ათაბაგი
ათაბაგი, ათაბეგი (თურქ. ata – მამა, beg – ბატონი; სომხ. Աթաբեկ ათაბეკ) — სელჩუკთა სახელმწიფოში სულთნის მემკვიდრის აღმზრდელი და მეურვე. პირველი ათაბაგი იყო მალიქშაჰის აღმზრდელი ნიზამ ალ-მულქი (XI ს.). სელჩუკთა სახელმწიფოს დაშლის შემდეგ ათაბაგი დამოუკიდებელი სამთავროს მეთაურის წოდებაა, ან მხოლოდ საპატიო ტიტული ეგვიპტის მამლუქთა სახელმწიფოში — მხედართმთავარი.
ათაბეგობა საქართველოში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]საქართველოში ათაბაგი იყო ერთ-ერთი ვეზირი. მის ფუნქციებში შედიოდა ტახტის მემკვიდრის აღზრდა. ათაბაგობა საქართველოში დამკვიდრდა თურქ სელჯუკების სამეფო ხელისუფლების მიბაძვით. ჩვენში ხელისუფალი — ათაბაგი, პირველად იხსენიება თამარ მეფის დროს. ვახუშტის სიტყვებით, „შემდეგ ათაბაგობის შეძინებისა არღარა იწოდებოდა სპასალარი სპასალარად, არამედ ათაბაგად“. აღნიშნული არასწორია, რადგანაც ეს ორი თანამადებობა სპასალარი და ათაბაგი შემდგომ პერიოდშიც გვხვდება. ამის გარდა ამ ორ ხელსიუფლათა შორის კავშირი არ არსებობს. სპასალარი ნიშნავს სპათა უფროს — მხედართმთავარი, ხოლო ათაბაგს კი მემკვიდრის გამზრდელს. ამის გარდა ითვლებოდა რომ ათაბაგობა სპასალარზე უმაღლეს წოდებად ითვლებოდა, საქართველოს სამეფო კარზე. ავაგი, რომელიც ამირ-სპასალარობისაგან ათაბაგი გახდა. ისიცა ჩანს, რომ მეფეთა მემკვიდრენი ხანდახან იზრდებოდნენ ათაბაგის სახლში.
1212 წელს იგი პირველად ებოძა ივანე მხარგრძელს (ერთი მოსაზრებით, ამ სახელოს მანამდე ფლობდა ივანე ახალციხელი). ათაბაგობა იმთავითვე დაუპირისპირდა მწიგნობართუხუცეს-ჭყონდიდლის თანამდებობას. ათაბაგობასთან ხშირად შეთავსებული იყო ამირსპასალარის თანამდებობაც. 1334 წელს გიორგი V-მ ათაბაგობა უბოძა თავის ბიძას, სამცხის მთავარ სარგის ჯაყელს. საქართველოს პოლიტიკური დანაწილების შემდეგ ათაბაგობა როგორც ვეზირობა მოისპო. „ათაბაგი“ სამცხის მთავართა ტიტულად იქცა (აქედან — სამცხე-საათაბაგო).
ექვთიმე თაყაიშვილის თქმით საქართველოს ისტორიაში არსებობდა ორი საათაბაგო, ესენია: სომხეთისა (მხარგრძელები) და სამცხის საათაბაგოები (შემდგომში — სამცხე-საათაბაგო)[1].
ლიტერატურა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- სურგულაძე ი., ქსე, ტ. 1, გვ. 222, თბ., 1975
- Amin Maalouf. Crusades Through Arab Eyes, 1984
რესურსები ინტერნეტში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- Royal Ark - Qajar dynasty in Iran
- ÏNĀNČ ḴĀTUN, Encyclopædia Iranica დაარქივებული 2008-09-08 საიტზე Wayback Machine.
- ATĀBAK, Encyclopædia Iranica
- ATĀBAKĀN-E ĀḎARBĀYJĀN, Encyclopædia Iranica
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ Е. Такаишвили, «Грузинския надписы Ахталы», Сборник материалов для описания местностей и племен Кавказа, вып 29, 1901 г. ст. 139