Momia

Momia inca de Llullaillaco.

Momia nun sarcófago de madeira.

Unha momia é un corpo dunha persoa ou dun animal, que non esta en estado de descomposición, cuxa pel e órganos foron preservados intencionadamente (por embalsamamento) ou accidentalmente (pola exposición a produtos químicos, frío extremo (momias de xeo), humidade moi baixa etc.)

Actualmente, o cadáver humano máis antigo momificado de forma natural foi encontrado no ano 1936. Trátase dunha cabeza decapitada, datada cuns 6.000 anos de antigüidade. Máis dun millón de momias de animais atopáronse en Exipto, moitas das cales son gatos.

As momias máis famosas son as exipcias, destacando as dos faraóns, Tutankhamon, Seti I e Ramsés II, aínda que a primeira momia exipcia coñecida é a chamada de "Ginger" e remóntase ao ano 3300 a.C.

Ademais das momias coñecidas do Antigo Exipto, a momificación intencionada era unha característica de varias culturas antigas nas zonas de América do Sur e Asia, que teñen climas moi secos. A momia máis antiga coñecida dunha momificación intencionada é a dun neno, esta é unha das momias da cultura Chinchorro que se atopa no Val de Camarones, Chile, e data de ao redor de 5050 a.C.

Atopáronse momias humanas e doutros animais en todo o mundo, tanto como resultado da preservación natural a través de circunstancias pouco comúns, como polo uso de artefactos culturais para preservar os mortos; por exemplo, hai máis de 1.000 momias preservadas polo clima seco en Xinjiang na China, e máis dun millón de momias de animais foron encontradas no Exipto, moitas das cales son de gatos.

Momias naturais

Ötzi A momia máis vella de Europa encontrada o sur dos Alpes. 3300 a.C..

Momia natural de Guanajuato, México.

As momias naturais son moi raras, pois son necesarias condicións específicas para a súa formación. Non obstante, este proceso produciu as momias máis antigas coñecidas. A momia máis coñecida é Ötzi ou home de Similaun, conxelada nunha glaciación, nos Alpes de Ötztal, en torno ao 3300 a.C. e foi encontrada o 19 de setembro de 1991. Outra momia máis antiga, no entanto menos preservada, foi encontrada en Nevada, EUA en 1940, e foi datada con carbono-14 en torno ao 7400 a.C.

Algúns países de Europa, como Reino Unido, Alemaña, Suecia e Dinamarca, posúen rexións pantanosas chamadas bogs. Nestes terreos combínanse varios factores, como son a acidez da auga, as baixas temperaturas e a falta de osíxeno, que fan que se curtan as partes brandas dos tecidos dos corpos atopados nas augas, normalmente procedentes de sacrificios rituais ou asasinatos. Estas momias están extremadamente ben conservadas, aínda que normalmente os esqueletos se descompoñen, mais nalgúns casos é posible determinar o contido da última comida achada no estómago.

En 1972, foron descubertas oito momias extraordinariamente ben conservadas nunha comunidade Inuit, chamada Qilakitsoq, na Groenlandia. As "Momias de Groenlandia" é un grupo formado por un bebé de seis meses, un neno de catro anos e seis mulleres de varias idades, que morreron fai aproximadamente 500 anos. Os corpos foron momificados por causa das temperaturas baixo cero e os ventos secos que asolan a caverna onde foron encontrados. Algunhas das momias mellor preservadas datan do período Inca no Perú, 500 anos atrás, cando nenos que eran sacrificados en ritos eran colocados nos picos das montañas da cordilleira dos Andes. O clima frío e seco actúa na preservación dos corpos.

No estado de Guanajuato, México, foron descubertas en 1865 momias no cemiterio de Santa Paula na cidade de Guanajuato, ao nordeste da Cidade de México. Estas son momias feitas de forma natural e que foron desenterradas entre os anos de 1896 e 1958, cando o goberno local exixiu o pagamento dunha especie de taxa polos corpos enterrados no panteón, cando se desenterraban por non pagar estas taxas e se atopaban momificados estes mostrábanse ao público nos corredores do soto do panteón. Hoxe en día as momias de Guanajuato están expostas no Museo de las momias nun outeiro con vista cara a cidade.

Digno de mención son finalmente as momias naturais preservadas en Sicilia a través da práctica de "drenaxe", pertencentes ao clero e a clase rica, e que datan do século XVI ao XX.

Exemplos de momias naturais

• Todas as momias do Antigo Exipto durante as culturas Naqada.
• Ötzi, habitante dos Alpes italianos da Idade do Cobre.
• Home de Galera.
• Home de Cherchen.
• Home de Tollund, (Dinamarca), Idade de Ferro
• Home de Lindow, (Inglaterra), Idade de Ferro
• Home de sal, minas de sal de Chehrabad, Zanjan, Irán.
• Momias de San Bernardo, Cundinamarca, Colombia.
• Momias de Guanajuato, México.
• Momias das Turberas

Momificación

Momia no Museo Británico.

Momificación é o nome do proceso acuñado polos exipcios no que se sacan os principais órganos, dificultando así a súa descomposición. Xeralmente, os corpos eran colocados en sarcófagos de pedra e envoltos por faixas de algodón ou liño. Tras acabar este proceso de momificación chamábanlle momias. O proceso de momificación duraba preto de setenta días.

A momificación era un proceso bastante complexo e lento. O sacerdote (embalsamador) comezaba por retirar o cerebro do morto, cun gancho, atraves dos furados da nariz. Despois, facían un corte no lado esquerdo do corpo, retirando os órganos, que eran colocados en vasos canopos e gardados no túmulo, ha excepción do corazón, que, por ser necesario na outra vida, era recolocado no seu lugar.

Entón, o corpo era cuberto con natrón (cristais de sal) e deixado a secar durante setenta días. Tras ese proceso, as cavidades eran cheas con liño e substancias aromáticas, e enrolábase o corpo con ligaduras. Os ollos eran cheos con liño ou pedras pintadas de branco. Tamén os animais de compaña eran por veces embalsamados e colocados en sepulturas propias.

Tipos de momificación

Momia (sˁḥ) en xeroglífico

O proceso de momificación exipcia

As primeiras evidencias da momificación intencionada en Exipto remóntase o 3500 a.C. As partes dos corpos humanos momificados, recuperados de Hieracómpolis (ou Nekhen), mostran restos de resina e envoltorios de liño. A primeira momia exipcia completa, data aproximadamente do 3400 a.C., e consérvase hoxe en día no Museo Británico.

A momia 32751 foi alcumada anteriormente como "Ginger", pola súa cor de pelo en honor á actriz estadounidense Ginger Rogers, pero esta práctica interrompeuse en 2004, co fin de proporcionar máis dignidade aos restos humanos. A momia 32751 era un home adulto, a idade exacta da morte é incerta. Foi preservado ao parecer polo contacto directo coa area seca do deserto, aínda que non se sabe se se pretendia a momificación. Vaixelas de cerámica foron recuperadas da tumba, aínda que o seu significado é incerto.

A partir do Imperio Medio de Exipto en diante, os embalsamadores utilizarán sal para eliminar a humidade do corpo. Este sal que se atopa nas beiras dos lagos de auga salgada, o natrón, usábano para secar e conservar a carne pegada nos ósos. Unha vez secas, as momias eran ritualmente untadas con aceites e perfumes.

Véxase tamén

• Taxidermia

Ligazóns externas

• Aspectos Científicos da Momificación Arquivado 23 de maio de 2013 en Wayback Machine. (en portugués)
• Momias de Guanajuato (en inglés)