unua Mondmilito

[redakti | redakti fonton]
Grekaj viktimoj dum la incendio de Smirno.

Post novembro 1914 otomana politiko al la greka loĝantaro ŝanĝiĝis; ŝtata politiko estis limigita al la forta migrado al la anatolia landinterno de grekoj loĝantaj en marbordaj regionoj, precipe la regiono de la Nigra Maro, proksime al la turka-rusa fronto. Ĉi tiu ŝanĝo de politiko ŝuldiĝis al germana postulo ĉesi la persekutadon de otomanaj grekoj, post kiam Eleftherios Venizelos igis ĉi tion kondiĉo de neŭtraleco de Grekio[25] parolinte al la germana ambasadoro en Ateno[26]. Venizelos ankaŭ minacis entrepreni similan kampanjon kontraŭ islamanoj, kiuj loĝis en Grekio, se la otomana politiko ne ŝanĝiĝus. Dum la otomana registaro provis efektivigi ĉi tiun ŝanĝon en politiko, ĝi malsukcesis kaj atakoj, eĉ murdoj, daŭre okazis senpunaj de lokaj oficialuloj en la provincoj, malgraŭ ripetaj instrukcioj per kabloj senditaj de la centra administracio. Arbitra perforto kaj ĉantaĝo de mono intensiĝis poste, disponigante municion por la venezelistoj argumentante ke Grekio devus aliĝi al la interkonsento[27].

En julio 1915 la grekaj respondeculo pri eksteraj aferoj asertis, ke la deportadoj "ne povas esti alia afero krom neniiga milito kontraŭ la greka nacio en Turkio kaj kiel rimedoj de tio ili efektivigis devigitajn konvertiĝojn al Islamo, en evidenta celo, ke se post la fino de la milito denove estos demando pri eŭropa interveno por protekto de la kristanoj, restos kiel eble plej malmultaj el ili". Laŭ George W. Rendel de la brita Ministerio pri Eksteraj Rilatoj[28], antaŭ 1918 "pli ol 500,000 grekoj estis deportitaj de kiuj relative malmultaj pluvivis". En siaj memuaroj, la usona ambasadoro en la Otomana Imperio inter 1913 kaj 1916 skribis "Ĉie la grekoj kolektiĝis grupe kaj, sub la tiel nomata protekto de turkaj ĝendarmoj, ili estis transportitaj, la plej granda parto piede, en la internon. Nur kiom multaj estis disigitaj tiamaniere ne estas certe konataj, la taksoj varias ie ajn inter 200,000 ĝis 1,000,000"[29].

Malgraŭ la ŝanĝo de politiko, la praktiko evakui grekajn setlejojn kaj translokigi la loĝantojn estis daŭrigita, kvankam je limigita skalo. Translokigado celis specifajn regionojn, kiuj estis konsiderataj armee vundeblaj, ne la tutan grekan loĝantaron. Kiel raporto de la Patriarkejo de 1919, la evakuado de multaj vilaĝoj estis akompanata de rabado kaj murdoj, dum multaj mortis ĉar ili ne havis tempon preni la necesajn provizojn aŭ translokiĝi al neloĝeblaj lokoj[30].

Infanoj viktimoj de la masakroj en Smirno.

