ხელი
იერსახე
ქართული
[რედაქტირება]ხელი¹
[რედაქტირება]ეტიმოლოგია
[რედაქტირება]ძველი ქართული სიტყვიდან „ჴელი“, რომელიც თავის მხრივ წინარექართველური აღდგენილი სიტყვიდან *qel- მომდინარეობს. შეადარეთ მეგრული სიტყვა „ხე“, ლაზური „ხე“ და სვანური „ჴალ“
წაკითხვა
[რედაქტირება]- ფონეტიკური ტრანსლიტერაცია (IPA): [xɛli]
- აუდიო მაგალითი: ხელი ?
- დამარცვლა: ხე·ლი, მრავლობითი: ხე·ლე·ბი, ხელ·ნი
- პარონიმები: ბელი
მნიშვნელობა
[რედაქტირება]არსებითი სახელი
[რედაქტირება]➤ ხელ-ი, ხელ-ის(ა), მრავლობითი: ხელ-ებ-ი, ხელ-ნ-ი | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
- ადამიანის ორგანო, ზედა კიდური.
- ხელი მოხვია. ხელი ხელში გაუყარა. ხელი მაღლა ასწია
- გიორგი ლეონიძე, „ყივჩაღის პაემანი“
- „მოდი, მომხვიე ხელი ჭრილობას, ვეღარა გხედავ, სისხლით ვიცლები.“
- XII ს.: შოთა რუსთაველი, „ვეფხისტყაოსანი“
- „მონათა ხელი გამართეს მის ყრმისა შესაპყრობელად.“
- ➤ სინონიმები: მკვლავი, ფაცი, თათო
- ➤ მსგავსი მნიშვნელობის სიტყვები: მკლავი
- ➤ ანტონიმები: ფეხი
- ➤ ალერსობითი ფორმები: ხელუკა
- ➤ უფრო ზოგადი ცნებები: კიდური, ორგანო
- ამ ორგანოს ნაწილი მაჯიდან თითების ბოლომდე.
- ხელი მოჰკიდა. ხელებს იფშვნეტდა
- 1888: ვაჟა-ფშაველა, ალუდა ქეთელაური
- „თუ ხელის მოჭრა მდომიყო, გან ვერ მოვსჭრიდი თავადა?“
- ➤ მსგავსი მნიშვნელობის სიტყვები: მტევანი
- ➤ სინონიმები: მტევანი
- ➤ ანტონიმები: ფეხი, ტერფი
- ➤ ალერსობითი ფორმები: ხელუკა
- ➤ უფრო ზოგადი ცნებები: კიდური, ორგანო
- რაიმე საგნის ის ნაწილი, რომელზედაც შეიძლება ხელის [2] მოკიდება, სახელური
- დოქის ხელი. კალათის ხელი
- ამ მნიშვნელობისათვის ციტატები არ გვაქვს. დაგვეხმარეთ მოძიებაში.
- ➤ სინონიმები: სახელური, ყური
- ერთად სახმარი ნივთების სრული ნაკრები, კომპლექტი.
- ზოგიერთი თამაშის (ჭადრაკის, ბანქოს და სხვ.) ერთი პარტია.
- ასოთა გამოყვანის, წერის თავისებურება.
- ლამაზი ხელი აქვს. გაკრული ხელით ნაწერი
- „მამათა ცხოვრებანი“
- „ სამი გუამოვნებაჲ. სამი გამორჩენიათ და მერმეა მიმატებული სხვა ხელით. ბონებად. ულიმპოს. იეროსალემს.“
- ➤ სინონიმები: ხელწერა, ხელნაწერი, ნაწერი, კალიგრაფია
- გადატანით: საქმის გამკეთებელი, მომუშავე, მოსაქმე.
- მზრუნველი ხელი. ვენახს ბევრი მომვლელი ხელი სჭირდება
- 1974: ჭაბუა ამირეჯიბი, „დათა თუთაშხია“
- „რატომ უნდა ვათქმევინო ვინმეს, – მაგ გაცემაში დათა თუთაშხიას ხელი ურევიაო?! “
- ➤ სინონიმები: მუშახელი
- რაიმეს გაკეთების, მოვლის უნარი.
- ნამუშევარს მისი ხელი ეტყობა. მიწის ხელი არ იცის
- ამ მნიშვნელობისათვის ციტატები არ გვაქვს. დაგვეხმარეთ მოძიებაში.
