Macrólido

Eritromicina, un macrólido. O anel macrólido é a lactona (éster macrocíclico) na parte superior esquerda, e os dous azucres abaixo.

Os macrólidos son un tipo de fármacos, na súa maioría antibióticos, cuxa actividade deriva da presenza na súa molécula dun anel macrólido, que consiste nun gran anel lactona macrocíclico normalmente de 14 a 16 membros, ao que están unidos un ou máis desoxiazucres, xeralmente a cladinosa e desosamina. Os macrólidos pertencen ao grupo dos policétidos. Un exemplo importante de macrólido é o antibiótico eritromicina.

Principais macrólidos

Macrólidos antibióticos

Os máis comúns son:

• Azitromicina. Non inhibe a CYP3A4 (Zithromax, Zitromax, Sumamed, Azitrox, Azitrom)
• Claritromicina (Biaxin, Fromilid, Klacid, Klabax, Lekoklar, Infex)
• Diritromicina (Dynabac)
• Ertromicina
• Roxitromicina (Rulid, Surlid, Roxid)
• Telitromicina

Menos comúns ou en proba son:

• Carbomicina A
• Josamicina
• Kitasamicina
• Midecamicina/midecamicina acetato
• Oleandomicina
• Solitromicina
• Espiramicina
• Troleandomicina
• Tilosina/tilocina - utilizada en animais

Cetólidos

Os cetólidos son un novo tipo de antibióticos, que se consideran un subtipo de macrólidos, xa que están estruturalmente relacionados con eles. Derivan da eritromicina por substitución do azucre cladinosa por un grupo ceto e a unión dun carbamato cíclico ao anel de lactona. Utilízanse para tratar infeccións do tracto respiratorio causadas por bacterias resistentes aos macrólidos. Os cetólidos son moi efectivos, xa que teñen dous sitios de unión ao ribosoma; e os máis modernos fluorocetólidos mesmo teñen tres sitios de interacción co ribosoma.

De entre os mencionados anteriormente (e outros) son cetólidos os seguintes:

• Telitromicina (Ketec)
• Solitromicina - o primeiro fluorocetólido
• Espiramicina - usada para o tratamento da toxoplasmose
• Cetromicina
• Ansamicina
• Oleandomicina
• Carbomicina
• Tilocina

Macrólidos non antibióticos

Non todos os macrólidos son antibióticos. Por exemplo, os fármacos tacrolimus, pimecrolimus, e sirolimus son macrólidos que se utilizan como inmunosupresores ou inmunomoduladores. Teñen unha actividade similar á da ciclosporina.

Macrólidos tóxicos

Foron illados e caracterizados diversos macrólidos tóxicos producidos por bacterias, como as micolactonas.

Indicacións

Os macrólidos teñen todos un espectro de actividade moi similar, non penetran no líquido cefalorraquídeo e atinguen altas concentracións na pel, oído medio, secrecións bronquiais, próstata, mucosa gástrica, granulocitos e macrófagos.

Os antibióticos macrólidos utilízanse para o tratamento de infeccións causadas por bacterias grampositivas, como Streptococcus pneumoniae, e Haemophilus influenzae en infeccións respiratorias e de tecidos brandos. O espectro antimicrobiano dos macrólidos é algo máis amplo ca o da penicilina, o que fai que os macrólidos sexan un antibiótico substituto común para pacientes con alerxia á penicilina. Os estreptococos, pneumococos, estafilococos, e enterococos beta-hemolíticos son normalmente susceptibles aos macrólidos. A diferenza da penicilina, os macrólidos son efectivos contra a Legionella pneumophila, micoplasmas, micobacterias, algunhas rickettsias, e Chlamydia.

Os macrólidos non se utilizan en herbívoros non ruminantes, como cabalos e coelllos. Neses animais producen rapidamente unha reacción causando trastornos dixestivos fatais. Só poden ser utilizados en cabalos de menos dun ano de idade, pero evitando que outros cabalos maiores entren en contacto co tratamento con macrólidos (como a nai do poldro, por exemplo).