Ŝtatpolitiko direkte al otomanaj grekoj denove ŝanĝiĝis en la aŭtuno de 1916. Kun interkonsentaj trupoj kiuj okupis Lesbon, Ĥion kaj Samoson ekde printempo, la rusoj avancis en Anatolio kaj Grekio atendis eniri la militon helpante al la aliancanoj, preparoj estis faritaj por la deportado de grekoj loĝantaj en la limregionoj. En januaro 1917 Talat Paŝao sendis kablon por la deportado de grekoj de la distrikto Samsun "tridek ĝis kvindek kilometrojn enlanden" prizorgante "neniujn atakojn kontraŭ ajnaj personoj aŭ posedaĵoj". Tamen la plenumo de registaraj dekretoj, kiuj prenis sisteman formon ekde decembro 1916, kiam Behaeddin Ŝakir venis al la regiono, ne estis kondukita kiel ordonite: viroj estis prenitaj kaj senditaj al laboristaj batalionoj, virinoj kaj infanoj estis atakitaj, vilaĝoj estis prirabitaj de islamaj najbaroj. Tial, en marto 1917 la loĝantaro de Ayvalik[31], urbo de ĉ. 30.000 loĝantoj sur la egea marbordo estis perforte deportita al la interno de Anatolio laŭ ordono de la germana generalo Liman von Sanders. La operaco inkluzivis mortajn marŝojn, rabadon, torturon kaj masakron kontraŭ la civila loĝantaro. Germanos Karavangelis, la episkopo de Samsun, raportis al la Patriarkejo, ke tridek milo estis deportita al la Ankara regiono kaj la konvojoj de la deportitoj estis atakitaj, kun multaj mortigitoj. Talat Paŝao ordonis la rabadon kaj detruon de grekaj vilaĝoj fare de banditoj. Poste en 1917 instrukcioj estis senditaj por rajtigi armeajn oficialulojn kun la regado de la operaco kaj plilarĝigi ĝian amplekson, nun inkluzive al personoj de grandaj urboj en la marborda regiono. Tamen, en iuj areoj grekaj loĝantaroj restis ne tuŝataj[32]. Grekaj forportitoj estis senditaj por loĝi en grekaj vilaĝoj en la internaj provincoj aŭ, en kelkaj kazoj, vilaĝoj kie la armenoj vivis antaŭ esti deportitaj. Grekaj vilaĝoj evakuitaj dum la milito pro armeaj zorgoj tiam estis transloĝigitaj kun islamaj enmigrintoj kaj rifuĝintoj. Laŭ kabloj senditaj al la provincoj dum ĉi tiu tempo, forlasitaj moveblaj kaj nemoveblaj grekaj posedaĵoj ne estis likvidotaj, kiel tiuj de la armenoj, sed "konservataj"[33].

La 14-an de januaro 1917 Cossva Anckarsvärd, sveda ambasadoro en Konstantinopolo, sendis informon pri la decido deporti la otomanajn grekojn[34]:

Kio ĉefe aperas kiel nenecesa krueleco estas, ke la deportado ne limiĝas nur al la viroj, sed estas etendita same al virinoj kaj infanoj. Ĉi tio estas supozeble farita por multe pli facile povi konfiski la posedaĵojn de la deportitoj[35].

Laŭ Rendel, kruelaĵoj kiel deportadoj kun mortaj marŝoj, malsato en laborpunejoj ktp. estis nomataj "blankaj masakroj". Otomana oficialulo Rafet Bejo estis aktiva en la genocido de la grekoj kaj en novembro 1916, aŭstra konsulo en Samsun, Kwiatkowski, raportis ke li diris al li "Ni devas meti finon al la grekoj kiel ni faris kun la la armenoj ... hodiaŭ mi sendis taĉmentojn al la interno por mortigi ĉiun grekon vidatan"[36]. Pontaj grekoj respondis formante ribelajn grupojn, kiuj portis armilojn savitajn de la batalkampoj de la militkampanjo en Kaŭkazio de la Unua Mondmilito aŭ rekte provizitaj de la rusa armeo. En 1920, la ribelantoj atingis sian pinton koncerne laborforton nombrantan 18,000 virojn. La 15-an de novembro 1917, Ozakom-delegitoj konsentis krei unuecan armeon kunmetitan de etne homogenaj unuoj, al grekoj estis asignita divizio konsistanta el tri regimentoj. La Greka Kaŭkaza Divizio estis tiel formita el etnaj grekoj servantaj en rusaj unuoj postenigitaj en Kaŭkazo kaj rekrutoj de inter la loka loĝantaro inkluzive de iamaj ribeliĝintoj. La divizio partoprenis multajn engaĝiĝojn kontraŭ la otomana armeo same kiel islamaj kaj armenaj neregulaj trupoj, protektante la retiriĝon de grekaj rifuĝintoj en la rusa regata Kaŭkazio, antaŭ esti dissolvita en la sekvo de la Traktato de Poti[37].

Greka-Turka Milito

[redakti | redakti fonton]
Fantoma urbo Livisi, sudokcidenta Anatolio, nuntempa senhoma greke loĝata setlejo.[38] Laŭ la loka tradicio, islamanoj malakceptis reloĝigi ĝin ĉar "ĝi estis infektitaj de fantomoj de la lokanoj masakritaj en 1915".[39]

Post kiam la Otomana Imperio kapitulacis la 30-an de oktobro 1918, ĝi restis laŭjure sub la venkinta Entento. Ĉi-lasta tamen ne kondamnis la krimintojn de la genocido en justicaj instancoj, kvankam en la turkaj militkortumoj de 1919-1920 kelkaj ĉefaj otomanaj oficialuloj estis akuzitaj pro la ordono de la masakroj kontraŭ grekoj kaj armenoj. Tiel, mortigoj, masakroj kaj deportadoj daŭris sub la preteksto de la nacia movado de Mustafa Kemal (pli posta Atatürk).

