نیومکزیکو
بخش آغازین این مقاله ممکن است در برابر اندازهٔ کل آن بسیار بلند باشد. (نوامبر ۲۰۲۱) |
| ایالت نیومکزیکو State of New Mexico Estado de Nuevo México | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| لقب(ها): Land of Enchantment سرزمین افسونگر | |||||
| شعار(ها): Crescit eundo می‌رود و می‌روید | |||||
| زبان‌های محاوره‌ای | انگلیسی ، اسپانیایی ( اسپانیایی نیومکزیکو ، زبان ناواهو ،زبان کرس ، زبان زونی ) | ||||
| پایتخت | سنتافه | ||||
| بزرگ‌ترین شهر | البوکرکی | ||||
| منطقه | رتبهٔ پنجمین | ||||
| - کل | ۳۱۵٬۱۹۴ کیلومتر مربع | ||||
| - پهنا | 550 کیلومتر | ||||
| - طول | ۵۹۵ کیلومتر | ||||
| - % آب | ۰٫۲ | ||||
| - عرض جغرافیایی | ۳۱° ۲۰′ N to 37° N | ||||
| - طول جغرافیایی | ۱۰۳° W to 109° ۳′ W | ||||
| جمعیت | رتبهٔ ۳۶امین | ||||
| - کل | ۲٬۱۱۷٬۵۲۲ | ||||
| - تراکم | ۳۲۷/۲۵۰ بر کیلومتر مربع رتبهٔ ۴۵ام> | ||||
| بلندی | |||||
| - بالاترین نقطه | ویلر پیک[۱] ۴٬۰۱۱ متر | ||||
| - میانگین | ۱٬۷۳۵ متر | ||||
| - پایین‌ترین نقطه | رد بلاف رزروار[۱] ۸۶۶ متر | ||||
| پذیرش در اتحادیه | ۶ ژانویه، ۱۹۱۲ (۴۷امین) | ||||
| فرماندار | میشل لوین گریشام (د) | ||||
| قوه مقننه | |||||
| سناتورهای ایالات متحده آمریکا | تام یودال (د) مارتین هاینریک (د) | ||||
| هیئت مجلس ایالات متحده آمریکا | فهرست | ||||
| منطقه زمانی | Mountain: UTC-7/-۶ | ||||
| کوته‌نوشت‌ها | NM، US-NM | ||||
| وبگاه | www | ||||
نیومکزیکو یا مکزیک نو (به اسپانیایی: Nuevo México) و (به انگلیسی: New Mexico) از ایالت‌های جنوب غربی آمریکا است. نیومکزیکو پنجمین ایالت بزرگ آمریکا از نظر مساحت است. پایتخت آن شهر سانتافه و بزرگ‌ترین شهر آن البوکرکی است؛ دومین شهر بزرگ آن لاس کروسس است. جمعیت این ایالت دو میلیون و صد هزار نفر است و بیشتر مردم آن در امتداد رودخانه ریو گرانده زندگی می‌کنند.
اقتصاد نیومکزیکو به حفاری نفت، استخراج مواد معدنی، کشاورزی در خشکی، دامداری، کشاورزی آکسیا و گیاهان، آسیاب چوب، تجارت خرده فروشی، آزمایشگاه‌های تحقیقات علمی، توسعه فناوری و همچنین هنرها، به ویژه منسوجات و هنرهای تجسمی وابسته است. از سال ۲۰۱۸، کل تولید ناخالص داخلی (تولید ناخالص داخلی) ۱۰۱ میلیارد دلار[۲] با تولید ناخالص داخلی سرانه ۴۵۴۶۵ دلار بود. سیاست مالیات ایالت منجر به مالیات پایین و متوسط درآمد شخصی ساکن در مقایسه با اکثر ایالت‌های ایالات متحده با توجه ویژه به پرسنل ارتش می‌شود و به صنایع مطلوب اعتبارات و معافیت‌های مالیاتی می‌دهد. به همین دلیل، صنعت فیلم‌سازی آن رشد کرده و ۱٫۲۳ میلیارد دلار به اقتصاد کل آن کمک کرده‌است. نیومکزیکو به دلیل مساحت زیاد و آب و هوای اقتصادی، حضور نظامی گسترده‌ای در ایالات متحده دارد که مشخصاً با محدوده موشکی White Sands است. آژانس‌های مختلف امنیت ملی ایالات متحده اسلحه تحقیق و آزمایش خود را در نیومکزیکو مانند آزمایشگاه‌های ملی Sandia و Los Alamos مستقر می‌کنند. در طول دهه ۱۹۴۰، پروژه Y پروژه منهتن اولین بمب اتمی و آزمایش هسته ای این کشور، ترینیتی را تولید و ساخت.
