Բազմակուսակցական համակարգ

Բազմակուսակցական համակարգ, կուսակցական համակարգ, որում ընդ­գրկված են երկուսից ավելի կուսակցութ­յուններ. այսինքն՝ տվյալ պետության մեջ իշխանության համար պայքարին մաս­նակցում են երկուսից ավել կուսակցութ­յուններ, ընդ որում այդ կուսակցություն­ներից ոչ մեկը չի կարողանում ստանալ ընտրողների ձայների մեծամասնությու­նը և ապահովել խորհրդարանական մեծամասնություն։ Տարբերում են եոակուսակցական, քաոակուսակցական, հնգակուսակցական, ատոմացված և այլ կուսակցական համակարգեր։ Այս­պիսի բաժանումը պայմանավորված է այն բանով, թե քանի ազդեցիկ կուսակ­ցություններ կան տվյալ պետությունում, որոնք խորհրդարանական ընտրություն­ներում ստացել են խորհրդարանական ներկայացուցչականություն։ Առհասա­րակ «բազմակուսակցականություն» տերմինն օգտագործելիս նկատի են առն­վում ոչ թե տվյալ պետությունում գործող բոլոր կուսակցությունների ամբողջությու­նը, այլ այն կուսակցությունները, որոնք ընտրությունների արդյունքում ձեռք են բերում խորհրդարանական տեղեր և մասնակցում են կառավարական կոալիցիաների ձեւավորմանը։ Բազմակուսակցական համակարգի շրջանակներում տարբերակում են.

1. «Բևեռացված պլյուրալիզմի» կուսակցական համակարգերը, որոնց բնո­րոշ է գոյություն ունեցող սոցիալ-տնտեսական կարգի դեմ հանդես եկող կուսակ­ցությունների, ինչպես նաև աջ և ձախ ընդդիմությունների, գաղափարախոսական տարաձայնությունների բևեռացման, կենտրոնախույս միտումների առկայությունր են։
2. «Չափավոր պլյուրալիզմի» կուսակցական համակարգերը, որոնք ընդգրկում են երեքից-հինգ կուսակ­ցություններ, որոնցից ոչ մեկը չի կարող ինքնուրույն ձևավովրել իշխանություն, որի հետեւանքով ձևավորվում են կոալիցիոն կառավարություններ։ Այսպիսի համակարգերում բացակայում են սոցիալ-տնաեսական կարգի դեմ հանդես եկող կուսակցությունները երկկողմա­նի ընդդիմությունները, գաղափարախոսական լուրջ տարաձայնությունները, գերակշռում են կենտրոնաձիգ միտումները և այլն։ Բազմակուսակցական համակարգը կարող է լինել մեկ աոաջատսսր կուսակցություն, որը դառնում է կոալիցիոն կառավարության հիմքը, կամ առաջատար կուսակցություն կարող է չլինել։

Հայաստան

Հայաստանում Բազմակուսակցությունն առաջին անգամ ամրագրվել է Հա­յաստանի անկախության մասին հռչակագրում, ապա նաև ՀՀ Սահմանադրությունում։ Բազմակուսակցության սկզբունքը չի բացա­ռում օրենքով սահմանված կարգով ար­գելել կամ կասեցնել այն կուսակցության գործունեությունը, որը չի համապատասխանում օրենքներին։ Այդ լիազորությունները ՀՀ Սահմանադրությամբ վերահաստատված է Սահմանադրական դատարանին (հատոր 100, կետ 9)։ Իրավաբանական (ձևական) բազմակուսակցությունը պետք է տարբերել իրական բազմակուսակցությունից, այսինքն՝ տվյալ պետությունում առկա և գործող կուսակցությունների համակար­գը, որը ներկայացնում է քաղաքական և սոցիալական շահերի ողջ գունաշարը։

Աղբյուրներ

• Հայկական Սովետական Հանրագիտարան, հատոր 1-12, 1974-1986 թթ, Երևան
• Է․ Աղայան «Արդի հայերենի բացատրական բառարան», հատոր 1-2, 1976 թ, Երևան
• А․ Б. Барихин "Большой юридический словарь", 2002 թ, Москва