- ძველი: უფლება, ხელისუფლება.
- ამ მნიშვნელობისათვის ციტატები არ გვაქვს. დაგვეხმარეთ მოძიებაში.
წარმოებული ლექსიკა
[რედაქტირება]- ➤ წარმოებული სიტყვები: ნახელავი, სახელმძღვანელო, სახელო, სახელური, სახელოსნო, უხელო, ხელად, ხელაღებული, ხელაპყრობილი, ხელახალი, ხელახლა, ხელბანდი, ხელბარგი, ხელბურთი, ხელგოდორი, ხელეჩო, ხელთათმანი, ხელმეორე, ხელმძღვანელი, ხელმძღვანელობა, ხელმოწერა, ხელმოწერილი, ხელნაკეთი, ხელნაწერი, ხელობა, ხელოვნება, ხელოვნური, ხელოსანი, ხელოსნური, ხელ-ფეხი, ხელწერა, ხელწერილი, ხელჯოხი
- ➤ შესიტყვებები: გაკრული ხელი, ერთი ხელის მოსმით
- ➤ იდიომები: თავზე ხელს აიღებს • ხელის გულზე • მისი ხელი ატყვია • ხელის მოცარვა • ხელი მოეცარება • ხელის დადება • ხელს დაადებს • ხელს მოუმართავს • ხელის დაფარება • ხელს დააფარებს • ხელები ექავება • ხელს ამართავს • ხელს აიღებს • ხელს გაიკრავს • ხელს გამოჰკრავს • ხელს გაისვრის • ხელის გასვრა • ხელი არ აუკანკანდება • ერთი ხელის მოსმით • გულზე ხელს დაიკრეფს
- ➤ ანდაზები: ხელი ხელს ბანს და ორივე კი — პირსა
თარგმანები
[რედაქტირება]ზედა კიდურის ნაწილი მაჯიდან თითების ბოლომდე
წყაროები და რესურსები
[რედაქტირება]- იხილეთ ქართული ვიკიპედიის სტატია „ხელი“
- ქართული ენის განმარტებითი ლექსიკონი, ტომი 8, სვეტი 1372-1377, თბილისი, 1964 წელი.
- „ხელი“ ქართული ენის განმარტებით ონლაინ-ლექსიკონში
- ქართული ენის ორთოგრაფიული ლექსიკონი, ვარლამ თოფურია, ივანე გიგინეიშვილი, თბილისი „განათლება“, 1998, გვ. 616
ხელი²
[რედაქტირება]ეტიმოლოგია
[რედაქტირება]ძველი ქართული სიტყვიდან „ხელი“.
წაკითხვა
[რედაქტირება]- ფონეტიკური ტრანსლიტერაცია (IPA): [xɛli]
- აუდიო მაგალითი: ხელი ?
- დამარცვლა: ხე·ლი, მრ. რ. ხე·ლე·ბი, ხელ·ნი
მნიშვნელობა
[რედაქტირება]არსებითი სახელი
[რედაქტირება]➤ ხელ-ი, ხელ-ის(ა), მრავლობითი: ხელ-ებ-ი, ხელ-ნ-ი | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
- მოძველებული: გიჟი, გადარეული.
- ხელივით გაიჭრა ველად.
- XII ს.: შოთა რუსთაველი, „ვეფხისტყაოსანი“
- „ვარ მიჯნური, ხელი ვინმე, გაუწყვედლად სულთა დგმისად.“
- ➤ სინონიმები: გიჟი, შმაგი, გადარეული, უგუნური
- ➤ მსგავსი მნიშვნელობის სიტყვები: სულელი
წარმოებული ლექსიკა
[რედაქტირება]- ➤ წარმოებული სიტყვები: ახელებს, გაახელებს, გახელებული
თარგმანები
[რედაქტირება]წყაროები და რესურსები
[რედაქტირება]- ქართული ენის განმარტებითი ლექსიკონი, ტომი 8, სვეტი 1372-1378, თბილისი, 1964 წელი.
- „ხელი“ ქართული ენის განმარტებით ონლაინ-ლექსიკონში
- ქართული ენის ორთოგრაფიული ლექსიკონი, ვარლამ თოფურია, ივანე გიგინეიშვილი, თბილისი „განათლება“, 1998, გვ. 616