Kurt Georg Kiesinger

Tuwılǵan sánesi	6-aprel 1904
Qaytıs bolǵan sánesi	9-mart 1988 (83 jasta)

Kurt Georg Kiesinger (aytılıwı: Kurt Georg Kizinger; 1904-jıl 6-aprel, Albshtad — 1988-jıl 9-mart, Tübingen) — nemis siyasatshısı, "úlken koaliciya" basshısı hám 1966-jıldan 1969-jılǵa shekem Germaniyanıń úshinshi federal kansleri bolǵan. 1958—1966-jıllarda Baden-Vyurtemberg ministr-prezidenti. 1967-jıl maydan 1971-jıl oktyabrge shekem Xristian-demokratiyalıq awqamı baslıǵı.

Ómiri

Kurt Georg Kiesinger 1904-jılda Vyurtembergtiń kishi Ebingen qalasında (házirgi Albstadt rayonı) jumısshı shańaraǵında tuwılǵan. Jaslıǵında ol qosıq jazǵan, hátteki kishi toplamın da baspadan shıǵarǵan. Tyubingen universitetinde pedagogika, filosofiya hám ádebiyattı úyrengen. Ol Berlin universitetinde yuridikalıq pánler boyınsha imtixanlardı tapsırıp, oqıwdı tamamlaǵan.

1933-jıldan baslap MSINP (NSDAP) aǵzası^[1]. Kiesinger (jaqsı bayanatshı) Úshinshi Reyxtiń úgit-násiyatlaw ministrliginde islegen^[2]. Keyinirek, bunı kópshilik onı júzine basqan^[3]. Úgit-násiyatlaw ministrliginen Sırtqı isler ministrligine ótti. 1944-jılda RXSA arxivinen tabılǵan xabarshada onıń kásiplesleri Kiesinger „yahudiylerge qarsı siyasatti qatań túrde toqtatıwǵa háreket etedi“ dep jazılǵan^[4].

Urıs tawsılǵannan keyin, bolajaq kansler amerikalılar tárepinen májbúriy túrde uslap turılǵan. Ol lagerde 18 ay otırǵan hám denasifikaciyadan ótken sıpatında azat etilgen. 1948-jılda Kiesinger XDAǵa (CDU) qosıldı hám bir jıldan keyin dáslepki Bundestagtıń aǵzası boldı. Onıń kandidatlıǵı hám fraksiya baslıǵı lawazımına, hám Adenauer húkimeti ushın da ilgeri súrilgen, biraq ol óte almadı. Olar onı zor arator retinde kóretuǵın edi. Jurnalistlerden biri oǵan salıstırǵanda „gúmis til patshahı“ laqabın da isletken.

1958-jılda Kiesinger Baden-Vyurtemberg bas ministri boldı. 1962-jıl 1-noyabrden 1963-jıl 31-oktyabrge shekem — Bundesrat baslıǵı boldı. Adenauer hám Erxard sıyaqlı iri siyasiy ǵayratkerlerden keyingi orında turar edi. Jurnalistlerden biri aytıp ótkenindey, Kiesingerdiń hálsiz táreplerinen biri onıń kúshsizligi edi.

Úlken koaliciya kansleri

1966-jıl aqırında Germaniya Federativ Respublikası byudjetinde tártipli defitcit tabıldı. Kansler Erxard salıqlardı asırıwdı usınıs etti. Húkimet koaliciyasındaǵı sherik — Erkin demokratiyalıq partiya (EDP) buǵan keskin qarsı shıqtı. Parlamentte tolıq kópshilikke iye bolmaǵan CDU/CSU ózlerine jańa sherikler izley basladı. Qápelimde, oppozicionerler, social-demokratlar húkimet quramına kiriwge kelisti, lekin olar bir shárt qoydı: Erxard kansler bolmawı kerek edi. Olardıń Adenauer-Erxard húkimetleri siyasatına qarsı sońǵı kúshli tartısları ele de olardıń esinde edi. Sırtqı siyasat salasında da poziciyalardıń jaqınlasıwı gúzetildi. „Úlken koaliciya“ dúziwge jol ashıq edi. Xristian demokratlar kanslerlikke maqul túsetuǵın kandidat tabıwı kerek edi. Olardıń názeri Baden-Vyurtemberg bas ministri — Kiesingerge qaratılǵan edi. Ol eki tárep ushın da mas edi, biraq unamsız tárepleri de bar edi. Onıń Nacistler menen baylanıslı bolǵan ótken zamanı ele umıtılmaǵan edi.