Modo de acción

Antibacteriano

Os macrólidos son inhibidores da síntese proteica nas bacterias, xa que se unen á subunidade de 50 S do ribosoma bacteriano. Pénsase que fan isto impedindo que a peptidiltransferase do ribosoma enlace o grupo peptidil (proteína en crecemento) unido ao ARNt ao seguinte aminoácido e inhibindo a translocación ribosomal. Outro mecanismo potencial é a disociación prematura do peptidil-ARNt do ribosoma.

As súas accións poden provocar un efecto bacteriostático ou bactericida, segundo a especie bacteriana atacada, a concentración do antibiótico acadada no sitio de infección ou a fase de crecemento en que se encontran as bacterias durante o ataque do antibiótico. Os macrólidos exercen o seu efecto só nos microorganismos que están en proceso de replicación. Os macrólidos penetran máis facilmente nas bacterias grampositivas, a claritromicina é o único que posúe algunha actividade (escasa) sobre bacterias gramnegativas.

Inmunomodulación

Os antibióticos macrólidos eritromicina, claritromicina, e roxitromicina demostraron ser efectivos como tratamento contra certa doenza pulmonar frecuente en Asia chamada panbroquiolite difusa (DPB). O efecto beneficioso dos macrólidos nesta doenza deriva de que controlan os síntomas a través da inmunomodulación, é dicir, axustando a resposta inmunitaria, co beneficio engadido de requirir doses máis baixas. A inflamación diminúe e suprímese a proliferación de neutrófilos e linfocitos. Que o seu efecto se debe a inmunomodulación ponse en evidencia porque se usan a doses moi baixas como para que poidan combater a infección directamente, e porque alivian os síntomas mesmo cando a bacteria é resistente aos macrólidos .

Resistencias

A principal maneira que teñen as bacterias de adquirir resistencia aos macrólidos é por modificación da diana por medio de metilación postranscricional do ARN ribosómico de 23 S bacteriano por metilases. Estas metilases están codificadas polo xene erm, presente en Staphylococcus, Streptococcus, enterobacterias ou Lactobacillus. Esta resistencia adquirida pode estar mediada tanto por plásmidos coma polo cromosoma, por medio de mutacións, e orixina unha resistencia cruzada a macrólidos, lincosamidas, e estreptograminas (un fenotipo MLS-resistente).

Outros tipos de resistencia adquirida que se dan raramente son a produción de encimas que inactivan o fármaco (esterases ou quinases), ou tamén o bombeo activo dependente do ATP, que transporta a substancia fóra da célula.

A azitromicina foi utilizada para tratar a infección de gorxa causada por Streptococcus pyogenes (estreptococos do grupo A ou GAS) en pacientes alérxicos á penicilina, aínda que as estirpes de estreptococos do grupo A resistentes aos macrólidos non son raras. Outra posible opción para estes pacientes é a cefalosporina.

Efectos secundarios

En xeral son bastante seguros. Nalgúns casos poden producir trastornos intestinais, hipersensibilidade cutánea ou eosinofilia. En 2008 un artigo do British Medical Journal salientaba que non é aconsellable combinar macrólidos e estatinas (usadas para rebaixar os niveis de colesterol), xa que isto pode producir unha miopatía debilitante. Isto sucede porque os macrólidos son potentes inhibidores do sistema do citocromo P450, principalmente do CYP3A4. Os macrólidos, principalmente a eritromicina e claritromicina, teñen tamén o efecto de prolongación QT no electrocardiograma, o que pode orixinar torsade de pointes (certa taquicardia ventricular). Os macrólidos teñen reciclaxe enterohepática; é dicir, o fármaco absórbese no tracto intestinal e é enviado ao fígado, para ser despois excretado no duodeno coa bile. Isto pode orixinar unha acumulación do produto no sistema, causando deste modo náuseas. En rapaces o uso da eritromicina foi asociado con estenose pilórica .

Véxase tamén

Outros artigos

• Policétidos
• Eritromicina
• Antibióticos

Ligazóns externas

• Structure Activity Relationships "Antibacterial Agents; Structure Activity Relationships", André Bryskier MD; beginning at pp143

Bibliografía

• Ōmura, Satoshi (2002). Academic Press - Boston, ed. Macrolide antibiotics: chemistry, biology, and practice (2nd ed.). ISBN 0-12-526451-8.