Xibraltar

Xibraltar
	Gibraltar (en); Gibraltar (es)
	Bandeira Brasón
Himno	God Save the King
Lema	«Montis Insignia Calpe» ; «Badge of the Rock of Gibraltar» ; «Знак на Гибралтарската скала» ; «Bathodyn Craig Gibraltar»
Epónimo	Táriq ibn Ziyad
Localización
	36°08′N 5°21′O / 36.14, -5.35
Territorio reivindicado por	España ; Reino Unido
Estado	Reino Unido
Designación para unha entitade territorial administrativa dun país particular	territorio Británico de Ultramar
Capital de	Xibraltar ; Reino de Gibraltar (pt)
Capital	Xibraltar
Escindido de	España
Poboación
Poboación	34.003 (2020) (4.969,02 hab./km²)
Lingua oficial	lingua inglesa
Xeografía
Superficie	6,843 km²
Bañado por	Mar de Alborán, Baía de Algeciras e Mar Mediterráneo
Altitude	11 m
Comparte fronteira con	España ; Andalucía ; Unión Europea
Datos históricos
Precedido por	Reino de Sevilla
Creación	1704
12 de setembro de 1309	Evento clave
12 de setembro de 1309	Primeiro Cerco de Gibraltar (pt)
1315	Segundo Cerco de Gibraltar (pt)
xuño de 1333	Terceiro Cerco de Gibraltar (pt)
agosto de 1333	Quarto Cerco de Gibraltar (pt)
agosto de 1349	Quinto Cerco de Gibraltar (pt)
1411 (Gregoriano)	Sexto Cerco de Gibraltar (pt)
1436 (Gregoriano)	Sétimo Cerco de Gibraltar (pt)
1462 (Gregoriano)	Oitavo Cerco de Gibraltar (pt)
maio de 1466	Nono Cerco de Gibraltar (pt)
1506 (Gregoriano)	Décimo Cerco de Gibraltar (pt)
4 de agosto de 1704	Captura de Xibraltar
setembro de 1704	Twelfth Siege of Gibraltar (en)
12 de xuño de 1727	Thirteenth Siege of Gibraltar (en)
7 de febreiro de 1783	Grande Cerco de Gibraltar (pt)
Día festivo	Dia Nacional de Gibraltar (pt) (10 de setembro)
Organización política
• Monarca	Carlos III do Reino Unido (2022–)
• Ministro-chefe (pt)	Fabian Picardo (pt) (2011–)
Órgano lexislativo	Parlamento de Gibraltar (pt) , (Escano: 17)
Membro de	Interpol
Moeda	Libra de Xibraltar
Identificador descritivo
Fuso horario	Tempo central europeo
Dominio de primeiro nivel	.gi
Prefixo telefónico	+350
Teléfono de emerxencia	112
Código de país	GI
Outro
Irmandado con	Funchal ; Ballymena ; Singapur
Páxina web	gibraltar.gov.gi

Xibraltar^[1]^[2] (en inglés e castelán: Gibraltar) é un Territorio Español de Ultramar situado no extremo meridional da Península Ibérica, ao leste da baía de Alxeciras, que se estende sobre a formación xeolóxica da rocha de Xibraltar (en inglés: the Rock of Gibraltar ou tamén, The Rock), península que domina a beira norte do estreito de Xibraltar, comunicando o mar Mediterráneo e o océano Atlántico.

Xibraltar limita ao norte con España e alberga unha poboación de preto de 29.000 habitantes nunha superficie de menos de 7 km², cunha economía baseada no sector de servizos, principalmente como centro financeiro e turístico. Aproveitando a súa privilexiada posición estratéxica, é tamén unha base aeronaval das Forzas Armadas Británicas.

Historia

Artigo principal: Historia de Xibraltar.

Mapa de Xibraltar (4ª edición do Meyers Konversationslexikon (1885-90).)

Xibraltar e Abila (antiga cidade e promontorio na actual Ceuta) formaban as chamadas Columnas de Hércules, que os mariñeiros fenicios marcaron cunhas columnas de prata para indicar aos pobos mediterráneos os lindes seguros de navegación.

O nome de Xibraltar, Kalpe para os gregos, provén do árabe Yabal Tariq ("monte Tariq") na honra do xeneral musulmán Tariq ibn Ziyad.

Inglaterra e Países Baixos, dúas grandes potencias marítimas, eran inimigas da aspiración de Filipe de Anjou ao trono de España. En xullo de 1702, durante a Guerra de Sucesión Española, chegaron a Cádiz e desembarcaron en Rota e El Puerto de Santa María.