هزاران سال قبل از استعمار آمریکا توسط اروپایی‌ها، بومیان آمریکایی در آن ساکن بودند. در سال ۱۵۹۸ به عنوان بخشی از نایب السلطنه امپراتوری اسپانیا در اسپانیا جدید توسط اسپانیایی‌ها مستعمره شد. در سال ۱۵۶۳، بیش از ۲۵۰ سال قبل از تأسیس و نامگذاری کشور فعلی مکزیک، توسط مهاجران اسپانیایی به نام دره آزتک مکزیک به نام Nuevo México نامگذاری شد؛ بنابراین، ایالت نیومکزیکو امروزی به نام کشوری که امروز به آن مکزیک معروف است، نامگذاری نشده‌است.[۳][۴] پس از استقلال مکزیک در سال ۱۸۲۱، نیومکزیکو با خودمختاری قابل توجه به قلمرو مکزیک تبدیل شد. این خودمختاری، با تمایلات متمرکز دولت مکزیک از دهه ۱۸۳۰ به بعد، با افزایش تنش‌ها در نهایت به شورش ۱۸۳۷ تهدید شد. در همان زمان، منطقه از نظر اقتصادی بیشتر به ایالات متحده وابسته شد. در پایان جنگ مکزیک و آمریکا در سال ۱۸۴۸، ایالات متحده نیومکزیکو را به عنوان سرزمین نیومکزیکو ایالات متحده ضمیمه کرد. در ۶ ژانویه ۱۹۱۲ به عنوان چهل و هفتمین ایالت در اتحادیه پذیرفته شد.
این ایالات بیشترین درصد آمریکایی‌های اسپانیایی‌تبار و لاتین و دومین درصد بالاترین بومیان آمریکایی به نسبت جمعیت (بعد از آلاسکا) را دارا است.[۵] در نیومکزیکو بخشی از ملت ناواهو، ۱۹ اجتماع پوئبلو به رسمیت شناخته شده مردم پوئبلو و سه قبیله مختلف آپاچی به رسمیت شناخته شده‌است. در دوران ماقبل تاریخ، این منطقه محل زندگی پستانداران پوبلوان، موگولون، و امروزه کومانچه و اوتس موجود در این ایالت بود. بزرگ‌ترین گروه‌های اسپانیایی‌تبار و لاتین شامل هیسپانوس‌های نیومکزیکو، چیکانوس و مکزیکی‌ها هستند. پرچم مکزیک جدید، منشأ اسپانیایی این ایالت با همان قرمز مایل به قرمز و طلای صلیب صلیب بورگوندی اسپانیا، همراه با نماد خورشید باستانی Zia، یک قبیله پوبلویی است.[۶] این ریشه‌های مرزی بومی، اسپانیایی، مکزیکی، لاتین و آمریکایی در آشپزی معروف مکزیک جدید و ژانر موسیقی نیومکزیکو منعکس شده‌است.
مردم و زبان
[ویرایش]اکثر مردم ایالت نیومکزیکو را هیسپانیک‌ها (اسپانیایی‌تباران آمریکا) تشکیل می‌دهند و ۴۸٫۸ درصد از جمعیت نیومکزیکو را شامل می‌شوند که زبان بیشترشان اسپانیایی با لهجهٔ نیومکزیکویی است. مردم سفیدپوست غیراسپانیایی‌تبار ۴۰٫۵ درصد از جمعیت ایالت را تشکیل می‌دهند و ۹٫۴ درصد نیز سرخ‌پوست هستند.[۷] نیومکزیکو ایالتی دو زبانه محسوب می‌شود و زبان‌های اسپانیایی و انگلیسی در این ایالت رایج است. زبان سرخپوستی ناواهو نیز توسط بومیان آمریکا به کار برده می‌شود.[۸]
فرماندار این ایالت بیل ریچاردسون خود یک اسپانیایی‌زبان و وزیر پیشین نیرو در کابینه بیل کلینتون بود. یادبود ملی خرابه‌های آزتک در این ایالت قرار دارد.
