Mba'ekuaarã yvy'ape retepy rehegua

Umi 15 yvy'ape vorekue tuichavéva.

Mba'ekuaarã yvy'ape retepy rehegua térã Epañañe'ẽme tectónica de placas (oúva Gyresiañe'ẽgui τεκτονικός, tektonicós, "omba'eapóva") ha'e peteĩ mba'ekuaarã omyesakãva mba'éichapa oñemopyendáva ha oñemohendáva ñande yvy'ape (tuichaitéva ko litosfera, Yvy apekue oka peguáva, ho'ysãvéva ha hatãvéva umi apekue ambuévagui Yvy ryepy peguáva). Ko mba'ekuaarã omombe'u mba'éichapa oiko umi yvy'ape vorekue (placas tectónicas), ojapojoáva ñande yvy'ape tuichakue, ha omyesakã avei mba'éichapa osyryry hikuái yvypyhoja ári, moõitépa oho hikuái ha mba'épa oiko ojopokóvo. Ko mba'ekuaarã rupive ikatu jaikuaa mba'éichapa heñói yvytyrysýi, yvyryrýi ha yvyrata, ha mba'érepa ndaha'éi oparupiete ikatúva jajuhu umíva.

Umi yvy'ape vorekue oku'e mbegueiterei ha ndaikatúi jahecha ndaha'éirõ tembiporu oha'ãkuaáva rupive. Techapyrã, upe pya'evéva oĩ Ypa'ũ Pascua ypýpe, amo 3400 km tetã Chíle guive, oku'e ojopoívo hikuái hetave 15 cm peteĩ arýpe, upe mbeguevéva katu oĩ paraguasu Ártiko-pe ha oku'e sa'ive 2,5 cm peteĩ arýpe. Oku'e hikuái ñande Yvy tuichakuévo ha ojopokóvo térã ojopoívo heta mba'e iñambue yvy'apépe, upéicha heñói umi yvytyrysýi yvateitéva (ha'éva Himaláia, Áype, Pirinéo, Urále, Andes, ha heta ambuéva). Ojopichývo hikuái amo hembe'yhápe oiko yvy'apépe yvyryrýi.

Kuarahy Ypykatúpe, ñande Yvy añónte oguereko yvy'ape vorekue oku'ekuaáva. Jepémo, ojekuaa ymaite Mbyja Ko'ẽ, Mbyja Pytã ha umi jasy tuichavéva Húpiter pegua oguereko va'ekue avei ijapépe heta vorekue oku'éva.