Jump to content

Կանաչ քաղաքականություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Կանաչ քաղաքականություն
Քաղաքական փիլիսոփայություն Խմբագրել Wikidata
քաղաքական գաղափարախոսություն Խմբագրել Wikidata
Ենթակատեգորիա• point of view
 • դպրոց Խմբագրել Wikidata
Թեմայով վերաբերում էenvironmentalism Խմբագրել Wikidata

Կանաչ քաղաքականությունը կամ էկոքաղաքականությունը քաղաքական գաղափարախոսություն է, որը նպատակաուղղված է խթանել էկոլոգիապես կայուն հասարակություն, որը հաճախ, բայց ոչ միշտ, արմատավորված է բնապահպանության, բռնության մերժման, սոցիալական արդարության և շարքային քաղաքացիների ժողովրդավարությանը[1][2]։ Այն սկսեց ձևավորվել արևմտյան աշխարհում 1970-ականներին. այդ ժամանակից ի վեր կանաչ կուսակցությունները զարգացել և հաստատվել են աշխարհի շատ երկրներում և որոշակի ընտրական հաջողությունների են հասել։

Կանաչ քաղաքական տերմինն ի սկզբանե օգտագործվել է որպես ՝ die Grünen (գերմաներենից թարգմանաբար նշանակում է «կանաչներ»[3][4]՝ կապված 1970-ականների վերջին ձևավորված կանաչների կուսակցության հետ[5]։ “Քաղաքական էկոլոգիա” տերմինը երբեմն օգտագործվում է ակադեմիական շրջանակներում, սակայն այն ներկայացվում է որպես ուսումնասիրության միջճյուղային ոլորտ, քանի որ ակադեմիական գիտաճյուղն առաջարկում է լայնածավալ ուսումնասիրություններ՝ ներգրավելով  էկոլոգիական հասարակական գիտությունները քաղաքական տնտեսության հետ միասին այնպիսի թեմաների շրջանակներում, ինչպիսիք են դեգրադացումն(անկումը) ու կղզիացումը, բնապահպանական հակամարտությունը, պահպանողականությունը և վերահսկողությունը, բնապահպանական ինքնությունները և սոցիալական շարժումները[6][7]։

Կանաչ քաղաքականության կողմնակիցները ՝ բնապահպանական, ֆեմինիստական և խաղաղության շարժումներ ղեկավարողների հետ  բազմաթիվ գաղափարներ են կիսում։ Բացի ժողովրդավարությունից և էկոլոգիական խնդիրներից՝ կանաչ քաղաքականությունը մտահոգված է քաղաքացիական ազատություններով, սոցիալական արդարությամբ, բռնության մերժմամբ՝ երբեմն նաև տեղական շահերի տարբերակով, ինչպես նաև հակված է  սոցիալական առաջադիմությանը օժանդակելուն[8]։ Կանաչների կուսակցության ծրագրերը քաղաքական ոլորտում հիմնականում ձախակողմյան են համարվում։ Կանաչ գաղափարախոսությունը կապվում է այլ էկոկենտրոն քաղաքական գաղափարախոսությունների հետ, ներառյալ էկոֆեմինիզմը, էկո-սոցիալիզմը և կանաչ անարխիզմը[9]։ Քանի որ ձախակողմյան կանաչ քաղաքական փիլիսոփայությունը զարգանում էր, աջ թևում նույնպես առաջացան առանձին հակադիր շարժումներ, որոնք էկոլոգիական բաղադրիչներ էին ներառում՝ ինչպիսիք են էկոկապիտալիզմը և կանաչ պահպանողականությունը։

Պատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ազդեցություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կանաչ քաղաքականության կողմնակիցները հակված են  այն ավելի բարձր աշխարհայացքի մաս համարել և ոչ թե պարզապես քաղաքական գաղափարախոսություն։ Կանաչ քաղաքականությունը կառուցում է իր բարոյագիտական դիրքորոշումը տարբեր աղբյուրների հիման վրա՝ բնիկ ժողովուրդների արժեքներից մինչև Մահաթմա Գանդիի, Բարուխ Սպինոզայի և Յակոբ ֆոն Ուեքսկյուլի բարոյագիտությունը:Այս մարդիկ ազդեցին կանաչ մտքի վրա՝ նախատեսվող յոթերերդ սերնդի աջակցությամբ, ինչպես նաև ազդեցին բարոյական ընտրություն կատարելու յուրաքանչյուր անհատի անձնական պատասխանատվության վրա։

Բնության վրա մարդու գործողությունների անբարենպաստ հետևանքների անհանգստությունը նախորդում է բնապահպանության ժամանակակից հայեցակարգին։ Հին Հռոմից և Չինաստանից հեռու գտնվող սոցիալական մեկնաբանները դժգոհում էին օդի, ջրի և աղմուկի աղտոտվածությունից[10]։

Մինչև լուսավորչական մտածողները բնապահպանության փիլսիոփայական արմատներն են համարվում նախ Ռուսոն՝ Ֆրանսիայում ապա ավելի ուշ հեղինակ ու բանգետ Թորոն ՝ Ամերիկայում[11]։ Հատուկ ուղվածության բնապահպանությունը սկիզբ է առել 19-րդ դարի վերջին Եվրոպայում և Միացյալ Նահանգներում՝ որպես արձագանք Արդյունաբերական հեղափոխությանը, որը շեշտը դնում է անզուսպ տնտեսական ընդարձակման վրա[12]։

«Կանաչ քաղաքականությունը» սկսվեց որպես պահպանողականության և պահպանման շարժում, դրանցից մեկն էր Սիերրա Ակումբը, որը հիմնադրվել է Սան Ֆրանցիսկոյում 1892 թվականին։

Այսօր կանաչ կուսակցություններ կազմող  ձախակողմյան-կանաչ կողմանկիցները տերմինաբանությունը  ստեղծում  են էկոլոգիա գիտությունից, իսկ քաղաքականությունը՝ բնապահպանությունից, խորը էկոլոգիայից, ֆեմինիզմից, պացիֆիզմից, անարխիզմից, ազատական սոցիալիզմից[13], ազատական պոզիբիլիզմից, սոցիալական դեմոկրատիայից, էկո-սոցիալիզմից և /կամ սոցիալական էկոլոգիայից կամ կանաչ ազատականությունից։ 1970-ական թվականներին, երբ այս շարժումների ազդեցությունը մեծացավ, կանաչ քաղաքականությունը թափ առավ որպես նոր փիլիսոփայություն և կլանեց նախորդների նպատակները։ Կանաչների կուսակցություն քաղաքական շարժումը չպետք է շփոթել այն անհերքելի փաստի հետ, որ  ծայրահեղ աջերի և ֆաշիստական որոշ կուսակցությունների ազգայնականությունը երբեմն կապված է կանաչ քաղաքականության մի տեսակի հետ, որը ըստ շատ քիչ հեղինակների՝  առաջ է քաշում բնապահպանությունը՝ որպես «հայրենիքի» հպարտության ձև[14][15][16]։