En raporto de oktobro 1920, brita oficiro priskribas la sekvon de la masakroj en Iznik en nordokcidenta Anatolio, en kiu li taksis, ke almenaŭ 100 kripligitaj korpoj de viroj, virinoj kaj infanoj ĉeestis en kaj ĉirkaŭ granda kaverno ĉirkaŭ 300 jardojn ekster la urbomuroj.

La sistema masakro kaj deportado de grekoj en Malgranda Azio, programo ekvalidinta en 1914, estis antaŭulo de la abomenaĵoj faritaj de la grekaj kaj turkaj armeoj dum la Greka-Turka Milito, konflikto kiu sekvis la grekan surteriĝon ĉe Smirno en majo 1919 kaj daŭris ĝis la repreno de Smirno fare de la turkoj kaj la Incendio de Smirno en septembro 1922. Rudolph Rummel taksis la mortnombron pro la incendio je 100.000 grekoj kaj armenoj, kiuj pereis en la fajro kaj akompanantaj masakroj. Laŭ Norman M. Naimark "pli realismaj taksoj varias inter 10.000 kaj 15.000" por la viktimoj de la incendio de Smirno. Proksimume 150,000 ĝis 200,000 grekoj estis forpelitaj post la fajro, dum ĉirkaŭ 30,000 laborkapablaj grekaj kaj armenaj viroj estis deportitaj al la interno de Malgranda Azio, la plej multaj el kiuj estis ekzekutitaj survoje aŭ mortitaj sub brutalaj kondiĉoj. George W. Rendel de la Brita Ministerio pri Eksteraj Rilatoj notis la masakrojn kaj deportadojn de grekoj dum la greka-turka milito. Laŭ taksoj de Rudolph Rummel, inter 213.000 kaj 368.000 anatoliaj grekoj estis mortigitaj inter 1919 kaj 1922. Estis ankaŭ masakroj de turkoj efektivigitaj de la helenaj trupoj dum la okupado de okcidenta Anatolio de majo 1919 ĝis septembro 1922.

Por la masakroj okazintaj dum la Greka-Turka Milito de 1919–1922, brita historiisto Arnold J. Toynbee skribis, ke ĝuste la grekaj surteriĝoj kreis la Turkan Nacian Movadon gvidatan de Mustafa Kemal: "La pontaj grekoj kaj la turkoj de la grekaj loĝataj teritorioj estis iugrade viktimoj de la originalaj miskalkuloj de sinjoro Venizelos kaj de Lloyd George en Parizo".

Viktimoj

[redakti | redakti fonton]
Dum la incendio de Smirno, oni kalkulas ke ĝis 100 mil grekoj kaj armenoj estis masakritaj de la turkoj.
Eskapintoj de la incendio de Smirno atingas ŝipojn de la aliancitoj.

Por la tuta periodo inter 1914 kaj 1922 kaj por la tuta Anatolio, ekzistas akademiaj taksoj pri mortnombro de 289,000 ĝis 750,000. La cifero de 750.000 estas sugestita de politikisto Adam Jones. Akademiulo Rudolph Rummel kompilis diversajn figurojn de pluraj studoj por taksi pli malaltajn kaj pli altajn limojn por la mortnombro inter 1914 kaj 1923. Li taksas ke 384,000 grekoj estis ekstermitaj ekde 1914 ĝis 1918, kaj 264,000 de 1920 ĝis 1922. La totalo atinganta 648.000. Historiisto Constantine G Hatzidimitriou skribas ke "perdo de vivo inter anatoliaj grekoj dum la periodo de la unua mondmilito kaj ĝia sekvo estis ĉirkaŭ 735,370"[40].

