مؤسسه دهخدا

مؤسسه دهخدا

ورودی مؤسسه
بنیان‌گذاری	۱۳۲۴
بنیان‌گذار	علی‌اکبر دهخدا
مکان	تهران، ایران
زبان‌های رسمی	فارسی
رئیس	حمیرا زمردی
سازمان مادر	دانشگاه تهران
وبگاه	dehkhoda.ut.ac.ir/fa

بخش گنجینهٔ دهخدا

مؤسسه دهخدا و با نام کامل مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی یکی از مراکز آکادمیک وابسته به دانشگاه تهران است. مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا نخستین سازمان در ایران است که برای تألیف فرهنگ لغت یا واژه‌نامه تأسیس شده‌است و از سال ۱۳۸۶ به‌دلیل وحدت هدف علمی و نیز وحدت اداری و مکانی، دو نهادِ مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی با هم ادغام شدند. همچنین از دانشکدهٔ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران مستقل گردیدند و با تصویب هیئت رئیسهٔ دانشگاه تهران، این دو نهاد تحت عنوان واحدِ مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی به فعالیت خود ادامه دادند.

تاریخچه

در سال ۱۳۲۴ خورشیدی، حدود ۳۰ سال پس از نگاشتن اولین بخش‌های لغت‌نامه توسط علی‌اکبر دهخدا، با تصویب مجلس شورای ملی، در خانهٔ دهخدا در خیابان ایرانشهر تهران، مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا تأسیس شد و به‌صورت رسمی آغاز به کار کرد.

در سال ۱۳۳۴، با درگذشت علی‌اکبر دهخدا، این سازمان به دو اتاق در کنار عمارت مجلس در میدان بهارستان منتقل شد. بنابر وصیت دهخدا، دکتر محمد معین سرپرستی ادارهٔ کار را بر عهده گرفت و دیگر یاران دهخدا، دکتر سید محمد دبیر سیاقی و دکتر سید جعفر شهیدی او را یاری دادند.

در آذرماه ۱۳۳۶، بنابر مصوبهٔ مجلس، این سازمان با بودجهٔ پیش‌بینی‌شده به دانشکدهٔ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران منتقل شد و اعضای مؤسسهٔ لغت‌نامه در ساختمان نگارستان در میدان بهارستان مشغول به کار شدند.

در سال ۱۳۵۳، دکتر محمود افشار یزدی، ساختمانی در محل موقوفات خود (در خیابان ولی‌عصر فعلی، ایستگاه اتوبوس پسیان، روبه‌روی خیابان زعفرانیه) به مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا اهدا کرد.

در سال ۱۳۵۹، کار تألیف لغت‌نامهٔ دهخدا، از حرف «آ» تا حرف «ی»، بعلاوهٔ مقدمه (که خود در جزوه و مجلدی مستقل چاپ شد)، در ۲۲۲ جزوه و ۵۰ مجلدِ صحافی‌شده پایان یافت. در طول تألیف این لغت‌نامهٔ عظیم، بیش از یکصد تن در تألیف، یادداشت‌برداری و تنظیم یادداشت‌ها با مؤسسه همکاری داشته‌اند.

در سال ۱۳۶۸، مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی در فضایی به مساحت ۸۲۱۶ مترمربع به پیشنهاد دکتر سید جعفر شهیدی، رئیس مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا و با تأیید وزارت علوم و آموزش عالی تأسیس شد که تا سال ۱۳۸۹ بیش از ۹۰۰۰ نفر و تا پایان سال ۱۳۹۹ بیش ار ۲۲۰۰۰ نفر از سراسر جهان در این مرکز زبان و ادبیات فارسی آموخته‌اند.

در سال ۱۳۷۲، لغت‌نامهٔ دهخدا حروف‌نگاری رایانه‌ای شد و بر روی لوح فشرده قابل بهره‌برداری گردید.

در سال ۱۳۸۴، مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی، با همکاری انتشارات دانشگاه تهران، نخستین کتاب آموزش زبان فارسی در سطح مقدماتی را با نام «فارسی به فارسی»، نوشتهٔ دکتر شکوفه شهیدی (فرزند سید جعفر شهیدی) منتشر کرد.

از سال ۱۳۸۶، به‌دلیل وحدت هدف علمی و نیز وحدت اداری و مکانی، مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی با هم ادغام شدند و با تصویب هیئت رئیسهٔ دانشگاه تهران، این دو نهاد تحت عنوان واحدِ مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی به فعالیت خود ادامه دادند.

رؤسا

تا سال ۱۳۲۴ ه‍.خ کار لغت‌نامه را به مدت ۳۰ سال خود دهخدا مدیریت می‌کرد. از آن تاریخ به بعد مؤسسه لغتنامه دهخدا، به موجب قانون به صورت مؤسسه زیر نظر دهخدا تشکیل شد.

نام مدیران مؤسسه لغت‌نامه دهخدا از ابتدا تا کنون به شرح زیر است:

• علی‌اکبر دهخدا (۱۳۳۴–۱۳۲۴)
• محمد معین (۱۳۴۵–۱۳۳۴)
• سیدجعفر شهیدی (۱۳۸۶–۱۳۴۵)
• علی افخمی (۱۳۹۳–۱۳۸۶)
• علی درزی (۱۴۰۰–۱۳۹۴)
• محمود بی‌جن‌خان (۱۴۰۱–۱۴۰۰)
• حمیرا زمردی (۱۴۰۱-)

جستارهای وابسته

• مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی

پیوند به بیرون

• وبگاه رسمی