Վաղ զարգացումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հոլանդական Kabouters խումբը 1970 թվականի հունիսին  Ամստերդամի Gemeenteraad-ի (Քաղաքային խորհուրդ) 45 տեղերից 5-ը շահեց, ինչպես նաև երկուական տեղ Հաագայի և Լևվարդենի խորհուրդներում և մեկական տեղ Առնհեմում, Ալկմարում և Լեյդենում։  Kabouters-ը Պրովոյի բնապահպանական “Սպիտակ Պլանների” արդյունքն էին, և նրանք առաջարկեցին «Groene Plannen»-ը («Կանաչ պլաններ»)[17]։

Մարդիկ հավաքվում են <<Արժեքներ>> կուսակցության շուրջ, որը համարվում է աշխարհում ազգային մակարդակով առաջին բնապահպանական կուսակցությունը։Նամբասա, 1979 թ․։

Առաջին քաղաքական կուսակցությունը հիմնադրվել է Ավստրիայում 1972 թվականի մարտին, ստեղծվել է բնապահպանական հիմնախնդիրների իր դրդապատճառով, այն է՝ անտառահատումների և ջրամբարի ստեղծման դեմ պայքարը, որը կվնասեր Փեդեր լիճը․թեև նահանգային ընտրություններում հավաքեց երեք տոկոս ձայն, այն ոգեշնչման աղբյուր դարձավ ամբողջ աշխարհում՝ Կանաչների կուսակցություն ստեղծելու համար[18]։ 1972թ. մայիսին Վելինգթոնի Վիկտորիա համալսարանում կայացած ժողովում երևան եկավ “Արժեքների կուսակցությունը”,  աշխարհի առաջին կանաչ կուսակցություննը, որը մրցում է՝ Խորհրդարանում տեղ զբաղեցնելու համար[19]։ 1972 թվականի նոյեմբերին Մեծ Բրիտանիայում ստեղծվեց Եվրոպայի առաջին կանաչ կուսակցությունը՝ «ԺՈՂՈՎՈՒՐԴ» անունով[20]։

Գերմանական Կանաչների կուսակցությունը Եվրոպայում առաջին Կանաչների կուսակցությունը չէր, որն ուներ անդամներ ազգային կարգով ընտրված, բայց տպավորությունը հակառակն էր, քանի որ  արժանացել էին լրատվամիջոցների ահռելի ուշադրությունը, իսկ գերմանական Կանաչները 1980 թվականի դաշնային ընտրություններում պայքարեցին՝ իրենց առաջին ազգային ընտրությունների համար։ Նրանք սկսեցին հանդես գալ որպես քաղաքացիակն խմբերի և քաղաքական քարորզարշավների ժամանակավոր դաշինքներ, որոնք միասին հասկացան, որ իրենց շահերը բոլորի կողմից ընդունված կուսակցությունների կողմից չեն արտահայտվում։ 1979թ. Եվրոպական ընտրություններում անզիջում պայքարից հետո նրանք անցկացրին համաժողով, որում բացահայտվեց Կանաչների կուսակցության Չորս Հենասյուները, որտեղ Նախնական դաշինքի բոլոր խմբերը կարող էին համաձայնության գալ՝ հիմնվելով կուսակցության ընդհանուր դրդապատճառների վրա՝ եռակցելով այս խմբերը որպես մեկ կուսակցություն։ Դրույթների այս հայտարարությունն այն ժամանակվանից կիրառվել է աշխարհի շատ Կանաչ կուսակցությունների կողմից։ Հենց այս կուսակցությունն առաջին անգամ ստեղծեց «Կանաչ» տերմինը (գերմաներեն «Grün») և ընդունեց արևածաղկը որպես խորհրդանիշ։ «Կանաչ» տերմինը ստեղծել  է Գերմանիայի Կանաչների կուսակցության հիմնադիրներից մեկը՝ Պետրա Քելլին, այն բանից հետո երբ նա այցելեց Ավստրալիա և տեսավ Շինարարության Բանվոր դասկարգի ֆեդերացիայի գործողությունները և գործադուլի կանաչ ակցիաները[21]։ 1983 թվականի դաշնային ընտրություններում Կանաչները Բունդեսթագում շահեցին 27 տեղ։

Հետագա զարգացումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կանադական առաջին ներխուժումը դեպի կանաչ քաղաքականություն տեղի ունեցավ Մարիթիմում, երբ 11 անկախ թեկնածուներ (ներառյալ մեկը Մոնրեալում և մեկը Տորոնտոյում) մասնակցեցին 1980-ի դաշնային ընտրություններին՝ “Փոքր կուսակցության” անվան տակ։ Ոգեշնչված Շումախերի «Փոքրը գեղեցիկ է» կարգախոսով՝ “Փոքր կուսակցության” թեկնածուները առաջադրվեցին  այդ ընտրություններում՝ հստակեցված նպատակով՝ առաջ քաշել հակամիջուկային ոլորտը։ Այն  որպես պաշտոնական կուսակցություն գրանցված չէր, սակայն իրենց  ջանքերի շնորհիվ որոշ մասնակիցներ շարունակեցին  և ստեղծեցին Կանադայի Կանաչների կուսակցությունը 1983 թվականին (այդ տարի ստեղծվեցին նաև Օնտարիոյի Կանաչները և Բրիտանական Կոլումբիայի Կանաչները)։ Կանադայի Կանաչների կուսակցության նախկին ղեկավար Էլիզաբեթ Մեյը  “Փոքր կուսակցության” սադրիչն ու թեկնածուներից մեկն է եղել, և նա ի վերջո 2011 թվականին Կանադայի դաշնային ընտրություններում ընտրվել է Կանաչների կուսակցության անդամ[22]։

Ֆինլանդիայում Կանաչների Լիգան դարձավ առաջին եվրոպական Կանաչների կուսակցությունը, որը 1995 թվականին կազմեց պետական մակարդակով Մինիստրների Կաբինետ։ Հետևեցին գերմանական կանաչները՝ 1998-ից 2005 թվականներին կառավարման համակարգ ձևավորելով Գերմանիայի Սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցության («Կարմիր-կանաչ դաշինք») հետ։ 2001 թվականին նրանք դաշինք կնքեցին. վերջ դնել Գերմանիայում միջուկային էներգիայի հույսին մնալուն և համաձայնեցին մնալ կոալիցիայում նաև 2001 թվականի աֆղանական պատերազմի ժամանակ և աջակցել Գերմանիայի կանցլեր Գերհարդ Շրյոդերի կառավարությանը։ Սա նրանց հակամարտության մեջ մտցրեց  աշխարհի շատ Կանաչների հետ, բայց ցույց տվեց, որ նրանք ունակ են դժվար քաղաքական փոխզիջումների։