Kelkaj nuntempaj fontoj postulis malsamajn mortnombrojn. La greka registaro kolektis kune kun la Patriarkejo por aserti, ke entute unu miliono da homoj estis buĉitaj. Teamo de usonaj esploristoj trovis en la frua postmilita periodo, ke la tuta nombro de grekoj mortigitaj povas alproksimiĝi al 900.000 homoj[41]. Edward Hale Bierstadt, skribante en 1924, diris, ke "Laŭ oficiala atesto, la turkoj ekde 1914 buĉis per malvarma sango 1 500 000 armenojn, kaj 500 000 grekojn, virinojn kaj infanojn, sen la plej eta provoko"[42]. La 4-an de novembro 1918, Emanuel Efendi, otomana deputito de Aydin, kritikis la etnan purigadon de la antaŭa registaro kaj raportis, ke 550.000 grekoj estis mortigitaj en la marbordaj regionoj de Anatolio (inkluzive de la marbordo de Nigra Maro) kaj Egeaj Insuloj dum la deportadoj[43].

Laŭ diversaj fontoj la greka mortnombro en la regiono Ponto de Anatolio varias de 300 000 ĝis 360 000. Merrill D. Peterson citas la mortnombron de 360,000 por la grekoj de Ponto. Laŭ George K. Valavanis, "La perdo de homa vivo inter la pontaj grekoj, ekde la Granda Milito (Unua mondmilito) ĝis marto 1924, povas esti taksita je 353,000, kiel rezulto de murdoj, pendumoj, kaj de puno, malsano kaj aliaj malfacilaĵoj"[44]. Valavanis derivis ĉi tiun ciferon de la registraĵo de la Centra Ponta Konsilio en Ateno (1922) surbaze de la Nigra Libro de la Ekumena Patriarkejo, al kiu li aldonas "50.000 novajn martirojn", kiuj "estis enmetitaj en la registron antaŭ printempo 1924"[45].

Sekvo

[redakti | redakti fonton]
The Scotsman raportis pri la sorto de la grekoj.

Artikolo 142 de la Traktato de Sèvres de 1920, preparita post la Unua mondmilito, nomis la turkan reĝimon "terorista" kaj enhavis provizaĵojn "por ripari laŭeble la ofendojn kaŭzitajn al individuoj en la paso de la masakroj faritaj en Turkio dum la milito". La Traktato de Sèvres neniam estis ratifita fare de la turka registaro kaj finfine estis anstataŭigita per la Traktato de Laŭzano. Tiu traktato estis akompanata de "Deklaro de Amnestio", sen enhavi ajnan dispozicion pri puno de militkrimoj,[46].

En 1923, loĝantara interŝanĝo inter Grekio kaj Turkio rezultigis preskaŭ-kompletan finon de la greka etna ĉeesto en Turkio kaj similan finon de la turka etna ĉeesto en granda parto de Grekio. Laŭ la greka censo de 1928, 1.104.216 otomanaj grekoj atingis Grekion. Ne eblas scii ĝuste kiom da grekaj loĝantoj de Turkio mortis inter 1914 kaj 1923[47], kaj kiom da etnaj grekoj de Anatolio estis forpelitaj al Grekio aŭ fuĝintaj al Sovetunio. Kelkaj el la postvivintoj kaj forpelitoj rifuĝis sin en la najbara Rusa Imperio (poste Sovetunio). Similaj planoj por loĝantara interŝanĝo estis negocitaj pli frue, en 1913-1914, inter otomanaj kaj grekaj oficialuloj dum la unua fazo de la greka genocido sed estis interrompitaj per la komenco de Unua mondmilito[48].

En 1955, la pogromo de Istanbulo okazigis la fuĝadon de la pilmulto el la grekoj kiuj loĝis en Istanbulo. Historiisto Alfred-Maurice de Zayas identigas la pogromon kiel krimon kontraŭ la homaro kaj li asertas, ke la fuĝo kaj migrado de grekoj respondas poste al la "intenco detrui tute aŭ parte" kriteriojn de la Konvencio pri Genocidoj.[49].

Rekono de genocido

[redakti | redakti fonton]

Terminologio

[redakti | redakti fonton]
Greka tombo profanita en Smirno. 1922.

La vorto genocido estis kreita komence de la 1940-aj jaroj, epoko de la holokaŭsto, de Raphael Lemkin, pola advokato de juda deveno. En liaj verkoj pri genocido oni scias, ke Lemkin detaligis la sorton de grekoj en Turkio. En aŭgusto 1946 New York Times raportis:

Genocido ne estas nova fenomeno, nek estis tute ignorita en la pasinteco. ... La masakroj de grekoj kaj armenoj faritaj de la turkoj instigis diplomatian agon sen puno. Se profesoro Lemkin havas sian manieron, genocido estos establita kiel internacia krimo ...