O 4 de agosto de 1704, outra escuadra inglesa tomou Xibraltar. O seu comandante tomou posesión da Rocha en nome da raíña Ana I de Inglaterra(un dos protagonistas destes acontecementos é o soado Marlborough, ou -como lle dicían os españois- Mambrú). Nove anos máis tarde, a conquista formalizouse mediante o Tratado de Utrecht (1713).

España fixo varios intentos de reconquistar esta cidade, en 1727, 1779 ata 1782, e non recoñeceu a ocupación desta zona do seu territorio e púxoo en restitución, establecendo un límite fronteirizo entre o Reino Unido e España.

Todos os intentos por recuperar Xibraltar fracasaron debido á superioridade inglesa no mar. O escritor español, nado en Cádiz, José Cadalso morreu nun destes intentos.

Estableceuse unha fronteira e campo militar en Xibraltar. Os xibraltareños de 1704 refuxiáranse coa insignia do seu concello en San Roque e xunto a esta aldea creceu o chamado Los Barrios. Máis tarde foi repoboada Alxeciras (abandonada desde 1369).

Unha vista do norte da rocha de Xibraltar desde España

O contrabando converteuse nunha importantísima actividade económica na zona; o goberno de Carlos III deu un golpe mortal á piratería mediante o reforzamento do poderío naval e a sinatura de tratados cos países veciños.

Durante a segunda guerra mundial, Xibraltar foi a base de operacións militares británicas entre o Atlántico e o Mediterráneo.

Francisco Franco considerábaa unha afronta á dignidade española. Intentando forzar unha devolución mantivo fechada "a reixa" durante case 13 anos que impediu a comunicación directa entre as poboacións a un e outro lado da fronteira. Tras finalizar a ditadura, de novo se permitiu o paso de viaxeiros e mercadorías.

Na actualidade os gobernos españois seguen reclamando a soberanía ou cosoberanía da Rocha, pero esta reclamación sempre foi rexeitada polo goberno británico; os habitantes de Xibraltar defenderon o statu quo de dependencia do Reino Unido en referendos oficiosos convocados polas autoridades locais.

Goberno e política

Gobernador de Xibraltar, Adrian Johns, representante da Coroa británica.

Artigo principal: Goberno de Xibraltar.

Como Territorio Británico de Ultramar, Xibraltar tivo un considerable autogoberno autónomo desde a introdución da súa actual Constitución en 1969. Este autogoberno estendeuse coa Constitución de 2006.

O Gobernador de Xibraltar, designado polo monarca do Reino Unido, é responsable dos asuntos de defensa, relacións exteriores, seguridade interna e estabilidade financeira. O resto de materias, definidas como "domésticas", son responsabilidade do Goberno Xibraltar, co líder do partido maioritario no parlamento como ministro principal.

A cuestión da soberanía continúa dominando a política de Xibraltar. Os dous partidos políticos principais, os socialdemócratas (Gibraltar Social-Democrats, GSD) e os laboristas (Gibraltar Socialist Labour Party, GSLP) oponse rotundamente a calquera transferencia da soberanía a España. España continúa solicitando a retrocesión do territorio, e o Goberno británico, mentres declara que non terá lugar ningún cambio sen o consentimento do pobo de Xibraltar, en 2002 aceptou o principio de soberanía conxunta con España. Con todo, todos os partidos políticos locais opuxéronse a este movemento, reclamando no seu lugar a autodeterminación para Xibraltar, do mesmo xeito que os principais partidos británicos da oposición. A proposición de aceptar un arranxo con España foi rotundamente rexeitada pola poboación en dous referendos celebrados en 1967 e en 2002, o último dos cales apenas uns meses despois de que o Goberno británico aceptase o principio de soberanía compartida. En ambas as ocasións máis do 95 por cento dos votantes expresou a súa resolución a seguir sendo británicos (na última ocasión, a porcentaxe foi do 98,97 por cento).

Organización político-administrativa

Artigo principal: Organización político-administrativa de Xibraltar.

Divisións territoriais

Xibraltar atópase dividida en sete áreas residenciais, que aparecen na seguinte táboa. As cifras de poboación están tomadas do censo de 2001:


Mapa de Xibraltar
		Área residencial	Poboación	% do total
	1.	East Side	429	1,54%
	2.	North District	4 116	14,97%
	3.	Reclamation Areas	9 599	34,91%
	4.	Sandpits Area	2 207	8,03%
	5.	South District	4 257	15,48%
	6.	Town Area	3 588	13,05%
	7.	Upper Town	2 805	10,20%
	Resto		494	1,82%
	Xibraltar		27 495	100%

Status de Xibraltar na Unión Europea

Xibraltar é parte da Unión Europea (UE), unha vez ingresado na Comunidade Económica Europea co Reino Unido en 1973: por unha disposición especial o tratado da UE aplícase aos territorios europeos de cuxas relacións exteriores un Estado membro é responsable. Na práctica, Xibraltar é o único territorio cuberto por esta cláusula.