Ինդուլիս Էմիսը Լատվիայի վարչապետն էր տասը ամիս՝ 2004 թվականին, և, լինելով Լատվիայի Կանաչների կուսակցության առաջնորդ՝ Կանաչներ գյուղատնտեսների  , սկանդինավյան ագրարային կուսակցության և Կանաչների կուսակցության դաշնակից այդ ամենը դարձրեց նրան ամբողջ աշխարհի պատմության մեջ առաջին կանաչ քաղաքական գործիչը, որը ղեկավարել է երկիրը։ 2015 թվականին Էմսիսի կուսակից գործընկեր Ռայմոնդս Վեյոնիսը Լատվիայի խորհրդարանի կողմից ընտրվել է Լատվիայի նախագահ։ Վեջոնիս դարձավ աշխարհի առաջին կանաչ պետության ղեկավարը։

Գերմանիայի՝ 2011 թվականի Բադեն-Վյուրտեմբերգ նահանգային ընտրություններում՝ զբաղեցնելով երկրորդ տեղը Կանաչների կուսակցությունը դարձավ սոցիալ-դեմոկրատների հետ կոալիցիայի առաջնորդը։ 2016 թվականի հաջորդ նահանգային ընտրություններում Կանաչների կուսակցությունը առաջին անգամ դարձավ ամենաուժեղ կուսակցությունը գերմանական Լանդտագում։

2016 թվականին Ավստրիական Կանաչների նախկին առաջնորդ (1997-ից 2008 թվականներին) Ալեքսանդր Վան դեր Բելենը, պաշտոնապես իրեն հայտարարելով ինքնիշխան, հաղթանակ տարավ 2016 թվականի Ավստրիայի նախագահական ընտրություններում՝ ինքն իրեն դարձնելով  երկրորդ Կանաչ պետության ղեկավարն ամբողջ աշխարհում և առաջինը, որն ուղղակիորեն ընտրվեց ժողովրդի կողմից։ Ընտրությունների առաջին փուլում Վան դեր Բելենը զբաղեցրել է երկրորդ տեղը՝ հավաքելով ձայների 21,3%-ը, ինչը Ավստրիայի կանաչների պատմության մեջ լավագույն արդյունքն է։ Երկրորդ փուլի վերջում նա հաղթեց ծայրահեղ աջթևյան Ազատություն կուսակցության ներկայացուցիչ Նորբերտ Հոֆերին՝ հավաքելով ձայների 53,8%-ը՝  դառնալով Ավստրիայի առաջին նախագահը, որին չաջակցեցին ո՛չ Ժողովրդական կուսակցությունը, ո՛չ Սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցությունը։

Հիմնական դրույթներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
The four green pillars

Ըստ Դերեկ Ուոլի՝ բրիտանական կանաչների ականավոր կողմնակից,  հետևյալ չորս հիմնասյուներ սահմանում են կանաչ քաղաքականությունը[1]։

19841984-ին ԱՄՆ-ում համանմանության Կանաչ կոմիտեներն ընդլայնեցին Չորս հենսյուները՝ դարձնելով տասը հիմնական արժեքեհամակարգեր, որոնք հետագայում ներառեցին[23]՝

The six guiding principles

2001 թվականին Գլոբալ Կանաչները մշակվել են, որպես    միջազգային կանաչ շարժում։ Կանաչների համաշխարհային հրովարտակը սահմանել է վեց առաջնային արժեհամակարգերը՝

  • Սոցիալական արդարություն
  • Մասնակցային ժողովրդավարություն
  • Բռնություն մերժում
  • Կայունություն
  • Հարգանք բազմազանության նկատմամբ

Էկոլոգիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տնտեսագիտություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կանաչ տնտեսագիտությունը կենտրոնանում է կեսնոլորտի առողջության վրա՝ մարդու բարեկեցության համար։ Հետևաբար, կանաչների մեծամասնությունը չի վստահում ավանդական կապիտալիզմին, քանի որ այն հակված է շեշտը դնել տնտեսական աճի վրա՝ անտեսելով էկոլոգիական առողջությունը. տնտեսական աճի «ամբողջական ծախսերը» հաճախ ներառում են կենսոլորտին հասցված վնասը, ինչը անընդունելի է կանաչ քաղաքականության համար։ Կանաչ տնտեսագիտությունը նման աճը համարում է «ոչ տնտեսական աճ»՝ այլ նյութական աճ, որը, այնուամենայնիվ, նվազեցնում է կյանքի ընդհանուր որակը։ Կանաչ տնտեսագիտությունն իր էությամբ ավելի երկարաժամկետ հեռանկար ունի, քան սովորական տնտեսագիտությունը, քանի որ կյանքի որակի նման կորուստը հաճախ նվազեցնում է։ Ըստ կանաչ տնտեսագիտության՝ ներկա սերունդը չպետք է ժամանակից շուտ ընդօրինակի ապագա սերունդներին, այլ ավելի ճիշտ պետք է փորձի հասնել նրան, ինչին Թիմ Ջեքսոնն անվանում է «բարեկեցություն առանց աճի»։

Սյուզան Ջորջ (քաղաքագետ), սոցիալական արդարության և միջազգային զարգացման տեսաբան

Որոշ Կանաչներ, արտադրողականությանը, սպառողականությանը և գիտականությանը չեն վերաբերվում որպես ”կանաչ ” էկոլոգիական տեսակետ այլ որպես՝ “մոխրագույն”։  «Մոխրագույն» մոտեցումները կենտրոնանում են վարքագծային փոփոխությունների վրա[24]։

Հետևաբար, կանաչ քաղաքականության կողմնակիցները պաշտպանում են տնտեսական քաղաքականությունը, որը ծրագրված  է շրջակա միջավայրը պաշտպանելու համար։ Կանաչները ցանկանում են, որ կառավարությունները դադարեցնեն ռեսուրսները վատնող կամ շրջակա միջավայրը աղտոտող ընկերություններին դրամական միջոցներով ապահովելը, այն Կանաչները անվանում են «կեղտոտ օժանդակություններ»։ Կանաչ քաղաքականության որոշ հոսանքներ այս կատեգորիային են դասում ավտոմոբիլային և ագրոբիզնեսի դրամական օժանդակությունը, քանի որ դրանք կարող են վնասել մարդու առողջությանը։  Մյուս կողմից,Կանաչները հույսը դնում են կանաչ հարկային փոփոխություն վրա, այն իրենից ենթադրում է, խրախուսում ինչպես արտադրողներին, այնպես էլ սպառողներին կատարել էկոլոգիապես մաքուր ընտրություններ։