La Konvencio pri Antaŭzorgo kaj Puno de la Genocida Krimo (CPPCG) de 1948 estis adoptita de la Ĝenerala Asembleo de Unuiĝintaj Nacioj en decembro 1948 kaj ekvalidis en januaro 1951. Ĝi difinas genocidon laŭleĝe. Antaŭ kreo de la vorto "genocido", la detruo de la otomanaj grekoj estis konata de grekoj kiel "la Masakro" (en la greka: η Σφαγή), "la Granda Katastrofo" (η Μεγάλη Καταστροφή), aŭ "la Granda Tragedio" (η Μεγάλη Τραγωδία).

Akademia diskuto

[redakti | redakti fonton]

En decembro 2007 la Internacia Asocio de Akademiuloj pri Genocidoj aprobis rezolucion asertante, ke la kampanjo 1914–1923 kontraŭ otomanaj grekoj konsistigis genocidon. Uzante la esprimon "Greka genocido", la rezolucio asertis, ke apud la asirianoj, otomanaj grekoj estis submetitaj al genocido "kvalite simila" al la otomana genocido de la armenoj. La prezidanto de la Internacia Asocio de Akademiuloj pri Genocidoj Gregory Stanton instigis la turkan registaron finfine agnoski la tri genocidojn: "La historio de ĉi tiuj genocidoj estas klara, kaj ne plu estas ekskuzo por la nuna turka registaro[50] , kiu mem ne faris la krimojn, nei la faktojn"[51]. Redaktita de kanada klerulo Adam Jones , la rezolucio estis adoptita la 1-an de decembro 2007 kun la subteno de 83% de ĉiuj voĉdonantaj IAGS-membroj[52].

Pluraj akademiuloj esplorantaj la Armenan genocidon, kiel ekzemple Peter Balakian, Taner Akçam, Richard Hovannisian kaj Robert Melson, tamen deklaris ke la afero devis esti plue esplorita antaŭ ol rezolucio estus trapasigita". Manus Midlarsky notas dismeton inter deklaroj de genocida intenco kontraŭ la grekoj fare de otomanaj oficialuloj kaj iliaj agoj, montrante la retenadon de masakroj en elektitaj "sentemaj" lokoj kaj la multnombraj grekaj postvivantoj fine de la milito[53]. Pro kulturaj kaj politikaj ligoj de la otomanaj grekoj kun eŭropaj potencoj, Argumentas Midlarsky, genocido "ne estis farebla eblo por la otomanoj en ilia kazo"[54]. Taner Akçam rilatas al nuntempaj raportoj notantaj la diferencon en registara traktado de otomanaj grekoj kaj la armenoj dum la Unua mondmilito kaj konkludas ke "malgraŭ la ĉiam pli severaj milittempaj politikoj, aparte por la periodo inter malfrua 1916 kaj la unuaj monatoj de 1917, la traktado de la registaro de la grekoj, kvankam kompareblaj iusence al la rimedoj kontraŭ la armenaj, malsamis laŭ amplekso, intenco kaj instigo"[55].

Aliaj fakuloj pri genocidoj, kiel Dominik J. Schaller kaj Jürgen Zimmerer, tamen deklaris, ke la "genocida kvalito de la murdaj kampanjoj kontraŭ grekoj" estas "evidenta". Niall Ferguson faris komparon inter sporadaj masakroj de pontaj grekaj komunumoj post 1922 kaj la sorto de la armenoj[56].

Seminarioj kaj kursoj en pluraj okcidentaj universitatoj ekzamenas la eventojn. Ĉi tiuj inkluzivas la Universitaton de Miĉigano, Dearborn kaj la Universitato de Novsudkimrio  kiu havas diligentan esploran centron. La eventoj ankaŭ estas dokumentitaj en akademiaj ĵurnaloj kiel Genocide Studies International[57].