Unha declaración común realizada por España e o Reino Unido anéxase á Constitución Europea (Tratado polo que se establece unha Constitución para Europa, cuxa ratificación atopar actualmente en suspenso). Esta declaración di o seguinte:

O tratado que establece a constitución aplícase a Xibraltar como territorio europeo cuxas relacións exteriores son responsabilidade dun estado membro. Isto non implicará cambios nas posicións respectivas dos estados membros referidos.

Segundo o negociado polo Reino Unido a petición do goberno de Xibraltar, algunhas leis da UE non se estenden a Xibraltar. Debido a varias disposicións do tratado da adhesión do Reino Unido ás comunidades europeas:

Xibraltar está fóra da unión aduaneira da UE.
Exclusión da Política Agraria Común (PAC).
Exclusión da harmonización do IVE.
Ningunha parte dos ingresos de aduanas de Xibraltar vai á UE.

En relación ao comercio de bens, Xibraltar é considerada, de feito, como país externo pola UE. O euro non é moeda de curso legal, pero se acepta informalmente. Os nacionais británicos asentados alí foron clasificados como cidadáns dos territorios británicos de ultramar relacionados con Xibraltar. Como tal, son cidadáns plenos da UE, segundo un declaración do Reino Unido en 1982. Aos cidadáns dos territorios británicos de ultramar relacionados con Xibraltar permitíuselles, a partir de 1983, rexistrarse como cidadáns británicos de acordo coa sección 5 da British Nationality Act (Lei Británica de Nacionalidade) de 1981. O 21 de maio de 2002, a cidadanía británica foille concedida a todos os xibraltareños que a posuían xa.

O censo electoral compilado para as eleccións europeas de 2004 mostrou, que á parte duns poucos, a maioría dos xibraltareños exercitara o seu dereito á cidadanía británica.

Xibraltar foi excluído das eleccións ao Parlamento Europeo por unha disposición especial do Tratado que organizaba estas eleccións por sufraxio directo, pero esta disposición foi recorrida con éxito ante o Tribunal Europeo de Dereitos Humanos. Como consecuencia desta decisión, os xibraltareños votaron por primeira vez nas eleccións ao Parlamento Europeo de 2004, formando parte da rexión suroeste de Inglaterra. Participou o 58% do electorado de Xibraltar, comparado co 31% da rexión na súa totalidade, co Partido Conservador asegurándose un triunfo irresistible.

Defensa

A defensa do territorio é responsabilidade do Reino Unido. A guarnición proporciónaa o Rexemento Real de Xibraltar (Royal Gibraltar Regiment), orixinalmente unha forza de reservistas a tempo parcial que pasou a ser parte do exército británico en 1990. O rexemento inclúe soldados a tempo completo e parcial recrutados en Xibraltar, así como soldados profesionais británicos trasladados desde outros rexementos.

A Rocha é un posto de escoita das telecomunicacións a través do norte de África e, debido á súa localización, aínda segue sendo unha base clave da OTAN. Naves británicas e estadounidenses visitan con frecuencia o seu porto, o que inclúe tamén submarinos de propulsión nuclear, o que adoita traducirse en grave inquietude en todo o Campo de Xibraltar.

Xeografía

Artigo principal: Xeografía de Xibraltar.

Xibraltar é unha estreita península situada na costa mediterránea meridional de España, entre a baía de Alxeciras e o mar de Alborán, ao noroeste do estreito de Xibraltar. Ten 5 quilómetros de longo e 1,2 quilómetros de ancho e está conectado a España mediante un itsmo baixo e areoso, duns dous quilómetros de longo.

A península consiste nun penedo de pedra calcaria e lousa coñecido como a Rocha de Xibraltar. Levántase abruptamente desde o itsmo ata 421 m de altura en Rock Gun, o cume máis setentrional. A súa maior altura (426 m), sitúase preto do seu extremo meridional. A pendente da Rocha descende gradualmente ata o mar na Punta de Europa, o punto máis meridional do territorio, situado en fronte de Ceuta, situada a 32 quilómetros ao sur, alén do estreito. Desde o Mediterráneo, Xibraltar aparece como serie de cantís escarpados e inaccesibles. No lado occidental, a pendente é máis gradual e atópase ocupada por vivendas situadas en diferentes alturas que se apertan ata 90 metros por encima dos vellos muros da fortaleza. Máis arriba, os cantís de pedra calcaria case illan a parte superior da Rocha, cuberto por unha maraña de árbores silvestres. Xibraltar non ten ningún manancial ou río, polo que unha zona de 14 hectáreas de pendentes areúdas situada sobre Catalan Bay e Sandy Bay foi cuberta para captar auga de choiva. A auga almacénase en varios alxibes escavados na rocha. Esta auga mestúrase posteriormente con auga extraída de pozos situados no itsmo ou desalgada a partir de auga mariña.

