Albuquerque

Albuquerque
	La Villa de Alburquerque (es)
	Bandeira
Alcume	The Duke City e Burque
Epónimo	Francisco Fernández de la Cueva, 10th Duke of Alburquerque (en)
Localización
	35°07′N 106°37′O / 35.12, -106.62
Estado	Estados Unidos de América
Estado federado	Novo México
Condado	Condado de Bernalillo (pt)
Capital de	Condado de Bernalillo (pt)
Poboación
Poboación	564.559 (2020) (1.147,45 hab./km²)
Número de fogares	229.701 (2020)
Xeografía
Situado na entidade territorial estatística	Albuquerque metropolitan area (en) (Poboación:916.528)
Parte de	Albuquerque-Santa Fe-Las Vegas, NM Combined Statistical Area (en) ; Albuquerque metropolitan area (en)
Superficie	492,012999 km²
Auga	0,9579 % (1 de abril de 2010)
Bañado por	Río Grande, América do Norte
Altitude	1.619 m
Creación	1706
Organización política
• Mayor of Albuquerque, New Mexico (en)	Tim Keller (pt) (2017–)
Identificador descritivo
Código postal	87101–87199, 87109, 87108, 87106, 87131, 87187, 87194, 87103, 87192, 87158, 87104, 87124, 87114, 87112, 87110, 87122, 87151, 87193, 87181, 87105, 87115, 87190, 87121, 87191, 87119, 87111, 87196, 87101, 87107, 87113, 87118, 87123, 87126, 87132, 87135, 87136, 87138, 87140, 87147, 87150, 87155, 87159, 87162, 87164, 87167, 87171, 87175, 87178, 87183, 87186, 87188 e 87195
Fuso horario	Zona horaria da montaña; UTC−07:00, horario estándar; UTC−06:00, horario de verán
Prefixo telefónico	505
Outro
Irmandado con	Lanzhou (pt) ; Helmstedt (pt) ; Hualien (pt) ; Sasebo ; Alburquerque ; Guadalaxara ; Rehovot (pt) ; Achkhabad ; Xixón ; Chihuahua (2008–); Khárkiv (2023–)
Sitio web	cabq.gov

Albuquerque (pronunciado [alβu'keɾke] en galego) é unha cidade situada no condado de Bernalillo no estado de Novo México. No Censo de 2010 tiña unha poboación de 545.852 habitantes e unha densidade de 1.111,89 persoas por km².

Albuquerque é a cidade máis grande do estado de Novo México (pero non a súa capital, que é a cidade de Santa Fe). A área metropolitana conta con 887.077 habitantes en total.

A cidade foi fundada en 1706 polos colonizadores españois, e aínda reten algúns aspectos da herdanza cultural e histórica española. Durante os anos 2005-2006 celebrouse na cidade o tricentenario de Albuquerque.

En Albuquerque atópase a Universidade Estatal de Novo México e o Xardín Botánico da Universidade do Estado de Novo México, os Laboratorios Nacionais de Sandia, e a Base Aérea Kirtland. Na parte oriental de Albuquerque atópanse a serra de Sandía, e o Río Grande percorre a cidade de norte a sur. O clima habitualmente é seco e soleado, con menos de 300 milímetros de precipitación ao ano, por regra xeral.

Durante o mes de outubro celébrase a Festa Internacional de Globos de Albuquerque, a concentración de globos máis grande do mundo.

Historia

A vella vila española Villa de Alburquerque foi fundada en 1706 como comunidade de agricultura e posto avanzado ao longo do Camiño Real. Albuquerque foi construída á maneira típica das vilas coloniais de España, con praza central rodeada de casas, edificios do goberno e unha igrexa. Esta vila vella aínda se conserva e hoxe en día serve como museo, sitio cultural e centro comercial.

O gobernador provincial Don Francisco Cuervo y Valdés púxolle á vila o nome "Alburquerque" na honra do duque de Alburquerque, vicerrei da Nova España entre 1702 e 1710. En inglés o primeiro "r" de "Alburquerque" perdeuse durante o século XIX, pero a ortografía vella segue a ser usada en ocasións.

En febreiro de 1862, durante a Guerra de Secesión, a cidade foi ocupada brevemente por tropas da Confederación baixo o xeneral Henry Hopkins Sibley. Máis tarde, durante a súa retirada a Texas, Sibley protagonizou unha resistencia en Albuquerque o 8 de abril de 1862, seguida por unha acción de longa distancia con tropas da Unión baixo o coronel Edward R.S. Canby, na que houbo poucas baixas.

Cando o ferrocarril Atchison-Topeka-Santa Fe chegou en 1880, evitou entrar na vila vella. En cambio, a estación e a cocheira foron establecidos uns quilómetros ao leste da praza, nun sitio ao que se lle puxo o nome de "Nuevo Albuquerque" ou "Pueblo Nuevo". A área cerca da praza, "Pueblo Viejo", foi unha comunidade independente ata 1940.

Nuevo Albuquerque pronto se converteu nunha cidade próspera que tiña, no cambio do século, unha poboación de 8.000 habitantes e todas as modernidades, incluíndo un sistema de tranvía que unía o Pueblo Viejo, o Pueblo Nuevo e a recentemente fundada Universidade de Novo México. En 1902 o famoso Hotel Alvarado foi construído xunto á nova estación de ferrocarril. O hotel era un símbolo da cidade ata que foi derrubado en 1970 e substituído por un aparcadoiro. En 2002 un novo edificio de tránsito, o Centro de Transporte Alvarado, foi construído no lugar de maneira similar ao hotel vello.