Politika

[redakti | redakti fonton]

Post iniciato de parlamentanoj de la tiel nomata "patriota" branĉo de la parlamenta grupo de la reganta PASOK-partio kaj samideanaj parlamentanoj de konservativa Nova Demokratio, la Greka Parlamento aprobis du leĝojn pri la sorto de la otomanaj grekoj; la unua en 1994 kaj la dua en 1998. La dekretoj estis publikigitaj en la Greka Registara Gazeto la 8-an de marto 1994 kaj la 13-an de oktobro 1998 respektive. La dekreto de 1994 asertis la genocidon en la regiono Ponto en Malgranda Azio kaj nomumis la 19an de majo (la tago, kiam Mustafa Kemal atingis Samsun en 1919) tago de memorfesto, (nomata Memortago de la Genocido de Pontaj Grekoj) dum la dekreto de 1998 asertis la genocidon de grekoj en Malgranda Azio kiel tuto kaj nomumis la 14-an de septembro memortagon. Ĉi tiuj leĝoj estis subskribitaj de la Prezidento de Grekio sed ne tuj ratifitaj post politikaj intervenoj. Post kiam maldekstrema gazeto I Avgi iniciatis kampanjon kontraŭ la apliko de ĉi tiu leĝo, la temo fariĝis temo de politika debato. La prezidanto de la maldekstra ekologia partio Synaspismos Nikos Konstantopoulos kaj historiisto Angelos Elefantis, konataj pro liaj libroj pri la historio de greka komunismo, estis du el la ĉefaj figuroj de la politika maldekstro, kiuj esprimis sian opozicion al la dekreto. Tamen la ne parlamenta maldekstrema naciisma intelektulo kaj aŭtoro George Karabelias amare kritikis Elefantis kaj aliajn opoziciantojn al la agnosko de genocido kaj nomis ilin "reviziismaj historiistoj", akuzante la grekan ĉefan maldekstron je "misformita ideologia evoluo". Li diris, ke por la greka maldekstro la 19-a de majo estas "tago de amnezio"[58]. Responde al la leĝo de 1998, la turka registaro publikigis deklaron, kiu asertis, ke priskribi la eventojn kiel genocidon estis "sen iu historia bazo". "Ni kondamnas kaj protestas kontraŭ ĉi tiu rezolucio" diris deklaro de Turka Ministerio pri Ekstero. "Per ĉi tiu rezolucio la Grekia Parlamento, kiu fakte devas pardonpeti al la turka popolo pro la grandskala detruo kaj masakroj faritaj de Grekio en Anatolio, ne nur subtenas la tradician grekan politikon distordi historion, sed ĝi ankaŭ montras, ke la ekspansiisma greka pensmaniero ankoraŭ vivas", aldonis la deklaro[59].

La 11-an de marto 2010, sveda Riksdag pasis decidproponon rekonante "kiel ago de genocido la mortigon de armenoj, asirianoj kaj pontaj grekoj en 1915".

La 14-an de majo 2013, la registaro de Novsudkimrio submetis genocidan agnoskoproponon de Fred Nile de la Kristandemokrata Partio , kiu poste estis aprobita igante ĝin la kvara politika unuo agnoskanta la genocidon[60][61][62].

En marto 2015, la Nacia Asembleo de Armenio unuanime adoptis rezolucion per kiu ĝi agnoskis kaj la grekan kaj la asirian genocidojn.

En aprilo 2015, la Ĝeneralaj Ŝtatoj de Nederlando kaj la Aŭstra Parlamento aprobis rezoluciojn agnoskante la grekan kaj asirian genocidojn[63].

Kialoj de limigita rekono

[redakti | redakti fonton]

La Unuiĝintaj Nacioj, la Eŭropa Parlamento kaj la Konsilio de Eŭropo ne faris rilatajn deklarojn. Laŭ Constantine Fotiadis, profesoro pri novgreka historio ĉe la Aristotela Universitato de Tesaloniko, kelkaj el la kialoj de la manko de pli vasta rekono kaj prokrasto serĉi agnoskon de ĉi tiuj eventoj estas jenaj:

  • Kontraste al la Traktato de Sèvres, la anstataŭa Traktato de Laŭzano en 1923 traktis ĉi tiujn eventojn farante neniun referencon aŭ mencion, kaj tiel sigelis la finon de la Malgrandazia Katastrofo.
  • Posta packontrakto (greka-turka traktato de amikeco en junio 1930) inter Grekio kaj Turkio. Grekio donis plurajn koncedojn por solvi ĉiujn malfermajn aferojn inter la du landoj kontraŭ paco en la regiono.
  • La Dua mondmilito, la Enlanda milito, la Diktaturo de la koloneloj kaj la politika tumulto en Grekio devigis Grekion temigi sian postvivadon kaj aliajn problemojn anstataŭ serĉi rekonon de ĉi tiuj eventoj.
  • La politika medio de la Malvarma Milito, en kiu Turkio kaj Grekio laŭsupoze estis aliancanoj, alfrontantaj unu komunan komunistan malamikon, ne kontraŭulojn aŭ konkurencantojn.

