Shıńǵısxan

Tuwılǵan sánesi	31-may 1162
Qaytıs bolǵan sánesi	18-avgust 1227 (65 jasta) или 25-avgust 1227 (65 jasta)

Shińǵisxan

Shıńǵısxan (shama menen 1162-jil avgust, 1227-jil) - Monǵol urıwların birlestirgen hám Monǵol Imperiyasın payda etken dúnyanıń eń kúshli áskeriy jolbasshılarınıń biri. Onıń balaları hám aqlıqları onıń tajına miyrasxorlıq etti hám dúnyadaǵı eń úlken imperiyanı payda etti.

Shıńǵısxannıń aqlıǵı, Qublay Xan, Qıtayda Yuan Dinastiyasınıń (1271-1368) birinshi Imperatorı boldı. Shıńǵısxanniń jerlengen jeri usı kúnge shekem belgisiz. Ol sawashta kóplep tabislarǵa eristi hám kóplep dushpanların óltirdı, solardiń ishinde ol Jin Dinastiyasında jeńdi. Ol Qitaydıń kópshilik bólegin hám Qıtayǵa qońsılas mámleketlerdiń kópshiligin basıp aldı. Nátiyjede ol kushli imperiya payda etti.

Shıńǵısxanǵa tuwılıwında Temujin isimi berildi. Urıw basshısı sıpatinda kóp jerlerdi basıp alıp, úlken tabıslarǵa eriskennen keyin adamlar oni Shıńǵıs dep atay basladi, shińǵis degen "Jáhán basqariwshısı" degendi ańlatadı. Bir neshe on jıllıqta Shıńǵıs úlken áskeriy júrisler qılıp, kóp adamlardı óltirip júda úlken jerlerdi basıp aldı. Usınıń menen ol ózine tariyx kitaplarında "jabayı monster" degen ataqqa iye boldı.

Shıńǵıs xan (mong. Чингис Хаан, Chingis Khaań'; 1162 - 18 avgust, 1227) — Mongol imperatorı hám Mongol qáwimlerin birlestirip, Mongol İmperiyasınıń tiykarın salǵan áskriy basshı. Onnan keyingi bolǵan xanlar Mongoliyanı adamzat tariyxındaǵı eń ullı imperiyaǵa aylandırdı.

Shıńǵıs xan Qitaydaǵı Yuan dinastiyasınıń birinshi imperatorı Qublay xannıń atası bolǵan. Házirgi waqıtqa shekem Shıńǵıs xannıń qay jerde jerlengenligi anıq belgili emes.