Suwiisi
| Suwiisi Suisse | |||
Suwiisi tɛlɛŋa | |||
| |||
| Tʋmɩyɛ taa kʋnʋmɩŋ: | . | ||
| Tɛtʋ sɔsɔtʋ: | . | ||
| Ɛjadɛ kɛ mbʋ yɔ: | . | ||
| Ɛjaɖɛ ñʋʋdʋ: | Ɖoɖoo Doris Leuthard | ||
| Ɛjaɖɛ walanzɩ: | 41,285 km² | ||
| Samaɣ ñʋʋ: | 8,417,700 (2016) | ||
| Tɛtʋ hɔɔlʋʋ samaɣ ñʋʋ: | 203 km² | ||
| Internet nimaɣ: | . | ||
Suwiisi kɛna Erɔpi nɛ hɛkʊ nɛ hɛkʊ taa ɛjaɖɛ naɖɩyɛ. Nabɛyɛ tɔŋ se ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩwɛna wɩsɩ ɖɩlɩyɛ taa nɛ cantɔŋnaa nɛɛlɛ nɛ looɖo kpɛndɩna nɛ pɩlɩɩ ɛjaɖɛ nɖɩ. Suwiisi tɛtʊ sɔsɔtʊ payaɣ se Bɛɛrɩnɩ nɛ nabɛyɛ yaɣ-ɖɩ se Tɛtʊ sɔsɔtʊ kɩkpɛndɩɣ. Ɛjaɖɛ ɖɩnɛ nɛ ɖ,i-ɩhadɛ kiŋ lɛ Itaalii ɛjaɖɛ wɛna piyele wɩsɩ ɖɩɖʊyɛ taa lɛ Fransɩɩ ɛjaɖɛ; hayi kɩŋ ñɛwɛna peeɖe.
Teŋu nakʊyʊ fɛyɩ Suuwiisi cɔlɔ kpam ɛlɛ pɔɔ ŋga payaɣ se Rɛŋ yɔ kɔ-yɔɔ lɛ ɛjaɖɛ ɖihiku teŋu lɩm. Ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩxalanzɩ taa makɩɣna ɛzɩ 41 285 km2 mbʊ yɔ. Suwiisi ɛjaɖɛ taa ɛyaa ɖɛ miliyɔɔnaa kitoozo nɛ pʊŋ taa kɛ eyaa kɩlɩ wɛʊ nɛ pɔŋ ɛnʊ ɛ-taa kɔyɔ Suurisɩ nɛ Zeenɛɛvɩ. Tɛtʊ natʊlɛ tʊnɛ tɩ-taa kɛ ɛsɩntaa wobu nɛ tɔsʊʊ kɩlɩ wɛʊ nɛ ketŋa kpeekpe taa ɖɔɖɔ lɛ, tɩkɛ tetʊ sɔsɔtʊ kpem ɖɔɖɔ.
Suwiisi taa ajɛya cikpena naayɛ kaawɛ cabɩ cabɩ nɛ atɩŋa anɩɩna ɖama nɛ akpɛndɩ kpɛm nɛ awɛɛ kewiyaɣ kʊɖʊmaɣ tɛɛ. Kɩkpɛndɩɣ ŋgʊ kɩwɛ ɖooo kɩyɛna fenaɣ kacalaɣ pɩnaɣ 1291 nɛ paa kɩyɛna fenaɣ ŋga lɛ, pɩkɛna ɛjaɖɛ nɖɩ kasandʊ sɔsɔtʊ. Suwiisi ɛjaɖɛ paafɛyɩna politiki yaa sɔɔjɛtʊ tɔm nɛ pɩnaɣ 2002 taa kɛ ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩsʊʊ keteŋga kpeekpe ajɛyaa kɩkpɛndɩɣ ŋgbɛyɛ nɖɩ payaɣ se ONU yɔ ɖɩ-taa.
Ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-taa kɛ Krʊwaa-Ruuzi ñɔɔ. Kʊnʊmɩŋ weyi pɔyɔɔdɩɣ Suwiisi yɔ ɛnʊ yɔ: Caama, Fransɩ, Itaalii nɛ Romansɩ. Kʊnʊmɩŋ niitozo kɛna weyi pɔyɔɔdɩɣ komina taa nɛ pawɩlɩɣ ɖɔɖɔ sukulinaa taa yɔ. Pʊtɔbʊʊ kɛlɛ se Roomansɩ ɖeke fɛyɩna pɩ-taa. Kedeŋa kpeekpe taa lɛ, Suwiisi ɛjaɖɛ kɛna naalɛ ñɩnɖɛ kɛ ɖenɖe ɛyaa kɩlɩɣ kpadɩyʊʊ yɔ. Ɛsɩyɛ ekpena nʊmɔʊ taa lɛ ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-taa ɛyaa kɩlɩɣna tʊmɩyɛ nɖɩ labʊ. Keɖeŋa kpeekpe taa lɛ Suuriisi nɛ Senɛɛvɩ tɛtʊ wɛ tɛtʊ ndʊ ndʊ tɩkɩlɩ keɖewa yɔ tɩ-taa.