En sia libro Kun intenco detrui: pripensoj pri genocido, Colin Tatz argumentas, ke Turkio neas la genocidon por ne endanĝerigi "sian naŭdek kvinjaran sonĝon fariĝi la signo de demokratio en la Proksima Oriento".

Vidu ankaŭ

[redakti | redakti fonton]

Referencoj

[redakti | redakti fonton]
  1. ↑ Jones, Adam. (2010) Genocide : a comprehensive introduction, ‑a eldono, Londono: Routledge, p. 163. ISBN 978-0-203-84696-4. OCLC 672333335.
  2. ↑ Law, Ian. (20an de oktobro 2014) Mediterranean racisms : connections and complexities in the racialization of the Mediterranean region. Basingstoke: Springer, p. 54. ISBN 978-1-137-26347-6. OCLC 893607294.
  3. ↑ Howland, Charles P., "Greece and Her Refugees", Foreign Affairs, 2011-10-11. (en-US)
  4. ↑ Czech Republic recognizes the Armenian Genocide. ArmenPress (2017). Alirita 27an de aprilo 2017 .
  5. ↑ Czech Republic Parliament recognizes the Armenian Genocide. ArmRadio (2017). Alirita 27an de aprilo 2017 .
  6. ↑ Austrian Parliament Recognizes Armenian, Assyrian, Greek Genocide. aina.org (2015). Alirita 21-a de aprilo 2017 .
  7. ↑ Austrian Parliament Recognizes Armenian Genocide. MassisPost (2015). Alirita 21-a de aprilo 2017 .
  8. ↑ Czech Parliament Approves Armenian Genocide Resolution. The Armenian Weekly (2017). Alirita 27an de aprilo 2017 .
  9. ↑ Dawkins, R. M. Modern Greek in Asia Minor. A study of dialect of Silly, Cappadocia and Pharasa. Cambridge University Press, Cambridge 1916 (online version)
  10. ↑ (2004–2005) “The Chariots of Ahhiyawa”, Dacia, Revue d'Archéologie et d'Histoire Ancienne (48–49), p. 151–160. “The Madduwatta text represents the first textual evidence for Greek incursions on the Anatolian mainland... Mycenaeans settled there already during LH IIB (around 1450 BC; Niemeier, 1998, 142).”. 
  11. ↑ Eric Hobsbawm. (1992) Nations and nationalism since 1780 programme, myth, reality. Cambridge, UK: Cambridge University Press, p. 133. ISBN 978-0-521-43961-9.
  12. ↑ 12,0 12,1 Travis 2009, p. 637.
  13. ↑ (2000) Eerdmans Dictionary of the Bible. Wm. B. Eerdmans Publishing. ISBN 978-0-8028-2400-4.
  14. ↑ Theo van den Hout. (27-a de oktobro 2011) The Elements of Hittite. Cambridge University Press, p. 1. ISBN 978-1-139-50178-1.
  15. ↑ Swain, Simon. (2002) Bilingualism in Ancient Society: Language Contact and the Written Word. Oxford [Oxfordshire]: Oxford University Press, p. 246–266. ISBN 978-0-19-924506-2.
  16. ↑ Akçam 2012, pp. 65–7.
  17. ↑ Howland, Charles P. "Greece and Her Refugees", Foreign Affairs, The Council on Foreign Relations. July 1926.
  18. ↑ Akçam 2012, pp. 84 f.
  19. ↑ Akçam 2012, p. 71.
  20. ↑ King 1922, p. 437.
  21. ↑ Turks Slay 100 Greeks. The New York Times, June 17, 1914.
  22. ↑ Ŝablono:Harvc
  23. ↑ Ŝablono:Harvc
  24. ↑ A Multidimensional Analysis of the Events in Eski Foça (Παλαιά Φώκαια) on the period of Summer 1914-Emre Erol
  25. ↑ Akçam 2012, p. 97.
  26. ↑ Akçam 2012, pp. 100 f.
  27. ↑ Akçam 2012, pp. 99 f.
  28. ↑ Avedian 2009, p. 40.
  29. ↑ Akçam 2012, pp. 102–4.
  30. ↑ Morgenthau 1919, p. 326.
  31. ↑ Akçam, 2004, p. 146
  32. ↑ Akçam 2012, pp. 113.
  33. ↑ Akçam 2012, pp. 111 f.
  34. ↑ Akçam 2012, pp. 113–116.
  35. ↑ Agtzidis 1992, pp. 164–165.
  36. ↑ Georganopoulos 2010, pp. 227–232.
  37. ↑ Georganopoulos 2010, pp. 245–247.
  38. ↑ Mariana, Correia. (2014) VERSUS: Heritage for Tomorrow (angle). Firenze University Press. ISBN 9788866557418.