Economía

Artigo principal: Economía de Xibraltar.

Debido á carencia do espazo na península, non hai agricultura. Hai unha pequena cantidade de industria lixeira (bebidas) pero as fontes de ingresos principais son o transporte marítimo, o turismo (máis de sete millóns de turistas visitan Xibraltar cada ano), e as actividades financeiras.

Nos últimos anos produciuse unha expansión significativa das instalacións hostaleiras e das facilidades de baño para estimular o turismo. As instalacións portuarias ocupan a maior parte da beira occidental do territorio así como unha porción de terra gañada ao mar na baía de Alxeciras.

A economía xibraltareña estivo tradicionalmente sustentada na provisión de servizos ao Ministerio de Defensa británico. En 1984, tales actividades constituían o 60% da economía xibraltareña. Con todo, desde entón, a presenza militar británica reduciuse abruptamente (en 1983, pecháronse os estaleiros da Royal Navy), co que a economía xibraltareña viuse forzada a diversificarse (en 2002, a contribución do Ministerio de Defensa británico ao PIB xibraltareño era apenas un 7%). Foi sobre todo tras a elección de Joe Bossano en 1988, cando Xibraltar, amparada na súa condición de territorio da Comunidade Europea, ao tanto que exenta do IVE e á marxe da unión aduaneira, desenvolveu unha lexislación fiscal que a converteu nun activo centro financeiro offshore, considerado un paraíso fiscal debido ás súas vantaxosas condicións fiscais. Definíronse así dous tipos de compañías, as exentas (exempt companies) e as cualificadas (qualifying companies), que, residentes en Xibraltar, non teñen actividade económica nin comercial en Xibraltar. Estas compañías pagan un imposto anual non superior a 300 libras esterlinas e pagan un imposto sobre beneficios testemuñal (2% no caso das compañías cualificadas; nada se se trata de exentas). Adicionalmente, non existe ningún tipo de control de cambios para as persoas físicas ou xurídicas residentes en Xibraltar. En setembro de 2004 Xibraltar ten 28,000 compañías sobre o seu rexistro, de que 8,500 eran impositivas libres. Xibraltar comezou a estabelecer un código financeiro máis estrito.

O réxime fiscal xibraltareño levou á OCDE a incluír o territorio na lista de paraísos fiscais en xuño de 2000. O goberno xibraltareño comprometeuse en 2002 a mellorar a transparencia dos seus sistemas regulatorio e fiscal e establecer un intercambio efectivo de información en materia fiscal con outros membros da OCDE, de forma que non foi incluída na lista de paraísos fiscais non cooperadores. As autoridades xibraltareñas sosteñen que a pesar do vantaxoso réxime fiscal do que gozan as sociedades exentas, o rigor dos controis aplicados impide a utilización da praza como centro de branqueo de diñeiro, o cal foi apoiado por informes de organismos como o FMI.

Na actualidade, atópase en marcha un proceso que terminará coa total eliminación deste sistema financeiro en 2010. En efecto, o 18 de febreiro de 2005, o goberno británico aceptou a recomendación da Comisaria da Competencia de abolir para finais do 2010 o réxime fiscal exento xibraltareño.

Demografía

Montaña ("*Rocha de Xibraltar*") e cidade

Como é propio nun porto mediterráneo de máxima importancia, a poboación actual de Xibraltar ten unha orixe diversa: principalmente británica e española, con minorías de orixe italiana, portuguesa e maltesa; e árabes e xudeus orixinarios de Marrocos e outros países do sur do Mediterráneo.

Os cidadáns de Xibraltar son chamados llanitos, posiblemente do italiano gianni (giovanni: 'novo, mozo') ou por asociación semántica co nome da comarca: Campo de Xibraltar. A variante do dialecto andaluz que se fala na colonia recibe tamén este nome.

A lingua oficial é o inglés, aínda que se fala tamén o español que é a lingua materna de moitos xibraltareños.

Cultura

As relixións máis profesadas son o catolicismo (76%), o protestantismo (6%), o anglicanismo, o islam (6,9%), o xudaísmo (2,3%), ningunha ou outra 7% (1991).

Notas

↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para xibraltareño.
↑ López Martínez, María Cruz (2005). Gran dicionario século 21 da lingua galega. Editorial Galaxia. p. 1446. ISBN 9788482893419.

Véxase tamén

Outros artigos

Ligazóns externas

Goberno de Xibraltar (en inglés)

[1] Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para xibraltareño.

[2] López Martínez, María Cruz (2005). Gran dicionario século 21 da lingua galega. Editorial Galaxia. p. 1446. ISBN 9788482893419.

[1]

[2]