1968-jılda shep qanat iskeri Beata Klarsfeld Batıs Berlindegi XDA qurıltayı waqtında federal kanslerge áshkara shappat túsirdi hám onı nacist dep atadı. Kiesinger betlerin uslap, derlik jılap, indemey sahnanı tárk etti hám ólimine shekem bul hádiysege anıqlama bermedi (Beate Klarsfeld bir jıllıq tutqınǵa alıw jazasına húkim etildi hám bul jaza 4 aylıq shártli tutqınǵa alıw jazasına almastırıldı).

Kurt Georg Kiesinger (ortada) 1969-jılǵı saylaw kampaniyası waqtında mitingde sóylep atır.

Ótken jıllar dawamında tuwrı jolǵa qoyılǵan huqıqıy, ekonomikalıq hám sociallıq sistemalar óndiristiń ósiwi hám adamlardıń turmıs dárejesin támiynleniwine sebep boldı. Ekonomika ministrleri Karl Shiller (GSDP) hám finans ministrleri Frans Jozef Strauss (XSA) finanslıq qıyınshılıqlardı tezrek sheshti. Valyuta rezervleri ósti. Kóplegen mámleketlikler dollardan uzaqlasıp, óz valyutaların Germaniya markasına baylanıstırıwdı basladı. Onı Batıs Evropa mámleketleriniń keleshektegi integraciyalasqan pul sistemasınıń tiykarı retinde kóre basladı. Sanaat aldınǵı jıllardaǵı sıyaqlı jedel rawajlanbadı, biraq ishki derekler hám shet elden investiciyalar turaqlı hám biyqarar túrde kirip barar edi. Jumıssızlıq dárejesi tómenliginshe qaldı. Jumısın joǵaltqanlar ushın jeńillikler jetkilikli dárejede joqarı bolıp, olarǵa biymálel jańa jumıs izlew imkaniyatın berdi. Yugoslaviya, Túrkiya hám Afrikanıń bir qatar mámleketlerinen aymaqqa keliwshi „miyman jumısshılar“ aǵımı kóbeydi. Olar, ádette, nemisler islewdi qálemegen orınlarda isletilingen. Jáne, olar jergilikli jumısshılarǵa qaraǵanda kemrek is haqı alar edi. Soǵan qaramay, sırt ellikler bunnan qanıǵar edi. Olar óz watanındaǵıdan kóre kóbirek pul tabıwdı hám eki-úsh jıl islegennen keyin watanlarına eski biraq ózleriniki bolǵan mashinalarda qaytar edi. Kópshilik ulıwma ketiwdi qálemedi hám tájriybesiz, abıraysız jumıslardı qılıwdan uyalmastan uzaq waqıt dawamında óz ornın tabıwǵa háreket etti. Germaniyada turaq-jay mashqalası talay aldın sheshilgen edi. Intellektuallıq miynet penen shuǵıllanatuǵın adamlardıń dáramatları olarǵa keń kvartiralarda yamasa kottejlerde jasawǵa múmkinshilik berer edi. Jumısshılar júdá qolay social (arzan bahada satılǵan) kvartiralardı satıp aldı hám kópshilik óz úylerin (háwli) satıp aldı. Kiesinger húkimetiniń sırtqı siyasatında birpara jańa kórinisler júzege keldi, biraq kansler sebepli emes, bálki húkimetke vice-kansler hám sırtqı isler ministri sıpatında kirip kelgen social-demokratlar lideri Willi Brandt ideyalar sebepli. W.Brandt tásirinde Bonn Evropa jumıslarına, Evropa ekonomikalıq jámiyetshiligin bekkemlewge itibar qarata basladı. „Shıǵıs siyasatı“ nda da jańalıq júz berdi. W.Brandt Bundestagta, birinshi náwbette Sovet Awqamı menen munasábetlerdi jaqsılawdı, ekinshi náwbette bolsa awqamlaslar menen munasábetlerdi normallastırıwdı járiyaladı. Biraq „Shıǵıs siyasatı“nda anıq qádem taslanbadı. Buǵan 1968-jıl avgust ayında Sovet áskerleriniń Chexoslovakiyaǵa bastırıp kiriwi tosqınlıq etti. CDU/CSU reakciyası keskin unamsız bolıp, social-demokratlar bul shabıwıldı qaraladı, biraq málim bir saldamlılıqtı da kórsetti. W.Brand hám onıń kásiplesleri „Shıǵıs siyasatı“n GFR ushın júdá zárúrli dep esaplar edi hám onı shiǵıp bolmaytuǵın kóshege kirip qalıwın qálemedi. Sawda hám sanaat sheńberleri de sovet sherikleri menen baylanısların toqtatpadı. 1960-jıllardıń aqırına kelip Batıs Germaniya Sovet Awqamı hám kapitalıstik mámleketler ortasındaǵı sawdada birinshi orınǵa shıǵıp aldı.