  39. ↑ Doumanis, Nicholas. (2013) Before the Nation: Muslim-Christian Coexistence and Its Destruction in Late-Ottoman Anatolia (angle). OUP Oxford. ISBN 9780199547043.
  40. ↑ Akçam, Taner. (1996) Armenien und der Völkermord: Die Istanbuler Prozesse und die Türkische Nationalbewegung. Hamburger Edition.
  41. ↑ Toynbee, p. 270.
  42. ↑ Toynbee (1922), pp. 312–313.
  43. ↑ Rendel 1922.
  44. ↑ Naimark, Norman. (2002) Fires of hatred: Ethnic cleansing in 20th century Europe. Harvard University Press, p. 52. ISBN 978-0-674-00994-3.
  45. ↑ Rudolph J. Rummel, Irving Louis Horowitz. (1994) “Turkey's Genocidal Purges”, Death by Government. Transaction Publishers, p. 233. ISBN 978-1-56000-927-6.
  46. ↑ Naimark, Norman M. Fires of hatred: ethnic cleansing in twentieth-century Europe (2002), Harvard University Press, pp. 47–52.
  47. ↑ Taner Akcam. (21an de aŭgusto 2007) A Shameful Act: The Armenian Genocide and the Question of Turkish Responsibility. Henry Holt and Company. ISBN 978-1-4668-3212-1.
  48. ↑ Statistics Of Turkey's Democide Estimates, Calculations, And Sources. University of Hawai'i. Alirita 15-a de aprilo 2015 . Table 5.1B.
  49. ↑ Hatzidimitriou, Constantine G., American Accounts Documenting the Destruction of Smyrna by the Kemalist Turkish Forces: September 1922, New Rochelle, Novjorkio: Caratzas, 2005, p. 2.
  50. ↑ Akçam 2012, p. 123.
  51. ↑ "International Genocide Scholars Association officially recognizes Assyrian, Greek Genocides", 15an de decembro 2007. Kontrolita 24an de februaro 2016.
  52. ↑ Treaty of Sevres, 1920. Alirita 19-a de majo 2016 .
  53. ↑ Manus I. Midlarsky, The Killing Trap: Genocide in the Twentieth Century (Cambridge: Cambridge University Press, 2005) pp. 342–3
  54. ↑ Erik Sjöberg, Battlefields of Memory: The Macedonian Conflict and Greek Historical Culture, Umeå Studies in History and Education 6 (Umeå University|series, 2011), p. 170
  55. ↑ "Genocide", The New York Times, 26 August 1946
  56. ↑ Constantine G. Hatzidimitriou. (2005) American Accounts Documenting the Destruction of Smyrna by the Kemalist Turkish Forces: September 1922. Caratzas. .
  57. ↑ Bruce Clark. (2006) Twice a Stranger: The Mass Expulsion that Forged Modern Greece and Turkey. Cambridge, MA: Harvard University Press, p. 112–114. ISBN 9780674023680.
  58. ↑ Robert Fisk. "Athens and Ankara at odds over genocide", The Independent, 13an de februaro 2001.
  59. ↑ Tsibiridou, Fotini. (2009) “Writing about Turks and Powerful Others: Journalistic Heteroglossia in Western Thrace”, When Greeks Think About Turks: The View from Anthropology. Routledge.
  60. ↑ Pontic Genocide, Responsible is the imperialistic opportunism, 20 May 2009.
  61. ↑ Day in Memory of the Pontic Greeks Genocide. The poor in the center of powerful confrontations. 20 May 2010.
  62. ↑ rizospastis.gr – Synchroni Epochi (2008-05-20). "Οι λαοί πρέπει να θυμούνται" – ΠΟΛΙΤΙΚΗ – ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ. Alirita 19-a de majo 2016 .
  63. ↑ Government Spokesman's written statement on the Greek Pontiac Genocide, yesterday. Republic of Cyprus Press and Information Office. Arkivita el la originalo je 2019-12-16. Alirita 16an de majo 2016 . Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2019-12-16. Alirita 2020-11-05 .
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Greka_genocido&oldid=8619262"