Կանաչ տնտեսագիտության շատ հայեցակետեր կարելի է համարել հակագլոբալիստական։ Շատ ձախակողմյան կանաչների կարծիքով՝ տնտեսական գլոբալիզացիան համարվում է բարեկեցության սպառնալիք, որը կփոխարինի բնական միջավայրին և ընդամենը մեկ տեղական մշակույթներին  առուծախային տնտեսությամբ, որը կոչվում է համաշխարհային տնտեսական մոնոմշակույթ։ Սա կանաչների համընդհանուր քաղաքականությունը չէ, քանի որ կանաչ ազատականները ու կանաչ պահպանողականները աջակցում են համաչափ դարձած ազատ շուկայական տնտեսությանը՝ կայուն զարգացումն առաջ մղելու լրացուցիչ միջոցներով։ Քանի որ կանաչ տնտեսագիտությունը շեշտը դնում է կենսոլորտային առողջության և կենսաբազմազանության վրա, այն խնդիր ՝, որը  ավանդական ձախ-աջ բազմագույն շերտերից դուրս է․ կանաչ քաղաքականության տարբեր հոսանքներ ներառում են գաղափարներ սոցիալիզմից և կապիտալիզմից։

Ձախակողմյան կանաչները հաճախ նույնացվում են որպես էկո-սոցիալիստներ, որոնք միաձուլում են էկոլոգիան և բնապահպանությունը սոցիալիզմի և մարքսիզմի հետ և մեղադրում կապիտալիստական համակարգին շրջակա միջավայրի դեգրադացիայի, սոցիալական անարդարության, անհավասարության և հակամարտությունների համար։  Մյուս կողմից էկո-կապիտալիստները, կարծում են, որ ազատ շուկայական համակարգը, որոշակի փոփոխություններով, ի վիճակի է լուծել էկոլոգիական խնդիրները։ Այս համոզմունքը փաստագրված է “էկո-կապիտալիստների բիզնես փորձառություններ” գրքում՝ Էկոլոգիապես տեղեկացված համայնք, որը այն  նկարագրում է  որպես կանաչ համայնք, որն աջակցում է էկոլոգիապես մաքուր բիզնեսին։

  • Թիմ Ջեքսոն, «Բարգավաճում առանց աճի» գրքի հեղինակ
    Թիմ Ջեքսոն, «Բարգավաճում առանց աճի» գրքի հեղինակ
  • Ֆ․ Բաուշ, ATTAC-ի անդամ, Թոբինի Հարկի տեսաբան
    Ֆ․ Բաուշ, ATTAC-ի անդամ, Թոբինի Հարկի տեսաբան
  • Փոլ Մեյսոն, հետկապիտալիզմի և հիմնական եկամուտների տեսաբան
    Փոլ Մեյսոն, հետկապիտալիզմի և հիմնական եկամուտների տեսաբան
  • Սերժ Լատուշ, անկման տեսաբան
    Սերժ Լատուշ, անկման տեսաբան

Մասնակցային ժողովրդավարություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սասկիա Սասեն, միջազգային Մարդկային միգրացիայի և քաղաքային սոցիոլոգիայի տեսաբան

Ի սկզբանե կանաչ քաղաքականությունը շեշտը դրել է տեղական, զանգվածային մակարդակի քաղաքական գործունեության և որոշումների կայացման վրա։ Ըստ նրա կողմնակիցների` քաղաքացիները պետք է անմիջական դերակատարություն ունենան որոշումների կայացման գործում, որոնք ազդում են իրենց կյանքի և շրջակա միջավայրի վրա[25]:Հետևաբար, կանաչ քաղաքականությունը ձգտում է բարձրացնել խորհրդատվական ժողովրդավարության դերը՝ հիմնված քաղաքացիների անմիջական մասնակցության և միաձայն որոշումների կայացման վրա, որտեղ, որ այն հնարավոր է։ Կանաչ քաղաքականությունը նաև խրախուսում է քաղաքական գործողությունները անհատական մակարդակում, ինչպիսին է էթիկական սպառողականությունը կամ գնումներ կատարելը, որոնք պատրաստված են բնապահպանական էթիկական չափանիշներին համապատասխան։ եվ Իրոք, շատ կանաչ կուսակցություններ կարևորություն են տալիս անհատական և շարքային քաղաքացիների գործողություններին ինչպես տեղական այնպես էլ տարածաշրջանային մակարդակներում՝ ընտրական քաղաքականության շրջանակներում։ Պատմականորեն կանաչ կուսակցություններն զարգացել են տեղական մակարդակում՝ աստիճանաբար ազդեցություն ձեռք բերելով և տարածվելով դեպի տարածաշրջանային կամ մարզային քաղաքականություն և միայն ազգային ասպարեզ մտնել, երբ կա տեղական աջակցության հզոր ցանց։ Բացի այդ, շատ կանաչներ կարծում են, որ կառավարությունները չպետք է հարկեր գանձեն բուն տեղական արտադրությունից և առուծախից։ Որոշ Կանաչներ պաշտպանում են տեղական վերահսկողությունը բարձրացնելուն միտված իշխանությանը, որը կազմակերպում է նոր ուղիներ՝ ներառյալ քաղաքային անջատումը, կենսատարածաշրջանային ժողովրդավարությունը և կոոպերատիվ/տեղական շահագրգիռ կողմերի սեփականությունը:.

  • Մայքլ Ալբերտ, մասնակցային տնտեսագիտության տեսաբան (մասնակցականություն)
    Մայքլ Ալբերտ, մասնակցային տնտեսագիտության տեսաբան (մասնակցականություն)
  • Սեզար Ռենդուելես, ընդհանուր բարիքի (տնտեսագիտություն) և բաց բովանդակության և ցանցային չեզոքության տեսաբան
    Սեզար Ռենդուելես, ընդհանուր բարիքի (տնտեսագիտություն) և բաց բովանդակության և ցանցային չեզոքության տեսաբան
  • Անտոնիո Նեգրի, հետֆորդիզմի և ոչ նյութական աշխատանքի տեսաբան
    Անտոնիո Նեգրի, հետֆորդիզմի և ոչ նյութական աշխատանքի տեսաբան

Այլ խնդիրներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2011 թվականի սեպտեմբերի 19-ին Տոկիոյի Մեյջի սրբավայր համալիրում տեղի ունեցած հակաատոմային էլեկտրակայանի հանրահավաքը, որտեղ վաթսուն հազար մարդ վանկարկելով «Սայոնարա միջուկային էներգիա» և պաստառներ թափահարելով՝ կոչ արեց Ճապոնիայի կառավարությանը հրաժարվել միջուկային էներգիայից Ֆուկուսիմայի աղետից հետո:[26][27]