پیشینه
[ویرایش]سده‌های طولانی، سرخ‌پوستان ساکنان این منطقه را تشکیل می‌دادند. اسپانیایی‌ها در سال ۱۵۴۰ این سرزمین را اکتشاف کرده و آن را به نام شهر مکزیک که مقر اصلی‌شان در اسپانیای نو (قلمرو اسپانیا در قاره آمریکا) بود «مکزیک نو» (نیومکزیکو) نامیدند. در آغاز، مبلغان مسیحی فرقه فرانسیسکن و سپس در سال ۱۵۹۸ مهاجران اسپانیایی بیشتری به این منطقه آمدند. سرخ‌پوستان پوئبلو موفق شدند در سال ۱۶۸۰ اسپانیایی‌ها را شکست داده و بیرون برانند، اما اسپانیایی‌ها پس از مدت کمی دوباره بر منطقه چیره شدند.[۹]
نیومکزیکو در سال ۱۸۲۱ جزئی از کشور تازه استقلال‌یافته مکزیک شد. بازرگانان انگلیسی‌تبار به مرور از مسیر سانتافه به این منطقه رسیدند و در پی جنگ مکزیک، این منطقه در سال ۱۸۴۸ ضمیمه ایالات متحده شد. سرکوب نظامی قبایل ناواهو و آپاچی و در همان حال، رسیدن خط آهن به نیومکزیکو باعث شد که دامداران و معدنکاران منطقه در دهه ۱۸۸۰ دوره رونق و رفاه را تجربه کنند.[۹]
نیومکزیکو در سال ۱۹۱۲ رسماً تبدیل به ایالت شد و با استقرار مرکز ساخت اولین بمب هسته‌ای در لس‌آلاموس طی جنگ جهانی دوم، اقتصاد نیومکزیکو رونق بسیاری یافت. استقرار آزمایشگاه هسته‌ای لس‌آلاموس که امروزه نیز از کارفرمایان بزرگ این ایالت است، آغازی بود برای احداث شمار زیادی پژوهشگاه و آزمایشگاه مهم علمی در امتداد رود ریوگرانده که معروف به «راهگذر پژوهشی ریوگرانده» شده‌است.[۹]
در تاریخ ۲۱ مارس ۲۰۰۹ میلادی، بیل ریچاردسون فرماندار ایالت نیومکزیکو، قانون لغو مجازات اعدام را در این ایالت امضا کرد. به این ترتیب از آغاز ماه ژوئیه ۲۰۰۹، در این ایالت تنها «حبس ابد بدون امکان عفو» به عنوان اشد مجازات اجرا می‌شود.[۱۰]
اقتصاد
[ویرایش]در سال ۲۰۱۲، این ایالت تولید ناخالص داخلی برابر با ۸۵٬۴۹۷ میلیارد دلار داشت، که بیشتر از تولید ناخالص داخلی کشور اکوادور (۸۴٬۵۳۲ میلیارد دلار) بود.[۱۱]
اقتصاد نیومکزیکو به چاه‌های نفت، معدنکاری، دیم‌کاری، دامداری و صنعت الوار چوب و عمده‌فروشی وابسته است. این ایالت یک گریزگاه مالیاتی به‌شمار می‌آید و مالیات بر درآمد بخشی از پرسنل نظامی و دیگر شهروندان به این ایالت سرازیر می‌شود.[۱۲] نیومکزیکو همچنین به برخی صنایع اعتبار مالی و معافیت‌های مالیاتی می‌دهد. به این خاطر رشد زیادی داشته و ۱٫۲۳ میلیارد دلار در اقتصاد این ایالت سهم داشته‌است.
پارک‌های ملی
[ویرایش]نیومکزیکو دارای جنگلهای ملی وسیعی است. از نظر منابع طبیعی و جذبه‌های گردشگری نیز این ایالت دارایی‌های قابل توجهی همانند جنگل ملی سانتا فه، غار لچوگوئیا، جنگل ملی هیلا، و پارک ملی حفره‌های کارلزبد را داراست.
مراکز علمی و فرهنگی
[ویرایش]نیومکزیکو پژوهشگاه‌های فراوانی دارد. به غیر از مراکز آزمایش تسلیحاتی، آزمایشگاه ملی لوس آلاموس و آزمایشگاه ملی سندیا در این ایالت نیز قرار دارند. اینجا بود که پروژه مانهتان و اولین انفجار بمب اتم صورت گرفت.
از امکانات بی‌نظیر علمی دیگر این ایالت می‌توان رصدخانه ملی رادیویی آمریکا و رصدخانه آپاچی پوینت (نقشه‌برداری آسمانی دیجیتال اسلون) را نام برد که در این ایالت قرار دارند.
دو مرکز مهم دانشگاهی این ایالت دانشگاه نیومکزیکو و دانشگاه ایالتی نیومکزیکو هستند.
مشاهیر
[ویرایش]از مشاهیر این سرزمین می‌توان ویلیام هانا، بیل ریچاردسون، جان دنور (گیتاریست)، والتر وایت (شخصیت سریال تلویزیونی بریکینگ بد)و جرج آر. آر. مارتین (نویسنده مجموعه ترانه یخ و آتش که سریال بازی تاج و تخت بر پایه این مجموعه است)، نیل پاتریک هریس و دمی مور را نام برد.