Kurt Georg Kiesingerdiń Tübingendegi qábri

Náwbettegi parlament saylawları jaqınlasıp qalǵan edi. Xristian demokratlar „Kiesinger menen 70-jıllarda isenim menen“ kampaniya dástúrin baspadan shıǵardı. Kansler, eger CDU/CSU Bundestagta tolıq kóp dawısqa iye bolmasa, „úlken koaliciya“nı dawam ettiriw niyeti haqqında ayttı. Social-demokratlar koaliciya haqqında únsizlik saqladı hám xalıqaralıq keskinliktegi páseyiw siyasatın kúsheytiwge wáde berip, isker kompaniya alıp bardı. Dawıs beriw nátiyjeleri tómendegishe boldı: CDU/CSU 46,1 %, SDP bolsa — azmaz kemlew dawıs aldı. Erkin Demokratiyalıq partiya 5 payızlı tosıqtan zorǵa ótti. Willi Brandt hám erkin demokratlar jetekshisi Walter Sheel saylawlardan keyin birgelikte Bundestagta kópshilik orındı qolǵa kirgizgen óz partiyaları kansler W.Brandt basshılıǵında húkimet dúziw niyetinde ekenliklerin járiyaladı. „Úlken koaliciya“ dáwiri tamamlandı. 20 jıl dawamında húkimette bolǵan xristian demokratlar oppoziciyaǵa ótken edi, húkimet SPD hám FDP koaliciyası qolına ótti.

Kiesinger 1971-jıl oktabrge shekem XDA baslıǵı hám 1980-jılǵa shekem Bundestag deputatı bolıp qaldı.

Ólimi

Ol 1988-jılda dúnyadan ótti.

Sıylıqları

Germaniya sıylıqları

Mámleket	Sáne	Sıylıq
Germaniya	1960 jıl	Úlken xoch kavaleri 1-dárejeli arnawlı dóretpede	Germaniya Federativ Respublikası aldındaǵı xızmetleri ushın ordeni
Germaniya	1956—1960-jıllar	Úlken xoch kavaleri Juldızlı hám lentalı
Baden-Vyurtemberg	1975-jıl	Baden-Vyurtemberg aldındaǵı xızmetleri ushın ordeni kavaleri

Shet mámleketlerdiń sıylıqları

Mámleket	Sáne	Sıylıq
Italiya	1957-jıl 18-noyabr	Italiya Respublikasınıń „Ullı xizmetleri ushın“ ordeni kavaleri
Ispaniya	1964-jıl	Katolik Izabella ordeni kavaleri
Islandiya	1968-jıl	Islandiya lashını ordeni kavaleri
Ispaniya	1968-jıl 28-oktyabr	Ullı Karlos III ordeni kavaleri

Gallereya



Kiesinger, Lyndon Johnson, Dean Rusk hám Willy Brandt, 1967-jılda.	Kansler Kurt Kiesinger hám AQSh Prezidenti Richard Nixon, Batıs Germaniya, 1964-jıl.	Kurt Georg Kiesinger portreti (1976), Berlin kansler gallereyası

Derekler

↑ „Kurt Georg Kiesinger“. The Editors of Encyclopaedia. Qaraldı: 30-dekabr 2022-jıl.
↑ „Verstärkte Renazifizierung unter Kiesinger“. http://braunbuch.de/8-01.shtml. Qaraldı: 9-mart 2022-jıl.
↑ Transcript of oral history interview Arxivlendi 28-dekabr 2016-jıl Wayback Machine saytında., Kapitel aus: Beate Klarsfeld: Wherever they may be, 1972, Seite 26-35.
↑ „Kurt Georg Kiesinger 1904-1988. Von Ebingen ins Kanzleramt“. Konrad Adenauer Stiftung. Qaraldı: September 21, 2005. {{cite magazine}}: Shablonda heshqanday muǵdar berilmegen (bos) belgisiz parametr bar: |publisher= (járdem)

[1] „Kurt Georg Kiesinger“. The Editors of Encyclopaedia. Qaraldı: 30-dekabr 2022-jıl.

[2] „Verstärkte Renazifizierung unter Kiesinger“. http://braunbuch.de/8-01.shtml. Qaraldı: 9-mart 2022-jıl.

[3] Transcript of oral history interview Arxivlendi 28-dekabr 2016-jıl Wayback Machine saytında., Kapitel aus: Beate Klarsfeld: Wherever they may be, 1972, Seite 26-35.

[4] „Kurt Georg Kiesinger 1904-1988. Von Ebingen ins Kanzleramt“. Konrad Adenauer Stiftung. Qaraldı: September 21, 2005. {{cite magazine}}: Shablonda heshqanday muǵdar berilmegen (bos) belgisiz parametr bar: |publisher= (járdem)

[1]

[2]

[3]

[4]