Թեև ԱՄՆ-ում Կանաչները կոչ են անում դադարեցնել «Թմրամիջոցների դեմ պատերազմը» և «առանց զոհ հանցագործությունների ապաքրեականացումը», նրանք նաև կոչ են անում մշակել «անկողմնակալ մոտեցում իրավապահ մարմիններին, որն ուղղակիորեն կանդրադառնա բռնի հանցագործությունների վրա, ներառյալ մահացու թմրամիջոցների ապօրինի շրջանառությունը»[28]։

Եվրոպայում որոշ կանաչ կուսակցություններ հակված են աջակցել ժողովրդավարական դաշնային Եվրոպայի ստեղծմանը, իսկ մյուսները դեմ են արտահայտվել  Եվրոպայի հետ  ինտեգրմանը։

Ոչ բռնության մարտավարությամբ՝ կանաչ քաղաքականությունը դեմ է ահաբեկչության դեմ պատերազմին և քաղաքացիական իրավունքների սահմանափակմանը, փոխարենը կենտրոնանանում է պատերազմից տուժած շրջաններում խորհրդակցական ժողովրդավարության զարգացման և կանանց համար ավելի մեծ դերակատարում ունեցող քաղաքացիական հասարակության զարգացման վրա։

Բազմազանությունը պահպանելու իրենց հավատարմությանը զուգահեռ՝ կանաչները հաճախ պարտավորվում են պահպանել և պաշտպանել բազմազանությունը, ինչպես նաև կանաչները  հաճախ հավատարիմ են բնիկ համայնքների, լեզուների և ավանդույթների պահպանմանն ու պաշտպանությանը։ Դրա վառ օրինակն է Իռլանդիայի Կանաչների կուսակցության հավատարմությունը իռլանդական լեզվի պահպանման հարցում[29]։ Կանաչ շարժման մի մասը կենտրոնացել է բրածո վառելիքի սպառման  վրա։ Ակադեմիկոսները պայքարում են աղքատության դեմ։ «Պարադոքսալ է, որ համալսարանները շարունակում են ներդրումներ կատարել բրածո վառելիքի ընկերություններում»։ Թոմաս Պոգեն ասում է, որ բրածո վառելիքի շահագործման շարժումը կարող է մեծացնել քաղաքական ճնշումը այնպիսի կազմակերպությունների դեմ, ինչպիսիք են Կլիմայի փոփոխության միջազգային համաժողովը (COP)[30]:Forbes-ից Ալեքս Էփշտեյնը նշում է, որ կեղծավորություն է առանց բոյկոտի հրաժարական խնդրելը, և որ բոյկոտն ավելի արդյունավետ կլինի[31]։ Ակադեմիական ոլորտի օրինակով առաջատար որոշ հաստատություններ են Սթենֆորդի համալսարանը, Սիրակուզայի համալսարանը, Սթերլինգի քոլեջը և ավելի քան 20 հաստատություններ։ Մի քանի քաղաքներ, շրջաններ և կրոնական հաստատություններ նույնպես միացել են դրանից հրաժարվելու շարժմանը[32][33]։

Կանաչ քաղաքականությունը հիմնականում  միջուկային տրոհման ուժին և դիմացկուն օրգանական աղտոտիչների կուտակմանը հակադրվում է՝ աջակցելով նախազգուշական սկզբունքի պահպանումը, որով տեխնոլոգիաները մերժվում են, եթե ապացուցվի, որ դրանք էական վնաս չեն հասցնում կենդանի էակների առողջությանը կամ կենսոլորտին։

Կանաչ հարթակները, ընդհանուր առմամբ,  բրածո վառելիքի մաքսատուրքերին են նպաստում՝ սահմանափակելով գենետիկորեն ձևափոխված օրգանիզմներին՝ պաշտպանելով էկոտարածաշրջանները կամ համայնքները։

Կանաչների կուսակցությունը առակցում է  միջուկային էներգիայի, ածուխի և թափոնների այրման աստիճանական դադարեցմանը[34]։ Այնուամենայնիվ, Ֆինլանդիայի Կանաչների կուսակցությունը կողմ չի  արտահայտվել իր նախկին հակամիջուկային դիրքորոշմանը և հայտարարել, որ առաջիկա 20 տարում գլոբալ տաքացմանն ուղղված լուծումն անհնար է առանց միջուկային էներգիայի ընդլայնման[35]։ Այս պաշտոնյաներն առաջարկել են օգտագործել միջուկային էներգիան՝ շենքերը տաքացնելու համար՝ փոխարինելով ածուխի և կենսազանգվածի օգտագործումը՝ մինչև 2040 թվականը զրոյական արտանետումների արդյունքի հասնելու համար։

  • Նաոմի Քլայնը գրել է կապիտալիզմի և կլիմայի մասին։
    Նաոմի Քլայնը գրել է կապիտալիզմի և կլիմայի մասին։
  • Մարթա Նուսբաումը, Չիկագոյի համալսարանի իրավունքի և էթիկայի պրոֆեսորը, կենդանիների իրավունքների նկատմամբ կարողությունների մոտեցման կողմնակիցն է։
    Մարթա Նուսբաումը, Չիկագոյի համալսարանի իրավունքի և էթիկայի պրոֆեսորը, կենդանիների իրավունքների նկատմամբ կարողությունների մոտեցման կողմնակիցն է։
  • Anna Grodzka, Polish green LGBTI advocate
    Աննա Գրոդզկա, լեհական կանաչ LGBTQIA փաստաբան

Կազմակերպություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տեղական շարժումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արևածաղիկը միջազգայնորեն ճանաչված է որպես կանաչ քաղաքականության խորհրդանիշ։[36]

Կանաչ գաղափարախոսությունը ընդգծում է մասնակցային ժողովրդավարությունը և «գլոբալ մտածելու, տեղական գործելու» սկզբունքը։ Որպես այդպիսին, ենթադրվում է, որ իդեալական Կանաչների կուսակցությունը աճում է ներքևից վերև՝ թաղամասից մինչև քաղաքային և (էկո)տարածաշրջանային ու ազգային մակարդակներ։ Նպատակը որոշում կայացնելու գործընթացը  միաձայն (կոնսենսուս) ղեկավարելն է։