شهرستان‌ها
[ویرایش]شهرها
[ویرایش]| شهرهای اصلی نیومکزیکو منبع:[۱۳] | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
البوکرکی | |||||||||||
| رتبه | شهر | شهرستان | جمعیت | ریو رنچو | |||||||
| ۱ | البوکرکی | برنالیو | ۵۵۲٬۸۰۴ | ||||||||
| ۲ | لاس کروسس | دونیا آنا | ۹۹٬۶۶۵ | ||||||||
| ۳ | ریو رنچو | سندووال / برنالیو | ۸۹٬۳۲۰ | ||||||||
| ۴ | سنتافه | سنتافه | ۶۸٬۶۴۲ | ||||||||
| ۵ | رازول | چاوز | ۴۸٬۵۴۶ | ||||||||
| ۶ | فارمینگتون | سن هوآن | ۴۵٬۲۵۶ | ||||||||
| ۷ | کلوویس | کری | ۳۸٬۷۷۶ | ||||||||
| ۸ | هابز | لی | ۳۴٬۴۸۸ | ||||||||
| ۹ | الماگوردو | آترو | ۳۱٬۳۲۷ | ||||||||
| ۱۰ | کارلزبد | ادی | ۲۶٬۲۹۶ | ||||||||
پیوند به بیرون
[ویرایش]- پارک ملی یادبود سنگ‌نگاره
- جشنواره بین‌المللی بالن‌های آلباکرکی
- اتاق بازرگانی شهر آلبوکرکی
- دفتر گردشگری ایالت نیومکزیکو
- پارک تاریخی-فرهنگی چاکو
- گردهمایی سالیانه قبایل سرخ‌پوست منطقه در نیومکزیکو
نگارخانه
[ویرایش]-
-
کوه‌های تنت راک و صخره‌های کله قندی آن از مکانهای دیگر گردشگری این ایالت است.
-
از آثار سرخ‌پوستان کهن این سرزمین پارک ملی یادبود پتروگلیف است.
-
کاسه سفالی ۹۰۰ ساله متعلق به سرخ‌پوستان چاکو آناسازی واقع در پارک ملی تاریخی فرهنگ چاکو
منابع
[ویرایش]- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ "Elevations and Distances in the United States", U.S Geological Survey (به انگلیسی), 29 April 2005, archived from the original on 1 June 2008, retrieved 18 September 2007 Retrieved on November 6.
- ↑ "Archived copy" (PDF). Archived (PDF) from the original on May 1, 2019. Retrieved May 1, 2019.
{{cite web}}: نگهداری یادکرد:عنوان آرشیو به جای عنوان (link) - ↑ "Is New Mexico a State? Some Americans Don't Know". npr.org. Archived from the original on February 5, 2018. Retrieved February 6, 2018.
- ↑ "How Did New Mexico Get Its Name". mexica.org. Word Press. Archived from the original on February 5, 2018. Retrieved February 6, 2018.
- ↑ Norris, Tina; Vines, Paula L.; Hoeffel, Elizabeth M. (February 2012). "The American Indian and Alaska Native Population: 2010" (PDF). Census 2010 Brief. United States Census Bureau. Archived (PDF) from the original on May 5, 2012. Retrieved May 1, 2012.
- ↑ "New Mexico State Flag—About the New Mexico Flag, its adoption and history from". Netstate.Com. Archived from the original on September 16, 2012. Retrieved June 10, 2012.
- ↑ "New Mexico QuickFacts from the US Census Bureau". Quickfacts.census.gov. Archived from the original on 11 February 2010. Retrieved 2012-06-10.
- ↑ "MLA Language Map Data Center: Most spoken languages in New Mexico". Mla.org. July 17, 2007. Retrieved July 31, 2010.
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ ۹٫۲ McDowell, bart: New Mexico, between frontier and future, in: National Geography: 1987. p.608.
- ↑ لغو مجازات اعدام در نیومکزیکو (دویچه وله فارسی)
- ↑ بر طبق آمار ۲۰۰۷ صندوق بین‌المللی پول که در جداول قیاس زیر ارائه گردیده‌اند:
Wikipedia contributors, "Comparison between U.S. states and countries nominal GDP," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/wiki/Comparison_between_U.S._states_and_countries_nominal_GDP (accessed September 5, 2008).
- ↑ "Which State Has the Highest Income Taxes?". The Balance (به انگلیسی). Retrieved 2017-12-13.
- ↑ Brinkhoff, Thomas (February 19, 2011). "New Mexico (USA): State, Major Cities, Towns & Places". City Population. Retrieved May 28, 2012.