A Ruta 66, unha estrada importante entre Chicago (Illinois) e Santa Monica (California), chegou ata Albuquerque en 1926 e os primeiros viaxeiros apareceron na cidade pouco despois. Pronto se construíron moitos moteis, restaurantes e tendas de regalos ao longo da Cuarta Rúa, no tramo urbano da estrada. En 1937 a estrada foi reordenada ao longo da Avenida Central. A maioría dos edificios da época da Ruta 66 atópanse na Avenida Central, pero inda quedan algúns na Cuarta Rúa.

Despois do establecemento da base aérea e dos laboratorios nacionais, en 1939 e 1949, respectivamente, Albuquerque tiña unha poboación de 200.000 habitantes en 1960.

Xeografía

Albuquerque atópase nas coordenadas 35|6|20|N e 106|38|51|W. Segundo a Oficina do Censo dos Estados Unidos, Albuquerque ten unha superficie total de 490,92 km², da cal 486,22 km² corresponden a terra firme e 4,7 km² (0,96%) é auga.

Demografía

Segundo o censo de 2010, había 545.852 persoas residindo en Albuquerque. A densidade de poboación era de 1.111,89 hab./km². Dos 545.852 habitantes, Albuquerque estaba composto polo 69,72% de brancos, o 3,29% eran afroamericanos, o 4,6% eran amerindios, o 2,65% eran asiáticos, o 0,11% eran insulares do Pacífico, o 15,03% eran outras razas e o 4,61% pertencían a dúas ou máis razas. Do total da poboación o 46,73% eran hispanos ou latinos de calquera raza.

Cuadrantes

Albuquerque está dividido xeograficamente entre catro cuadrantes que son oficialmente parte da dirección postal. Son NE (nordeste), NW (noroeste), SE (sueste) e SW (suroeste). A Avenida Central divide a cidade entre norte e sur, e as vilas do BNSF Railway divide a cidade entre o leste e o oeste.

Cuadrante Nordeste

Este cuadrante experimentou unha expansión da vivenda dende os últimos anos da década dos 50. Limita coa base das Montañas Sandia e contén partes das Alturas de Sandia, e os barrios que están situados en ou cerca dos outeiros teñen prezos considerablemente máis altos que o resto da cidade. Comprendido entre Avenida Central e as vías do ferrocarril ao Teleférico Pico Sandia, este cuadrante é o máis grande, tanto xeograficamente como pola poboación. A Universidade de Novo México, o Museo de Antropoloxía de Maxwell, a zona de Uptown, que inclúe Coroado Centro, Winrock Town Center, e o recentemente concluído ABQ Uptown (compras ao aire libre e gastronomía), o Diario Centro (con máis de 2 millóns de pés cadrados (180.000 m²) de espazo de oficinas). O Globo Festa Park Albuquerque e a Academia atópanse neste cuadrante. Algúns dos barrios máis prósperos da cidade atópanse aquí, como por exemplo High Desert, Primrose Pointe, Tanoan, Glenwood Hills, Sandia Heights, e o norte de Albuquerque Acres. (Partes de Sandia de Albuquerque e o norte das Alturas Acres están fóra dos límites da cidade propiamente dita). Unhas poucas casas atópanse máis afastadas, no Bosque Nacional Cibola, un pouco máis na liña do Condado de Sandoval.

Clima

O clima de Albuquerque é seco durante case todo o ano; preséntanse máis de 300 días soleados anualmente. As choivas están ben esparexidas ao longo dos meses, sendo en xullo e agosto os meses con maior precipitación. As temperaturas son extremas, en inverno son usuais as xeadas por debaixo de -10 °C e no verán as temperaturas poden superar os 40 °C.

Información climática de Tampa (Tampa Int'l), 1981–2010
Mes	Xan	Feb	Mar	Abr	Mai	Xuñ	Xul	Ago	Set	Out	Nov	Dec	Ano
Temperatura máxima absoluta (°C)	21	35	31	31	37	41,4	40,5	38	38	33	25	22	40
Temperatura mínima absoluta (°C)	-4	-2	1	5	10	15	18	17	13	7	0	-4	-9
Precipitacións (mm)	12	11	16	13	15	17	32	44	27	26	16	13	48,04
Fonte: NOAA

Referencias na cultura popular

Albuquerque é a cidade onde se desenvolve a serie de televisión In plain sight (A simple vista) polo que se mostran en numerosas ocasións as súas principais paisaxes urbanas.
A serie "Breaking Bad" tamén ten lugar en Albuquerque.
Na serie The Simpsons, no capítulo "Hambriento, Hambriento, Homer", Homer Simpson ponse en folga de fame para protestar porque o equipo de béisbol de Springfield marchaba para Albuquerque.
Bugs Bunny moitas veces perdíase por dobrar mal en Albuquerque.
High School Musical foi gravado alí nas súas tres versións.
Na serie de televisión Lost é mencionado e visitado por un dos personaxes.
En Little Miss Sunshine os personaxes pertencen a Albuquerque. Curiosamente, neste mesmo filme aparecen dous actores de Breaking Bad, Mr. White e Hank.
Na película El gran carnaval, de Billy Wilder, o seu personaxe principal, Chuck Tatum Kirk Douglas, detén o seu coche en Albuquerque, onde se desenvolve a trama dunha das mellores e máis mordaces críticas ao periodismo amarelo e ó egoísmo das masas da historia do cine.
A canción de Prefab Sprout "The King of Rock’n’Roll" menciónao.
Albuquerque é tamén a cidade natal da famosa cantante Demi Lovato