Տեղական ուժեղ կոալիցիաները համարվում են ավելի բարձր մակարդակի ընտրական բեկումների նախահիմք։ Պատմականորեն, Կանաչ կուսակցությունների աճը առաջացվել է մեկ խնդրի պատճառով, որտեղ Կանաչները կարող են դիմել սովորական քաղաքացիների մտահոգություններին։ Օրինակ՝ Գերմանիայում Կանաչների վաղաժամ ընդդիմությունը՝ միջուկային էներգիայի դեմ, նրանց առաջին հաջողությունները բերեց դաշնային ընտրություններում[37]։

Համաշխարհային կազմակերպություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Աշոկ Խոսլան եղել է Բնության պահպանության միջազգային միության նախագահ, ինչպես նաև աշխատել է ՄԱԿ-ի շրջակա միջավայրի ծրագրում:

Աշոկ Խոսլան եղել է Բնապահպանության միջազգային միության նախագահ, ինչպես նաև աշխատել է ՄԱԿ-ի “շրջակա միջավայր” ծրագրում։

Կանաչ կուսակցությունների միջև գլոբալ համագործակցության աճ է կա։ Կանաչ կուսակցությունների գլոբալ հավաքներն այժմ տեղի են ունենում։ Կանաչների առաջին երկրի համամոլորակային հանդիպումը տեղի է ունեցել 1992 թվականի մայիսի 30-31-ը Ռիո դե Ժանեյրոյում, անմիջապես այնտեղ տեղի ունեցած Միավորված ազգերի կազմակերպության Շրջակա միջավայրի և զարգացման կոնֆերանսից առաջ։ Առաջին պաշտոնական Կանաչների համաշխարհային հավաքը տեղի ունեցավ Կանբերայում 2001 թվականին, որին ներկա էին ավելի քան 800 Կանաչներ 72 երկրներից։ Երկրորդ համաշխարհային Կանաչների Կոնգրեսը տեղի ունեցավ Բրազիլիայի Սան Պաուլոյում՝ 2008 թվականի մայիսին, որտեղ ներկայացված էին 75 կուսակցություններ։

Գլոբալ Կանաչ ցանցը թվագրվում է 1990-ին։ Ռիո դե Ժանեյրոյում Կանաչների համամոլորակային ժողովից հետո ստեղծվեց Կանաչների գլոբալ գլխավոր կոմիտե, որը  յուրաքանչյուր մայրցամաքի համար բաղկացած էր երկու տեղից։ 1993 թվականին այս Համաշխարհային գլխավոր կոմիտեն հանդիպում ունեցավ Մեխիկոյում և թույլատրեց ստեղծել Համաշխարհային Կանաչ Ցանց, որը ներառում էր Համաշխարհային Կանաչ Օրացույց, Համաշխարհային Կանաչ Տեղեկագիր և Համաշխարհային Կանաչ Տեղեկատու։ Տեղեկատուն թողարկվել է  հաջորդ տարիներին՝ մի քանի հրատարակություններով։ 1996թ.-ին ամբողջ աշխարհից 69 Կանաչ կուսակցություններ ստորագրեցին ընդհանուր հռչակագիր, որը դեմ էր Ֆրանսիայի միջուկային փորձարկումներին Հարավային Խաղաղ օվկիանոսում, որն էլ գլոբալ կանաչների առաջին հայտարարությունն էր ընթացիկ խնդրի վերաբերյալ։ Երկրորդ հայտարարությունը հրապարակվեց 1997 թվականի դեկտեմբերին՝ Կիոտոյի կլիմայի փոփոխության պայմանագրի վերաբերյալ[38]։

2001 թվականին Կանբերայի գլոբալ հավաքի ժամանակ Կանաչ կուսակցությունների պատվիրակները 72 երկրներից ընդունեցին Կանաչների համաշխարհային հրովարտակը, որն առաջարկում է վեց հիմնական սկզբունքներ։ Ժամանակի ընթացքում յուրաքանչյուր Կանաչ կուսակցություն կարող է քննարկել դա և ինքնակազմակերպվել ու հաստատել այն, ոմանք՝ օգտագործելով  տեղական մամուլում, ոմանք՝ թարգմանելով այն իրենց կայքի համար, ոմանք՝ ներառելով  իրենց մանիֆեստում և ոմանք՝ ներառելով  իրենց սահմանադրության մեջ[39]։ Այս գործընթացը տեղի է ունենում աստիճանաբար, առցանց երկխոսությամբ, որը կողմերին հնարավորություն է տալիս ասելու, թե ինչ փուլում է գտնվում այս գործընթացը[40]։

Երիտասարդ եվրոպական կանաչների ֆեդերացիայի ցույց Կոպենհագենում Կլիմայի գագաթնաժողովի ժամանակ, 2009 թ.

Հավաքները նախատեսված  են նաև կազմակերպչական հարցերի շուրջ։ Առաջին հավաքը միաձայն քվեարկեց Գլոբալ կանաչ ցանցի (ԳԿՑ) ստեղծման օգտին։ ԳԿՑ-ը կազմված է  Կանաչների յուրաքանչյուր կուսակցության երեք ներկայացուցիչներից։ Նույն բանաձևով ստեղծվել է ուղեկից կազմակերպություն՝ Գլոբալ կանաչ կոորդինացիա (ԳԿԿ)։ Այն կազմված է յուրաքանչյուր Ֆեդերացիայի երեք ներկայացուցիչներից (Աֆրիկա, Եվրոպա, Ամերիկա և Ասիա/Խաղաղօվկիանոսյան, տես ստորև)։ Նախատեսվող կազմակերպության քննարկումը տեղի է ունեցել մի քանի Կանաչ կուսակցություններում՝ Կանբերայի հանդիպումից առաջ[41]։ ԳԿԿ-ն հիմնականում հաղորդակցվում է էլեկտրոնային փոստով։ Նրա կողմից ցանկացած համաձայնություն պետք է լինի իր անդամների միաձայնությամբ հաստատված։ Այն կարող է բացահայտել հնարավոր գլոբալ արշավները՝ առաջարկելու Կանաչ կուսակցություններին ամբողջ աշխարհում։ ԳԿԿ-ն կարող է հաստատել առանձին Կանաչ կուսակցությունների հայտարարությունները։ Օրինակ՝ այն հավանություն է տվել Իսրայել-Պաղեստին հակամարտության վերաբերյալ ԱՄՆ Կանաչների կուսակցության հայտարարությանը[42]։

Երրորդ, Գլոբալ Կանաչ հավաքները ոչ պաշտոնական ցանցի հնարավորություն են, որից կարող է առաջանալ համատեղ քարոզարշավ։ Օրինակ՝ Նոր Կալեդոնիայի կորալային խութը պաշտպանելու արշավ՝ այն առաջադրելով Համաշխարհային ժառանգության կարգավիճակի համար. Նոր Կալեդոնիայի Կանաչների կուսակցության, Նոր Կալեդոնիայի բնիկ առաջնորդների, Ֆրանսիայի Կանաչների կուսակցության և Ավստրալիայի Կանաչների համատեղ արշավը[43]։ AՄեկ այլ օրինակ վերաբերում է Ինգրիդ Բետանկուրին, Կոլումբիայում Կանաչների կուսակցության առաջնորդին, Կանաչ թթվածին կուսակցությանը (Partido Verde Oxigeno): Ինգրիդ Բետանկուրը և կուսակցության քարոզարշավի ղեկավար Քլեր Ռոխասը առևանգվել էին FARC-ի բռնարար խմբավորման կողմից 2002 թվականի մարտի 7-ին, երբ ճանապարհորդում էին FARC-ի կողմից վերահսկվող տարածքում։ Բետանկուրը ելույթ էր ունեցել Կանբերայի հավաքում՝ ձեռք բերելով բազմաթիվ ընկերներ։ Արդյունքում, Կանաչների կուսակցություններն ամբողջ աշխարհում կազմակերպվեցին՝ ճնշում գործադրելով իրենց կառավարությունների վրա։ Օրինակ, Կանաչ կուսակցությունները աֆրիկյան երկրներում, Ավստրիայում, Կանադայում, Բրազիլիայում, Պերուում, Մեքսիկայում, Ֆրանսիայում, Շոտլանդիայում, Շվեդիայում և այլ երկրներում արշավներ են սկսել՝ կոչ անելով ազատ արձակել Բետանկուրին։ Ավստրալիայի Կանաչների առաջնորդ Բոբ Բրաունը գնաց Կոլումբիա, ինչպես նաև Եվրոպական ֆեդերացիայի բանագնաց Ալեն Լիպիեցը, որը զեկույց հրապարակեց[44]։ Կանաչ կուսակցությունների չորս ֆեդերացիաները ուղերձ են հղել FARC-ին[45]։ Ինգրիդ Բետանկուրը փրկվել է կոլումբիացի զինվորականների կողմից ՋԵՔ (Jaque) գործողության ժամանակ 2008 թվականին։

Համաշխարհային Կանաչ հանդիպումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վանդանա Շիվան Քյոլնում, Գերմանիա, 2007 թ

Գլոբալ կանաչ հավաքներից զատ տեղի են ունենում գլոբալ կանաչ հանդիպումներ։ Օրինակ, մեկը տեղի ունեցավ Յոհանեսբուրգում կայացած Կայուն զարգացման համաշխարհային գագաթնաժողովի եզրին։ Կանաչ կուսակցությունները մասնակցել են Ավստրալիայից, Թայվանից, Կորեայից, Հարավային Աֆրիկայից, Մավրիկիոսից, Ուգանդայից, Կամերունից, Կիպրոսի Հանրապետությունից, Իտալիայից, Ֆրանսիայից, Բելգիայից, Գերմանիայից, Ֆինլանդիայից, Շվեդիայից, Նորվեգիայից, ԱՄՆ-ից, Մեքսիկայից և Չիլիից։

Կանաչ Ֆեդերացիաներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բոբ Բրաունը կլիմայի փոփոխության հանրահավաքում Մելբուրնում, 5 հուլիսի 2008 թ

Ասիայում, Խաղաղ օվկիանոսում և Օվկիանիայում փոխկապակցված անդամները կազմում են Ասիա-խաղաղօվկիանոսյան կանաչ ցանցը։ Գլոբալ կանաչների անդամ կուսակցությունները կազմակերպված են չորս մայրցամաքային ֆեդերացիաների.

Կանաչ կուսակցությունների եվրոպական դաշնությունը ձևավորվեց որպես Եվրոպական կանաչների կուսակցություն 2004 թվականի փետրվարի 22-ին, 2004 թվականի հունիսին Եվրախորհրդարանի ընտրությունների նախաշեմին, որը հետագա քայլ էր անդրազգային ինտեգրման ճանապարհին։

Կանաչ քաղաքական կուսակցություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
 Ուշադրություն։
Հոդվածը պարունակում է չթարգմանված բաժիններ կամ հատվածներ։
Ոչ հայերեն հատված(ներ)ը անհրաժեշտ է թարգմանել կամ հեռացնել, հակառակ դեպքում հոդվածը կամ տվյալ բաժինը ենթակա է ջնջման։

Կանաչ շարժումները կոչ են անում սոցիալական փոփոխություններ իրականացնել բնական ռեսուրսների չարաշահումը նվազեցնելու համար։ Դրանք ներառում են ժողովրդական հասարակական կազմակերպություններ, ինչպիսիք են «կանաչ խաղաղությունը » և կանաչ կուսակցությունները.

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 Wall 2010. p. 12-13.
  2. ↑ Peter Reed; David Rothenberg (1993). Wisdom in the Open Air: The Norwegian Roots of Deep Ecology. University of Minnesota Press. էջ 84. ISBN 978-0-8166-2182-8.
  3. ↑ Derek Wall (2010). The No-nonsense Guide to Green Politics. New Internationalist. էջ 12. ISBN 978-1-906523-39-8.
  4. ↑ Jon Burchell (2002). The Evolution of Green Politics: Development and Change Within European Green Parties. Earthscan. էջ 52. ISBN 978-1-85383-751-7.
  5. ↑ Playing by the Rules: The Impact of Electoral Systems on Emerging Green Parties. 2007. էջ 79. ISBN 978-0-549-13249-3.
  6. ↑ Robbins, Paul (2012). Political Ecology: A Critical Introduction. Wiley-Blackwell. ISBN 9780470657324.
  7. ↑ Peet, Richard; Watts, Michael (2004). Liberation Ecologies: Environment, Development, Social Movements. Routledge. էջ 6. ISBN 9780415312363.
  8. ↑ Dustin Mulvaney (2011). Green Politics, An A-to-Z Guide. SAGE publications. էջ 394. ISBN 9781412996792.
  9. ↑ Wall 2010. p. 47-66.
  10. ↑ Keys, David (2003 թ․ դեկտեմբեր). «How Rome polluted the world». Geographical. Vol. 75, no. 12. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հունիսի 29-ին. Վերցված է 2015 թ․ փետրվարի 13-ին.
  11. ↑ LaFreniere, Gilbert F. (1990). «Rousseau and the European Roots of Environmentalism». Environmental History Review. 14 (4): 41–72. doi:10.2307/3984813. ISSN 1053-4180. JSTOR 3984813. S2CID 157682006.
  12. ↑ McCormick, John (1995). The Global Environmental Movement. London: John Wiley. ISBN 9780471949404.
  13. ↑ «A Politics for the 21st Century». 1998 թ․ օգոստոսի 26. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հոկտեմբերի 2-ին. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 2-ին.
  14. ↑ Uekötter, Frank (2006). The green and the brown: a history of conservation in Nazi Germany. Cambridge University Press. էջ 202. ISBN 9780521612777.
  15. ↑ Staudenmaier, Peter. «Fascist Ecology: The 'Green Wing' of the Nazi Party and its Historical Antecedents». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ մարտի 13-ին. Վերցված է 2008 թ․ մարտի 24-ին.
  16. ↑ Biehl, Janet; Staudenmaier, Peter (1995). «'Ecology' and the Modernization of Fascism in the German Ultra-Right». Ecofascism: Lessons from the German Experience. AK Press. ISBN 978-1873176733. Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ սեպտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2008 թ․ փետրվարի 23-ին.
  17. ↑ Kempton, Richard (2003 թ․ մայիսի 10). «The Provos: Amsterdam's Anarchist Revolt» (PDF). madgorilla.org. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2019 թ․ հունիսի 26-ին. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 5-ին.
  18. ↑ Wall 2010. p. 14.
  19. ↑ «The History of The Green Party». Greens.org.nz. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հոկտեմբերի 10-ին. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 16-ին.
  20. ↑ «Green History UK-Who Was First?». Green-History.uk. 2017 թ․ օգոստոսի 28. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 10-ին.
  21. ↑ Humphries, David (2012 թ․ մարտի 31). «Newsmaker: Green bans». Sydney Morning Herald. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հունիսի 22-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 29-ին.
  22. ↑ «The Green Movement». Green Party of Canada. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ նոյեմբերի 7-ին. Վերցված է 2015 թ․ փետրվարի 12-ին.
  23. ↑ Switzer, Jacqueline Vaughn (2003). Environmental Activism: A Reference Handbook. Santa Barbara, CA: ABC-CLIO, Inc. էջեր 184–185. ISBN 1-57607-901-5. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 1-ին.
  24. ↑ Giuseppe Ferrari (2008) Green and grey in Dutch environmentalism: Debates and Philosophical Implications, Environmental Sciences, 5:3, 191-204, DOI: 10.1080/15693430802299114 https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/15693430802299114 Արխիվացված 1 Օգոստոս 2020 Wayback Machine
  25. ↑ Kronsell, Annica; Bäckstrand, Karin; Lövbrand; Khan, Jamil (2010 թ․ հունիսի 30). Environmental politics and deliberative democracy: Examining the promise of new modes of governance. ISBN 978-1-84844-954-1.
  26. ↑ «Thousands march against nuclear power in Tokyo». USA Today. 2011 թ․ սեպտեմբեր. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ մարտի 17-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 12-ին.
  27. ↑ David H. Slater (2011 թ․ նոյեմբերի 9). «Fukushima women against nuclear power: finding a voice from Tohoku». The Asia-Pacific Journal. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ փետրվարի 14-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  28. ↑ «Green Party of the United States platform: Criminal Justice». Green Party. 2004. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ սեպտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2015 թ․ փետրվարի 12-ին.
  29. ↑ «Green Party Irish Language Policy» (PDF). the Green Party of Ireland. 2014. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ հուլիսի 2-ին.
  30. ↑ Howard, Emma (2015 թ․ ապրիլի 7). «Top academics ask world's universities to divest from fossil fuels». The Guardian. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 7-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 7-ին.
  31. ↑ Epstein, Alex. «The Moral Case For Investing, Not Divesting, In Fossil Fuels». Forbes. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 13-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 7-ին.
  32. ↑ «Divestment Commitments». FossilFree.org. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ դեկտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 7-ին.
  33. ↑ «Syracuse University to divest fossil fuel investments». 2015 թ․ ապրիլ. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 3-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 7-ին.
  34. ↑ «Energy». policy.greenparty.org.uk. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 12-ին. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 12-ին.
  35. ↑ Conca, James. «Finland's Green Party And Nuclear Power -- Really?». Forbes (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 12-ին. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 12-ին.
  36. ↑ Roussopoulos, Dimitrios (1993). Political ecology: beyond environmentalism. Montreal: Black Rose Books. էջ 114. ISBN 1-895431-80-8. «Not surprisingly the colours green and yellow are used widely in the symbols of ecologists, the former evoking vegetation and the latter the sun. The sunflower, a popular symbol, embodies both colours, and turns towards the sun, the source of renewable energy. The bicycle is another important icon as bicycle transportation is regarded as one of the means to re-humanise society.»
  37. ↑ «The history behind Germany's nuclear phase-out». Clean Energy Wire (անգլերեն). 2014 թ․ սեպտեմբերի 25. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հունիսի 26-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 20-ին.
  38. ↑ John Rensenbrink (2003 թ․ օգոստոս). «Global Greens Network - a brief history up to 2003». Global Greens. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ փետրվարի 13-ին. Վերցված է 2015 թ․ փետրվարի 13-ին.
  39. ↑ «Canadian Greens / Green Party of Canada Constitution». green party of canada. Արխիվացված է օրիգինալից 2004 թ․ փետրվարի 18-ին.
  40. ↑ «iG - Notícias, Vídeos, Famosos, Esportes, Bate Papo, Infográficos». Greenparties.hpg.ig.com.br. 2013 թ․ սեպտեմբերի 17. Արխիվացված է օրիգինալից 2003 թ․ ապրիլի 2-ին. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 16-ին.
  41. ↑ «Global Network of Green Parties». Australian Greens. Արխիվացված է օրիգինալից 2003 թ․ մարտի 1-ին.
  42. ↑ «Statement of the Global Green Coordination on the Israeli-Palestinian Conflict». Green Party US. Արխիվացված է օրիգինալից 2003 թ․ փետրվարի 18-ին.
  43. ↑ «Spinifex 4, Newsletter of the 2001 Global Greens Congress» (PDF). Consensus Productions. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2017 թ․ հուլիսի 2-ին. Վերցված է 2015 թ․ փետրվարի 24-ին.
  44. ↑ «Alain LIPIETZ à BOGOTA du 3 au 5 mars 2002». Providence College: Tony Affigne: Green parties of the world declare: "Free Ingrid Betancourt and Clara Rojas!" (ֆրանսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2004 թ․ փետրվարի 16-ին.
  45. ↑ «Green Parties of the World Call for Ingrid Betancout's Freedom». Green Parties world wide. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ նոյեմբերի 20-ին.

Աղբյուրներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Wall, Derek (2010). The No-Nonsense Guide to Green Politics. Oxford: New Internationalist Publications. ISBN 978-1-906523-39-8.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կանաչ քաղաքականություն» հոդվածին։
LCCN: sh90000587
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Կանաչ_քաղաքականություն&oldid=10047202» էջից